Przysadka mózgowa (łac. hypophysis) leży na podstawie mózgu. Jest małym gruczołem zaliczanym zarówno do ośrodkowego układu nerwowego, jak i do narządów wewnątrzwydzielniczych. Jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ pełni bardzo ważne funkcje.
Położenie przysadki mózgowej
Przysadka mózgowa położona jest na podstawie mózgu ku tyłowi od skrzyżowania wzrokowego i do przodu od ciał suteczkowych. Położenie to odpowiada części pośrodkowej środkowego dołu czaszki, która wytwarza głębokie wgłębienie, siodło tureckie, zawierające dół przysadki. W rezultacie przysadka położona jest w tym dole i całkowicie go wypełnia.
Przysadka mózgowa – budowa
Przysadka złożona jest z dwóch płatów nierównej wielkości:
- większego przedniego, który zawiera właściwą tkankę gruczołową;
- mniejszego tylnego, czyli nerwowego, który objęty jest przez płat przedni ze strony przedniej i z boków. Płat tylny łączy się z lejkiem międzymózgowia szypułą przysadki.
Torebka przysadki zbudowana jest z włóknistej tkanki łącznej. Jej włókna przenikają w głąb gruczołu wzdłuż granicy między płatem przednim a tylnym oraz w otoczeniu naczyń krwionośnych. Ponadto na zewnątrz od właściwej torebki znajduje się warstwa włóknistej tkanki łącznej, tzw. warstwa naczyniowa. Zawiera ona liczne cienkościenne naczynia żylne i łączy się bezpośrednio z oponą twardą.
Płat przedni składa się z części głównej, pośredniej i guzowej. Część główna jest największa.
Hormony przysadki mózgowej
W przysadce wyróżnia się 2 systemy neurosekrecyjne:
- system podwzgórzowo-przysadkowy;
- system guzowo-lejkowy.
Oba te systemy wytwarzają hormony, z tym że system guzowo-lejkowy wytwarza hormony pobudzające lub hamujące wydzielanie niektórych hormonów tropowych części gruczołowej. To hormony pobudzające bądź hamujące podwzgórze.
Hormony pobudzające podwzgórze to:
- foliberyna – pobudza uwalnianie gonadotropiny A, która stymuluje dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych i spermatogenezę;
- luliberyna – uwalnia gonadotropinę B wpływającą na komórki śródmiąższowe jajnika i jąder;
- prolaktoliberyna – uwalnia prolaktynę, hormon laktotropowy, która dopiero stymuluje proliferację gruczołu mlekowego i produkcję mleka;
- kortykoliberyna – uwalnia hormon kortykotropowy, który stymuluje wzrost i sekrecję hormonów kory nadnerczy;
- tyroliberyna – uwalnia hormon tyrotropowy, który stymuluje wzrost i sekrecję tarczycy;
- somatoliberyna – uwalnia somatotropinę (hormon wzrostu), która jako hormon efektorowy stymuluje bezpośrednio ogólny wzrost organizmu;
- melanoliberyna – uwalnia melanotropinę wpływającą bezpośrednio na melanofory skóry.
Z kolei hormony hamujące podwzgórze to:
- prolaktostatyna – wpływa hamująco na wydzielanie hormonu laktotropowego;
- somatostatyna – wpływa hamująco na wydzielanie hormonu wzrostu;
- melanostatyna – wpływa hamująco na wydzielanie hormonu melanotropowego.
Dodatkowo wyróżnia się hormony tylnego płata przysadki, które produkowane są w jądrach podwzgórza, jednak następnie są przekazywane do tylnego płata przysadki. Mowa o wazopresynie i oksytocynie.
W części gruczołowej przysadki występują komórki wydzielające hormony:
- wzrostu;
- prolaktynę;
- adrenokortykotropowy;
- tyreotropowy;
- gonadotropowe.
Przysadka mózgowa – funkcje
W układzie wewnątrzwydzielniczym przysadka zajmuje miejsce centralne, ponieważ panuje nad czynnością innych gruczołów o wydzielaniu wewnętrznym, chociaż sama podlega wpływom gruczołów, którymi zawiaduje. Z wytwarzanych przez nią licznych hormonów część działa bezpośrednio na ustrój, część zaś pośrednio przez swój wpływ na inne gruczoły wydzielania wewnętrznego. Ze względu na sporą ilość hormonów, które wytwarza i wydziela, wpływa niemal na wszystkie układu ludzkiego organizmu. Jest ona również narządem włączonym między układ wewnątrzwydzielniczy a autonomiczny układ nerwowy. Tutaj bodźce nerwowe przełącza się na hormonalne, jak również hormonalne bodźce przysadki działają na ośrodki nerwowe.
Unaczynienie
Przysadkę mózgową zaopatrują w krew 2 pary tętnic pochodzących z tętnic szyjnych wewnętrznych. Obie pary naczyń oddają gałęzie wnikające do przysadki, przy czym gałęzie tętnic przysadkowych górnych przechodzą w spiralnie je oplatające naczynia włosowate. W efekcie dają one początek układowi wrotnemu przysadki.
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Gołąb B., Anatomia czynnościowa ośrodkowego układu nerwowego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Nowacki P., Guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej, Polski Przegląd Neurologiczny, 1/2009.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
