Podwzgórze

Podwzgórze (łac. hypothalamus) jest częścią międzymózgowia, które z kolei należy do ośrodkowego układu nerwowego. Uważa się, że ze względu na swoje funkcje podwzgórze jest strukturą niezbędną do życia.

Podwzgórze – lokalizacja

Podwzgórze obejmuje ściany komory trzeciej poniżej rowka podwzgórzowego oraz struktury dna komory trzeciej (skrzyżowanie wzrokowe, guz popielaty, lejek, ciała suteczkowate). Górną granicą podwzgórza jest skrzyżowanie wzrokowe, natomiast dolna przebiega poniżej ciał suteczkowatych. Przedłużeniem podwzgórza od góry jest podstawowe pole węchowe, zaś ku dołowi blaszka pokrywki śródmózgowia.

Budowa podwzgórza

W omawianej strukturze można wyróżnić 3 podstawowe okolice różniące się od siebie funkcjonalnie:

• wzrokowa – przednia, umiejscowiona wokół skrzyżowania wzrokowego;
• guzowa – środkowa;
• sutkowata – tylna.

W okolicy wzrokowej występują jądra – nadwzrokowe i przykomorowe oraz ponadskrzyżowaniowe. Aksony komórek jąder nadwzrokowego i przykomorowego biegną ku dołowi i przechodzą przez lejek do części nerwowej przysadki.

Okolica guzowa jest przedzielona słupami sklepienia na część przyśrodkową i boczną. W części przyśrodkowej znajdują się 2 jądra: brzuszno-przyśrodkowe i grzbietowo-przyśrodkowe. Dolny odcinek części przyśrodkowej zajmuje jądro podwzgórzowe tylne, które sięga aż do ciał suteczkowatych. Z kolei boczna część okolicy guzowej zawiera jądro podwzgórza boczne i 2-3 jądra guzowe. Te ostatnie tworzą wyniosłość środkową i boczną guza popielatego. W obrębie okolicy sutkowatej wyróżnia się 2 grupy jąder: tylnego podwzgórza i sutkowate.

Podwzgórze – funkcje

Bardzo ważne funkcje pełni jądro ponadskrzyżowaniowe. Zawiera ono bowiem liczne neurony wykazujące rytmiczne zmiany aktywności o charakterze rozrusznika. W efekcie kontroluje różne cykle, takie jak cykl sen-czuwanie, zmiany temperatury ciała oraz aktywność zarówno psychiczną, jak i fizyczną. Działanie jądra ponadskrzyżowaniowego jest regulowane między innymi przez okresowe zmiany poziomu melatoniny we krwi.

Najważniejszą funkcją podwzgórza jest udział w kierowaniu złożonymi mechanizmami aktywności somatycznej, czyli zachowania czynności gruczołów dokrewnych i układu autonomicznego. Dzięki temu utrzymana jest względna stałość środowiska wewnętrznego organizmu, mimo zmian w środowisku zewnętrznym. Można zatem podsumować, że podwzgórze stanowi najważniejszą część mózgu w utrzymaniu homeostazy, a więc między innymi:

• stałą temperaturę ciała;
• skład jonowy ustroju;
• prężność gazów oddechowych we krwi.

Podwzgórze uważa się za najwyższą podkorową strukturę koordynującą aktywność autonomiczną. Kontroluje bowiem uwalnianie hormonów przysadkowych.

Pozostałe funkcje podwzgórza obejmują kierowanie zachowaniami umożliwiającymi przetrwanie, czyli:

• pobieranie wody;
• reakcje pokarmowe;
• reakcje emocjonalno-obronne;
• ucieczka i agresja;
• popęd płciowy.

Podwzgórze jako najwyższy i nadrzędny ośrodek układu autonomicznego otrzymuje impulsację aferentną z narządów trzewnych oraz impulsy emocjonalne z układu limbicznego. Z kolei dzięki powiązaniom z układem limbicznym pobudzenie jego ośrodków wywołuje nie tylko odpowiednie zmiany w zachowaniu, ale także prowadzi do doznań subiektywnych w postaci odczuć i emocji. Właśnie z tego względu u chorych z zespołami podwzgórzowymi stwierdza się często zmienność nastroju i nadmierną drażliwość. Ponadto mogą występować napady przymusowego płaczu czy śmiechu, jak również napady nieuzasadnionej wściekłości.

Hormony podwzgórza

Podwzgórze syntezuje 2 bardzo ważne hormony:

• oksytocynę;
• wazopresynę.

Oksytocyna kurczy mięśnie przewodów mlecznych sutka i wydala zgromadzone w nich mleko. Ma to istotne znaczenie w okresie laktacji. Ponadto oksytocyna powoduje skurcze błony śluzowej macicy, dzięki czemu wpływa na postęp akcji porodowej. Z kolei w trakcie aktu płciowego pod wpływem tego hormonu błona mięśniowa macicy i jajowodu kurczy się, przyspieszając transport spermatocytów przez jamę macicy i jajowód do bańki jajowodu.

Wazopresyna kurczy mięśnie naczyń krwionośnych i zwiększa resorpcję zwrotną wody w nerkach. W związku z tym nazywa się ją także hormonem antydiuretycznym. Ponadto zwiększa całkowity opór naczyń obwodowych, podwyższa ciśnienie tętnicze i poprawia warunki krążenia krwi.

Unaczynienie

Podwzgórze jest obficie zaopatrzone w krew dopływającą tętnicami koła tętniczego Willisa. Najbogatsze łożysko naczyń kapilarnych znajduje się w obrębie jądra nadwzrokowego.

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
2. Konturek S., Fizjologia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
3. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.

Omega 3 Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej...