Awitaminoza odnosi się do skrajnie niskiego lub wręcz całkowitego braku określonych witamin w organizmie. Jest głębszą i groźniejszą formą hipowitaminozy, która opisuje jedynie niedobór tych witamin. Konsekwencje awitaminozy mogą być wyjątkowo groźne, dlatego każdy pacjent wymaga odpowiedniego leczenia – zarówno przyczynowego, jak i objawowego.
Awitaminoza – przyczyny
Awitaminoza może wynikać zarówno z nieodpowiedniej, ubogiej diety, jak i poważnych problemów zdrowotnych. W pierwszym przypadku największym czynnikiem ryzyka jest mało zbilansowana, monotonna dieta, bazująca głównie na fast foodach, słodyczach i żywności wysoko przetworzonej. Jest ona wciąż popularna w krajach wysokorozwiniętych. W krajach o niskim stopniu urbanizacji większym ryzykiem jest brak dostępności do wartościowej żywności. Z kolei w kontekście problemów zdrowotnych awitaminoza może wynikać z:
- zaburzeń odżywiania – zwłaszcza bulimii i anoreksji;
- nieswoistych chorób zapalnych jelit, w przebiegu których składniki odżywcze nie są odpowiednio wchłaniane przez mikrokosmki jelitowe – np. choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego;
- przewlekłych chorób układu pokarmowego – zespół jelita drażliwego, celiakia, alergia pokarmowa i inne;
- przyjmowania niektórych leków, na przykład antybiotyków;
- zespołu złego wchłaniania;
- zaawansowanych chorób układu nerwowego – np. choroba Parkinsona, choroba Alzheimera;
- głodówki;
- choroby nowotworowej;
- alkoholizmu i narkomanii.
Zanim wystąpi całkowita awitaminoza, pacjent zmaga się z hipowitaminozą, której objawy zawsze są niepokojące i wyraźne. Nie powinno się ich bagatelizować.
Awitaminoza – objawy
Dokładny obraz kliniczny braku witamin zależy głównie od ich rodzajów. W przypadku witamin rozpuszczalnych w tłuszczach może prezentować się następująco:
- witamina A – znaczne zaburzenia widzenia, zwłaszcza po zmroku, słaba odporność i tendencja do częstych infekcji, nadmierna łamliwość włosów i paznokci, przewlekłe zmęczenie, krzywica u dzieci, osteoporoza u dorosłych;
- witamina D – krzywica lub osteoporoza, powstawanie różnego rodzaju wad postawy, wypadanie zębów, znacznie osłabiona odporność, niepłodność;
- witamina E – osłabienie mięśni, niedokrwistość, problemy z pamięcią i koncentracją, znaczne pogorszenie kondycji skóry, trudno gojące się rany, znaczne zwiększenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych;
- witamina K – zaburzenia krzepnięcia krwi, częste krwotoki z dziąseł i z nosa, zaburzenia miesiączkowania, zaburzenia trawienia, osłabienie kości i zębów, tendencja do tworzenia się siniaków.
Z kolei w przypadku witamin rozpuszczalnych w wodzie obraz kliniczny awitaminozy może być następujący:
- witamina C – spadek odporności, ogólne osłabienie, krwawienia z dziąseł, szkorbut, chwianie się zębów, apatia i pogorszenie nastroju, silne stany depresyjne, pękające naczynka, pogorszenie gojenia się ran;
- witamina B1 – zaburzenia akcji serca, nadpotliwość, drżenia mięśni, osłabienie, bóle kończyn i częste bolesne skurcze mięśni;
- witamina B2 – zajady, suchość naskórka, nadmierne łuszczenie się naskórka, suchość oczu i zaburzenia w produkcji łez, częste infekcja dróg moczowych, pękające usta, pleśniawki;
- witamina B3 – bóle głowy, zmęczenie, zaburzenia trawienia, zmiany skórne, pelagra (stan chorobowy obejmujący objawy takie jak zapalenie skóry, biegunka i demencja);
- witamina B4 – zaburzenia trawienia, pamięci i koncentracji, wrzody żołądka, wahania ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu serca;
- witamina B5 – nagły spadek masy ciała, zahamowanie wzrostu u dzieci, pogorszenie gojenia się ran, stany zapalne skóry, przebarwienia i zmiany hiperpigmentacyjne, znaczny spadek odporności;
- witamina B6 – drgawki i inne zaburzenia neurologiczne, spadek odporności, charakterystyczne zmiany skórne, w tym zlokalizowane w kącikach ust, neuropatia, niedokrwistość;
- witamina B7 – nadmierne wypadanie włosów, łamliwość paznokci, znaczne pogorszenie kondycji skóry przebiegające z jej suchością, łuszczeniem się, wiotczeniem, bóle brzucha, nudności i wymioty, biegunki, bardzo złe ogólne samopoczucie;
- witamina B9 – niedokrwistość, niedotlenienie organizmu, duszności, owrzodzenia w jamie ustnej, zaburzenia trawienia;
- witamina B11 – zmęczenie, wypadanie włosów, niedokrwistość, wady cewy nerwowej u płodu, a nawet poronienia, niepłodność, zaburzenia pamięci i depresja;
- witamina B12 – zaburzenia psychiczne w tym mania, depresja, urojenia, skrajne wahania nastroju, pieczenie języka, mrowienie w palcach, osłabienie siły mięśniowej i zaburzenia chodu.
Awitaminoza nie może przebiegać niezauważona. W jej przebiegu objawy są tak nasilone, że znacznie utrudniają aktywność codzienną oraz wyraźnie obniżają komfort codziennego życia. Powyżej przedstawiono jedynie możliwe przykłady dolegliwości pojawiających się przy braku poszczególnych witamin. Obraz kliniczny może być znacznie szerszy, ponieważ funkcje witamin są niezwykle rozległe i przy każdej z nich obejmują praktycznie wszystkie układy ustroju.
Diagnostyka awitaminozy
Diagnostyka braku witamin odbywa się na podstawie próbki krwi żylnej pobranej z zagłębienia łokcia. Tego typu badania może zlecić lekarz w ramach NFZ, jak również można zdecydować się na nie prywatnie. W drugim przypadku koszt może być jednak bardzo wysoki. Przykładowo sprawdzenie poziomu witaminy D3 kosztuje około 75-100 zł, zaś witaminy E około 190 zł. Chcąc w ten sposób sprawdzić wszystkie witaminy, możemy uzyskać cenę nawet kilkuset złotych.
Awitaminoza – leczenie
Przyczynowe leczenie awitaminozy polega na wzbogaceniu i urozmaiceniu podstawowej diety o produkty spożywcze będące dobrym źródłem brakującej witaminy. Jednocześnie stosuje się suplementy diety konkretnych witamin, lecząc przy tym chorobę, która spowodowała awitaminozę. Jeśli więc schorzenie jest konsekwencją zaburzeń odżywiania, pacjent powinien zostać skonsultowany z psychoterapeutą lub psychiatrą oraz dietetykiem klinicznym. Jeśli natomiast wiąże się z celiakią, leczeniem pierwszego wyboru jest eliminacja glutenu z diety.
Objawowe leczenie awitaminozy polega na łagodzeniu dolegliwości pojawiających się wskutek braku poszczególnych witamin. Jeśli więc dochodzi do nadmiernego wypadania włosów, warto skonsultować się z trychologiem i wdrożyć odpowiednie zabiegi skóry głowy, zaś jeśli pojawiają się zaburzenia trawienia, dobrze sprawdza się probiotykoterapia. Należy bezwzględnie pamiętać, że podstawą zawsze jest leczenie przyczynowe. Nie może być w żadnym wypadku zastąpione leczeniem objawowym, jest ono jedynie uzupełnieniem.
Polecane produkty:
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... | |
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Drąg J., Goździalska A., Jaśkiewicz J., Niedobory witaminy D a konsekwencje zdrowotne, Państwo i Społeczeństwo, 3/2015.
- Krełowska-Kułas M., Szkodliwy wpływ niedoboru lub nadmiaru witamin na organizm człowieka, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, 781/2008.
- Gryszczyńska A., Witaminy z grupy B – naturalne źródła, rola w organizmie, skutki awitaminozy, Postępy Fitoterapii, 4/2009.
- Ciborowska H., Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.