Układ adrenergiczny to układ organizmu człowieka obejmujący część autonomicznego układu nerwowego oraz rdzeń nadnerczy. Rolę przekaźnika pełnią w nim katecholaminy: adrenalina (epinefryna), noradrenalina (norepinefryna) lub dopamina. Podstawową rolą tego układu jest mobilizacja organizmu w sytuacjach stresu, wysiłku lub zagrożenia.
Układ adrenergiczny – anatomia
Na układ adrenergiczny składają się dwa neuroprzekaźniki: adrenalina i noradrenalina. W procesie syntezy obu neurotransmiterów uczestniczy aminokwas L-tyrozyna. W konsekwencji przemian tworzy się dopamina, a z niej adrenalina i noradrenalina. Noradrenalina to neurotransmiter pobudzający, uwalniany z zakończeń nerwowych pozazwojowych układu współczulnego. Obecna jest między innymi w tworze siatkowatym pnia mózgu i neuronach podwzgórza. Miejscem jej powstawania są również komórki rdzenia nadnerczy. Receptory adrenergiczne dzielą się na:
- α1- i α2-adrenergiczne;
- β-adrenergiczne.
W obrębie każdej z grup wyróżniamy jeszcze podgrupy receptorów. Przykładowo receptory α1 dzielą się na trzy podgrupy, z których wszystkie spotykane są w układzie nerwowym. U człowieka dominuje receptor α1A. Receptory α1A i α1B wiążą się głównie z kanałami wapniowymi i odpowiadają za wiele funkcji, z których najważniejsze to regulacja ciśnienia krwi, pobieranie pokarmów, nastrój.
W anatomicznej budowie układu adrenergicznego wyszczególnić należy przede wszystkim struktury takie jak:
- neurony przedzwojowe – zlokalizowane w rdzeniu kręgowym (segmenty Th1–L2/L3);
- zwoje współczulne – rozlokowane wzdłuż kręgosłupa (pnie współczulne) lub w pobliżu narządów;
- neurony zazwojowe – unerwiają narządy docelowe (serce, naczynia, gruczoły, mięśnie gładkie);
- rdzeń nadnerczy – działa jak „zwoje współczulne bez włókien zazwojowych”, uwalniając adrenalinę i noradrenalinę bezpośrednio do krwi.
Układ adrenergiczny, a więc cześć współczulna autonomicznego układu nerwowego, wraz z rdzeniem nadnerczy nawet w całkowitym spoczynku wykazuje stałą aktywność toniczną zależną od stałego dopływu pobudzeń z wyższych „pięter” ośrodkowego układu nerwowego. Choć w fizjologicznych warunkach wyraźny wpływ tego układu na funkcjonowanie poszczególnych narządów jest mniej widoczny.
Układ adrenergiczny – funkcje
Główne biologiczne i fizjologiczne efekty pobudzenia układu adrenergicznego to:
- przyspieszenie akcji serca, zwiększenie siły skurczu mięśnia sercowego;
- skurcz naczyń krwionośnych w skórze i narządach wewnętrznych, rozszerzenie naczyń mięśni;
- rozszerzenie oskrzeli i zwiększenie poboru tlenu;
- rozszerzenie źrenic;
- zahamowanie perystaltyki jelit i wydzielania soków trawiennych;
- zatrzymanie przepływu moczu;
- zwiększona glikogenoliza i glukoneogeneza (więcej glukozy we krwi);
- nasilona lipoliza w obrębie tkanki tłuszczowej;
- wydzielanie adrenaliny i noradrenaliny przez nadnercza.
Podsumowując, aktywacja układu adrenergicznego wywołuje lepsze dotlenienie i ukrwienie organizmu, spowolnienie trawienia oraz wyostrzenie widzenia, co ma kluczowe znaczenie w sytuacjach stresu, walki i/lub ucieczki. Dawniej aktywacja tego układu zwiększała szansę na przeżycie, co wciąż obserwuje się u zwierząt. Warto zaznaczyć, że układ adrenergiczny ściśle współpracuje z układem cholinergicznym, który odpowiada za rozluźnienie i uspokojenie organizmu.
Układ adrenergiczny w medycynie
Agoniści receptorów adrenergicznych (sympatykomimetyki), tacy jak adrenalina, noradrenalina czy dopamina, znajdują zastosowanie głównie w stanach nagłych, m.in. podczas wstrząsu lub zatrzymania krążenia. Z kolei leki pobudzające receptory β₂, takie jak salbutamol i fenoterol, wykorzystywane są w terapii astmy oskrzelowej oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP). Midodryna, będąca agonistą receptorów α₁, stosowana jest natomiast w leczeniu niedociśnienia tętniczego.
Antagoniści receptorów adrenergicznych (sympatykolityki), w tym β-blokery (np. metoprolol, bisoprolol), wykorzystywani są w terapii nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej oraz zaburzeń rytmu serca. Z kolei α-blokery (np. doksazosyna, tamsulosyna) stosuje się w leczeniu nadciśnienia tętniczego oraz łagodnego przerostu gruczołu krokowego (prostaty).
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kochanowski J., Andrzejczak-Sobocińska A., Podstawowe informacje o morfologii i fizjologii układu nerwowego, dostęp: 22.01.2020.
- Szewczyk L., Bury A., Interakcje pomiędzy układem adrenergicznym a układem endokrynnym, Endokrynol. Ped. 10/2011;2(35):49-58.
