Wnętrostwo to wada rozwojowa polegająca na niezstąpieniu jednego lub obu jąder do moszny. Jest to jedno z najczęstszych zaburzeń u noworodków płci męskiej i może prowadzić do poważnych konsekwencji, jeśli nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie. Problem powinien zostać zdiagnozowany możliwie najwcześniej, w ciągu pierwszych miesięcy po narodzinach dziecka.
Wnętrostwo – przyczyny
Jądra, pełniące rolę gonady i gruczołu wydzielania wewnętrznego, rozpoczynają rozwój około 5. tygodnia życia zarodkowego. W kolejnych tygodniach i miesiącach rozwojowi jądra towarzyszy jego migracja w kierunku przyszłej moszny. Proces zstępowania przebiega w 4 fazach:
- Przemieszczania jąder w kierunku brzusznym.
- Przemieszczanie w kierunku kanału pachwinowego.
- Wędrówka w kanale pachwinowym.
- Ustabilizowanie położenia w mosznie.
Zstępowanie jąder przez kanał pachwinowy ma swój początek z reguły około 20. tygodnia życia płodowego w momencie, kiedy masa jądra osiąga około 120 mg. Ruch jąder ku nasadzie moszny trwa, w optymalnych warunkach, 3-4 tygodnie i przebiega niezależnie po obu stronach. Moszna tworzy się najczęściej w 8. miesiącu życia wewnątrzmacicznego. W tym czasie jądra powinny osiągnąć nasady moszny (około 32-35 tygodnia życia wewnątrzmacicznego). Jeśli którykolwiek z wymienionych etapów zostanie zaburzony, dojdzie do powstania tzw. wnętrostwa.
Wśród przyczyn tej patologii można wyróżnić 4 główne grupy:
- hormonalne – niedobór gonadotropin przysadkowych, niedobór gonadotropiny łożyskowej, nieprawidłowa synteza, wydzielanie i działanie testosteronu, zaburzona czynność nerwu płciowo-udowego nadzorującego czynność jądrowodu;
- anatomiczne – nieprawidłowości w unerwieniu jądrowodu i dźwigacza jądra przez nerw płciowo-udowy, brak lub nieprawidłowe połączenia jądra z najądrzem, brak jądrowodu, krótkie struktury powrózka nasiennego;
- naczyniowe – prowadzić mogą do atrofii nerwu płciowo-udowego, jądrowodu czy jądra lub wyraźnie zakłócać migrację jądra;
- mieszane – dowolna kombinacja powyższych czynników.
Warto zaznaczyć, że do wymienionych przyczyn predysponują między innymi: choroby przewlekłe matki (np. cukrzyca), palenie papierosów i picie alkoholu przez ciężarną, wcześniactwo, zaburzenia hormonalne ciężarnej lub przyjmowanie przez nią niektórych leków.
Wnętrostwo – objawy
Charakterystyczne i najważniejsze objawy sugerujące wnętrostwo to:
- brak jądra w mosznie – jedno lub oba jądra nie są wyczuwalne w worku mosznowym;
- asymetria moszny – moszna może wyglądać na spłaszczoną lub mniej rozwiniętą po stronie, gdzie jądro nie zstąpiło;
- wyczuwalne jądro w kanale pachwinowym lub jamie brzusznej – w niektórych sytuacjach jądro można wyczuć w okolicy pachwinowej i jest to wówczas tzw. wnętrostwo pachwinowe;
- brak objawów bólowych – wnętrostwo z reguły nie powoduje bólu, ale może prowadzić do powikłań, które są bolesne (np. skręt jądra);
- zaburzenia hormonalne lub rozwojowe – w przypadku obustronnego wnętrostwa mogą wystąpić objawy niedoboru testosteronu, opóźnione dojrzewanie płciowe lub nieprawidłowy rozwój narządów płciowych.
Wnętrostwo najczęściej diagnozuje się tuż po urodzeniu dziecka lub jeszcze w pierwszych miesiącach życia. W przypadku wcześniaków występuje częściej – jądra mogą zstąpić później, ale jeśli nie nastąpi to do 6. miesiąca życia, problem z całą pewnością wymaga dalszej diagnostyki.
Wnętrostwo – leczenie
Leczenie zachowawcze jest postępowaniem z wyboru we wszystkich przypadkach z wyłączeniem jąder przemieszczonych oraz wyraźnych sugestii wad anatomicznych. Podejmowane próby stosowania gonadotropin dają szansę na pozytywny efekt wyłącznie w razie zaistnienia następujących hormonalnych przyczyn zjawiska:
- zaburzenia czynności osi podwzgórze–przysadka-gonada w okresie płodowym;
- niedobór gonadotropin łożyskowych;
- częściowa niewydolność receptora androgenowego;
- umiarkowane zaburzenia syntezy testosteronu.
Z kolei do leczenia operacyjnego kwalifikują się te przypadki, w których stwierdzono obecność anatomicznych przyczyn zaburzeń migracji, obecność typowych wad rozwojowych sugerujących przyczyny anatomiczne, jak również w których identyfikuje się brak efektów leczenia zachowawczego.
Bibliografia
- Oszukowska E., Słowikowska-Hilczer J., Wolski J., Kula P., Sosnowski M., Kula K., Chirurgia w andrologii, Chirurgia Polska 2006, 8, 3, 207–222.
- Kołłątaj W., Szewczyk L., Niezstąpione jądra – kontrowersje i fakty, Endokrynologia Pediatryczna, 3/2004.
- Bagłaj M., Chrzan R., Gołębiewski A., i inni, Wnętrostwo – postępowanie diagnostyczne i terapeutyczne. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Chirurgów Dziecięcych, Przegląd Pediatryczny, 2/2023.
