Neuron (inaczej: komórka nerwowa) to podstawowa jednostka strukturalno-czynnościowa tkanki nerwowej. Stanowi wyspecjalizowaną komórkę o charakterystycznej, bardzo dobrze poznanej budowie. Dzięki neuronom możliwe jest sprawne funkcjonowanie zarówno ośrodkowego układu nerwowego, jak i obwodowego układu nerwowego.
Budowa neuronu
Neuron składa się z następujących części:
- cytoplazma otaczająca jądro neurocytu, czyli ciało komórki nerwowej;
- wypustki protoplazmatyczne (tzw. dendryty) w liczbie 1 lub więcej;
- wypustka osiowa (tzw. akson, neuryt), przeważnie pojedyncza i kolbowato rozszerzona na końcu.
Neurony wykazują czynnościowe spolaryzowanie, ponieważ dendryty przewodzą impulsy do ciała komórki, zaś aksony od ciała komórki na obwód. Wykazują przy tym znaczne zróżnicowane w stosunku do wielkości i kształtu. Największe neurony mają nawet 150 um, zaś te najmniejsze zaledwie 4-5 um. Większość neuronów posiada liczne, bardzo rozgałęzione dendryty. Zwiększają one znacznie powierzchnię kontaktu z innymi neuronami, ponieważ właśnie na dendrytach kończą się ich aksony. Przykładowo dendryty komórki gruszkowatej kory móżdżku mogą tworzyć do 200 000 takich połączeń. Neuron posiada najczęściej tylko jeden akson, którego długość jest zróżnicowana – zwykle krótka, może jednak dochodzić nawet do 1 m. Odejście aksonu od ciała neuronu nazywa się podstawą aksonu.
Ze względu na kształt neurony można podzielić na:
- wielobiegunowe – wyposażone w więcej niż 1 dendryt, występujące najliczniej w ciele człowieka;
- dwubiegunowe – wyposażone w 1 dendryt, charakterystyczne dla nabłonków zmysłowych;
- pozornie jednobiegunowe – wyposażone w 1 wypustkę, która po krótkim przebiegu rozgałęzia się na kształt litery T.
Ciało komórki nerwowej (inaczej: perykarion) tworzy cytoplazma otaczająca jądro komórkowe. W ośrodkowym układzie nerwowym ciała neuronów znajdują się w istocie szarej, podczas gdy wypustki neuronów tworzą istotę białą. Perykarion z jednej strony jest tzw. centrum metabolicznym neuronu, z drugiej zaś uczestniczy w odbieraniu i gromadzeniu impulsów nerwowych. Jądro neuronu jest przeważnie duże i okrągłe, zlokalizowane centralnie. Agregaty błon pokrytych rybosomami przyjmują postać zasadochłonnych ziarnistości, które nazywa się tigroidem bądź ciałkiem Nissla. Ich ilość zmienia się w zależności od kilku czynników.
Neuron – budowa zewnętrzna
Do budowy zewnętrznej neuronu zalicza się takie struktury jak:
- Ciało komórki (inaczej: perikarion, soma, neurocyt).
- Dendryty.
- Akson (inaczej: włókno nerwowe, wypustka osiowa, włókno osiowe, neuryt).
Neuron – budowa wewnętrzna
Do budowy wewnętrznej neuronu zalicza się takie struktury jak:
- Jądro komórkowe (inaczej: nukleus).
- Siateczka śródplazmatyczna – wyróżniamy: siateczkę śródplazmatyczną gładką (inaczej: retikulum endoplazmatyczne gładkie) i siateczkę śródplazmatyczną szorstką (inaczej: retikulum endoplazmatyczne szorstkie).
- Lizosom.
- Aparat Golgiego.
- Rybosom.
- Mitochondrium.
- Cytoszkielet – mikrotubule, mikrofilamenty, filamenty pośrednie.
Synapsa
Pozostając w temacie neuronów, należy wiedzieć, czym jest synapsa. Synapsa to miejsce połączenia poszczególnych neuronów utworzone pomiędzy aksonami, a dendrytami bądź pomiędzy aksonami i ciałem komórki. Rzadziej spotyka się synapsy dendryto-dendrytyczne czy aksono-aksonalne. Dzięki niej odbywa się przekazywanie impulsów nerwowych między komórkami nerwowymi. Mechanizm ten może mieć charakter chemiczny (za pośrednictwem neurotransmiterów) bądź elektryczny (bez wykorzystania neuroprzekaźników).
Funkcjonalnie neuron można podzielić na 4 strefy:
- strefa wejścia – dendryty i ciało komórki, odbierające sygnały od innych neuronów poprzez znajdujące się na nich synapsy;
- strefa inicjacji – początkowy odcinek aksonu, gdzie tworzy się potencjał czynnościowy neuronu;
- strefa przewodzenia – akson;
- strefa wyjścia – synapsy na zakończeniach akson.
Bez obecności synapsy niemożliwe byłoby przekaźnictwo nerwowe.
Funkcje neuronów
Ze względu na funkcję wyróżniamy:
- neurony motoryczne – ruchowe, koordynujące funkcją narządów i mięśni;
- neurony czuciowe – odbierające i przekazujące bodźce ze środowiska zewnętrznego i wnętrza ciała;
- neurony wstawkowe – łączące różne zespoły neuronów, pełniące więc funkcje kojarzeniowe.
Zgodnie z definicją, podstawową rolą neuronów jest przewodzenie i przetwarzanie informacji w postaci impulsów nerwowych – zarówno o stanie wewnętrznym organizmu, jak i zewnętrznym stanie otoczenia. Mówiąc w skrócie, ich celem jest przetwarzanie i przewodzenie informacji niezbędnych do prawidłowej pracy całego organizmu już na poziomie komórkowym.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Stępień A., Neurologia, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa 2022.
- Louis E., Mayer S., Noble J., Merritt Neurologia, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2023.
