Niedokrwistość (anemia) to patologiczny stan, w przebiegu którego liczba erytrocytów, a tym samym ilość krążącej hemoglobiny nie wystarcza do prawidłowego utlenowania tkanek obwodowych. Wyróżnia się niedokrwistość łagodną, umiarkowaną i ciężką.
Normy we krwi
Prawidłowe stężenie hemoglobiny u noworodków wynosi 18-22 g/dl, u dorosłego mężczyzny około 14-16 g/dl, natomiast u dorosłej kobiety – 12/14 g/dl. Zgodnie z definicją podaną przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) mianem niedokrwistości określa się stan spadku stężenia hemoglobiny poniżej 11 g/dl u dzieci, poniżej 13 g/dl u mężczyzn i poniżej 12 g/dl u kobiet.
Przyczyny
Istnieje wiele przyczyn niedokrwistości, przy czym najczęściej wyróżnia się postać spowodowaną niedoborem żelaza oraz niedokrwistość chorób przewlekłych. Z kolei występowanie żółtaczki, kamicy pęcherzyka żółciowego czy splenektomii u członków rodziny może świadczyć o anemii hemolitycznej, czyli spowodowanej defektami błonowymi lub enzymatycznymi erytrocytów. W zależności od przyczyn wyróżnia się jeszcze niedokrwistość:
- makrocytową – w wyniku niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego, ewentualnie na skutek przyjmowania niektórych leków;
- mikrocytową – w wyniku zaburzenia metabolizmu żelaza, syntezy łańcuchów globiny lub jako postać wrodzona;
- normocytową – w przebiegu różnych chorób narządowych lub patologii bezpośrednio dotyczących szpiku kostnego. Często tego typu niedokrwistość spowodowana jest nadmierną produkcją krwinek czerwonych i obniżoną aktywnością erytropoetyny.
Anemia z niedoboru żelaza występuje najczęściej. Jak wskazuje nazwa, przyczyną jest nieodpowiednia podaż żelaza wraz z pożywieniem. Może wystąpić w przebiegu chorób takich jak anoreksja lub u osób stosujących słabo urozmaiconą dietę. Ryzyko wystąpienia tej postaci zwiększa się także u kobiet w ciąży.
Z kolei anemia chorób przewlekłych to druga co do częstości postać niedokrwistości rozpoznawana na świecie, tuż po niedokrwistości omówionej powyżej. Jednocześnie stanowi najczęstszy typ niedokrwistości rozpoznawany u pacjentów hospitalizowanych, który stanowi niezależny czynnik zachorowalności, śmiertelności i pogorszenia jakości życia pacjentów. Występuje u osób z przewlekłymi zakażeniami, nowotworami, chorobami autoimmunologicznymi oraz przewlekłą niewydolnością nerek.
Przyczyny niedoboru żelaza
Wśród najczęstszych przyczyn niedoboru żelaza w organizmie zalicza się:
- jego niewystarczającą podaż;
- zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, np. u wcześniaków czy u kobiet w ciąży, a także u dziewcząt i kobiet obfitująco miesiączkujących;
- upośledzone wchłanianie z przewodu pokarmowego, np. w stanach po resekcji żołądka czy przy uporczywych biegunkach;
- utratę żelaza w efekcie przewlekłych krwawień z przewodu pokarmowego, dróg rodnych, dróg moczowych i układu oddechowego.
Najczęściej występuje utrata żelaza w efekcie przewlekłych krwawień, gdyż dotyczy aż 80% przypadków niedokrwistości z niedoboru żelaza.
Zobacz również: Źródło żelaza, nadmiar i niedobór.
Objawy
Objawy choroby zależą głównie od szybkości i stopnia narastania niedokrwistości oraz od wielu czynników indywidualnych dla pacjenta, np. jego wieku czy ogólnego stanu zdrowia. Dodatkowo powolne zwiększanie się schorzenia prowadzi do wytworzenia przez organizm mechanizmów adaptacyjnych, które przystosowują organizm do zmniejszonego zaopatrzenia tkanek w tlen.
Wśród objawów przedmiotowych najczęściej zauważa się:
- bladość powłok skórnych, najlepiej widoczną w obrębie śluzówek jamy ustnej czy spojówek. Niekiedy może nie być jednak widoczna;
- łamliwość i wklęsłość paznokci – w przypadku niedokrwistości spowodowanej niedoborami żelaza;
- przewlekłe owrzodzenie kończyn – typowe dla postaci anemii sierpowatokrwinkowej;
- objawy oddechowo-krążeniowe, najpierw po wysiłku, a w późniejszym okresie nawet podczas spoczynku;
- ogólne osłabienie organizmu;
- utratę apetytu;
- zaburzenia koncentracji;
- bóle głowy;
- zaburzenia snu;
- osłabienie siły mięśniowej;
- parestezje i inne objawy polineuropatii czuciowo-ruchowej.
Przewlekła niedokrwistość może powodować zaburzenia hormonalne. U mężczyzn następuje obniżenie się stężenia wolnego testosteronu, natomiast u kobiet zauważa się brak wzrostu stężenia hormonu luteinizującego i estradiolu przed owulacją. U obu płci wzrasta stężenie prolaktyny.
Leczenie niedokrwistości
Leczenie uzależnione jest od przyczyny choroby. Jeśli przyczyną jest przewlekła choroba, należy rozpocząć jej kompleksowe leczenie. Najczęściej jednak przyczyną jest niedobór żelaza, wówczas leczenie opiera się na metodach farmakologicznych. Pacjent podejmuje doustną podaż preparatów żelaza, w niektórych przypadkach konieczna jest podaż dożylna – je podaje się jednak wyłącznie w warunkach szpitalnych. W przypadku chorób przewlekłych często stosuje się czynniki stymulujące erytropoezę.
Dieta
Bardzo ważna jest także stosowana dieta, zwłaszcza przy niedoborach żelaza. Do codziennego menu warto wprowadzić suplementację tego pierwiastka lub produkty bogate w żelazo (w zależności od stopnia anemii i zaleceń lekarza niekiedy niezbędne jest połączenie tych dwóch czynności). Do tego typu produktów spożywczych należą:
- jaja – głównie żółtko;
- ryby – np. łosoś, sardynka, śledź;
- mięso i przetwory mięsne, zwłaszcza wołowina, królik, baranina, cielęcina;
- warzywa – bób, burak, groszek zielony, szpinak, por, koper ogrodowy, fasolka szparagowa;
- orzechy;
- owoce – maliny, awokado, porzeczki, a także owoce suszone.
Dodatkowo warto przyjmować produkty ułatwiające wchłanianie żelaza, czyli bogate w witaminę C, kwas mlekowy i kwas foliowy. Witamina C obecna jest głównie w warzywach i owocach, kwas mlekowy np. w produktach kiszonych, natomiast kwas foliowy w zielonych warzywach liściastych.
Należy pamiętać, że dostępność żelaza znacznie zmniejszają:
- błonnik;
- duże ilości wapnia;
- polifenole obecne w kawie i herbacie,;
- fityniany obecne w otrębach i nasionach roślin strączkowych.
Polecane produkty:
Spirulina + Żelazo - wsparcie dla hemoglobiny
Spirulina + Żelazo od bioalgi jest 100% naturalnym, roślinnym źródłem żelaza. Jest bardzo dobrze przyswajalne przez organizm człowieka, dzięki czemu uzupełnia niedobory żelaza, ale również innych, ważnych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Sułek K., Jak uniknąć błędów w codziennej praktyce w postępowaniu z chorym na niedokrwistość?, Postępy Nauk Medycznych, 7/2011.
- Matysiak M., Niedokrwistości – nadal aktualny problem w opiece nad matką i dzieckiem, Family Medicine & Primary Care Review, 2/2014.
- Jackowska T., Wójtowicz J., Niedokrwistość chorób przewlekłych, Postępy Nauk Medycznych, 10B/2014.
- Chełstowska M., Warzocha K., Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości, Onkologia w Praktyce Klinicznej, 3/2006.
- Korzeniowska K., Wietlicka I., Jabłecka A., Zaburzenia gospodarki żelaza część 2. Niedobory żelaza, Farmacja Współczesna, 5/2012.