Istota biała (substancja biała, łac. substantia alba) tuż obok istoty szarej jest podstawową strukturą budującą ośrodkowy układ nerwowy. Można ją znaleźć w mózgowiu oraz w rdzeniu kręgowym. W praktyce stanowi bardzo dobrze unaczynione skupiska wypustek neuronów (dendrytów oraz aksonów), których ciała lokalizują się w istocie szarej. Istota biała zbudowana jest z fosfolipidów, którym zawdzięcza swoją jasną barwę.
Istota biała rdzenia kręgowego
W istocie białej rdzenia kręgowego obustronnie wyróżniamy 3 sznury:
- sznur przedni – prawy i lewy, oddzielone od siebie szczeliną pośrodkową przednią. Łączą się jedynie wąskim pasmem istoty białej, zwanym spoidłem białym, zlokalizowanym między dnem szczeliny pośrodkowej przedniej, a spoidłem szarym przednim;
- sznur boczny – łączy się ze sznurem przednim szeroką warstwą istoty białej, przez którą przechodzą ku powierzchni rdzenia kręgowego wiązki włókien korzeni brzusznych;
- sznur tylny – w części szyjnej rdzenia i w górnych neuromerach zaznacza się podział sznura tylnego na pęczek smukły i pęczek klinowaty.
Ilość istoty białej i szarej w rdzeniu kręgowym, a także wzajemny ich stosunek, zmieniają się w zależności od odcinka rdzenia. Istota szara najsilniej rozwinięta jest w tych częściach, z których wychodzą nerwy kończyn, a więc w obu zgrubieniach rdzenia. Z kolei ilość istoty białej zwiększa się stopniowo od dołu ku górze, osiągając największy wymiar w zgrubieniu szyjnym.
Istota biała móżdżku
Istota biała móżdżku tworzy tzw. ciało rdzenne, z którego wybiegają w kierunku powierzchni zewnętrznych móżdżku wąskie uwypuklenia istoty białej, wnikające do poszczególnych zakrętów. Zwie się je blaszkami białymi. W istocie białej móżdżku znajdują się biegnące w różnych kierunkach włókna nerwowe, które tworzą szereg dróg nerwowych. Wyróżnia się tu drogi:
- własne – rozpoczynają się i kończą w obrębie móżdżku;
- doprowadzające – domóżdżkowe;
- odprowadzające – odmóżdżkowe.
Drogi doprowadzające i odprowadzające łączą móżdżek z innymi częściami ośrodkowego układu nerwowego.
Istota biała półkul
Jest najmocniej rozwinięta w części górnej, powyżej ciała modzelowatego, gdzie na przekroju poziomym zajmuje rozległe pole zwane środkiem półowalnym. Niżej istota biała otacza poszczególne jądra podkorowe, tworząc torebkę wewnętrzną, torebkę zewnętrzną oraz torebkę ostatnią. Włókna nerwowe istoty białej półkul, zależnie od ich przebiegu i połączeń, zaliczamy do jednego z trzech układów:
- rzutowego – czyli projekcyjnego;
- spoidłowego – czyli komisuralnego;
- kojarzeniowego – czyli asocjacyjnego.
Nie tworzą one zazwyczaj ściśle odgraniczonych pęczków, lecz krzyżują się ze sobą w różnych kierunkach. Warto wspomnieć, że lokalizacja istoty białej różni się nieco w mózgowiu i w rdzeniu kręgowym. W rdzeniu kręgowym (a także w rdzeniu przedłużonym) otacza centralnie umiejscowioną istotę szarą, zaś w mózgowiu to właśnie ona znajduje się w centrum.
Zobacz również: Istota czarna mózgu.
Istota biała – funkcje
Istota biała pełni bardzo ważne funkcje w układzie nerwowym. Przede wszystkim odgrywa znaczącą rolę w procesach uczenia się. Udowodniono, że osoby zawodowo grające na instrumentach mają mocniej rozwiniętą tę strukturę od pozostałych osób. Od niej zależą więc procesy zapamiętywania, koncentracji czy zdolności umysłowych. Uszkodzenia istoty białej obserwuje się w licznych chorobach, choćby takich jak:
Dysfunkcje w obrębie istoty białej zauważa się również w depresji, ADHD, schizofrenii, porażeniu mózgowym i zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych.
Rola istoty białej mimo licznych badań i obserwacji nie została jeszcze do końca poznana. Można jedynie się domyślać jej znaczenia, tym bardziej mając na uwadze fakt powagi chorób z nią związanych. Diagnostyką i leczeniem dysfunkcji w obrębie ośrodkowego układu nerwowego zajmuje się lekarz neurolog.
Polecane produkty:
|
Omega 3
Olej Omega 3 to czysty, 100% naturalny produkt pozyskiwany z rośliny o nazwie Pachnotka zwyczajna (Perilla frutescens). Tłoczony jest na zimno co sprawia, że zachowuje wszystkie, cenne składniki. Stanowi m.in. wsparcie dla mózgu ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom III, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Kwolek A., Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
