Jama brzuszna jest obszerną przestrzenią w ciele człowieka, zlokalizowaną pomiędzy jamą klatki piersiowej a miednicą. Schorzenia narządów jamy brzusznej są jednymi z częściej występujących. W medycynie wyszczególnia się 9 okolic jamy brzusznej wydzielonych przez poszczególne płaszczyzny. Umożliwia to określenie dokładnej lokalizacji ważnych organów wewnętrznych, a więc diagnostykę schorzeń.
Jama brzuszna – budowa
Na jamę brzuszną składają się jama otrzewnowa oraz przestrzeń zewnątrzotrzewnowa, którą dodatkowo dzieli się na 3 przestrzenie:
- przestrzeń zaotrzewnowa – od tyłu w stosunku do jamy otrzewnej;
- przestrzeń podotrzewnowa – umiejscowiona w miednicy mniejszej;
- przestrzeń przedotrzewnowa – między otrzewną ścienną a tylną powierzchnią przedniej ściany jamy brzusznej.
Cała przestrzeń jamy brzusznej od góry odgraniczona jest przeponą (ważnym mięśniem oddechowym), w dolnej zaś sąsiadując z miednicą. Ściany jamy brzusznej utworzone są z kilku warstw silnych i wytrzymałych tkanek (powięzi, mięśni, silnie rozwiniętej tkanki tłuszczowej, skóry), które chronią ważne narządy wewnętrzne przed uszkodzeniami. W części tylnej znajdują się mięśnie grzbietu oraz kręgosłup.
Całe wnętrze jamy brzusznej wyściela otrzewna, bardzo cienka błona tkanki łącznej. Dzieli się ona na 2 części: ścienną (przylega do ścian jamy brzusznej) oraz trzewną (okala bezpośrednio narządy). Większość tych narządów znajduje się w swoistym worku utworzonym właśnie z otrzewnej. Takie ich umiejscowienie nazywamy wówczas wewnątrzotrzewnowym. Celem otrzewnej jest utrzymywanie ich na właściwej pozycji. Istnieje także przestrzeń zaotrzewnowa, do której należą trzustka, nerki z nadnerczami oraz większość moczowodu.
Podział jamy brzusznej
Podstawowy podział wyróżnia 2 części jamy brzusznej – piętro gruczołowe oraz piętro jelitowe. W piętrze gruczołowym znajdują się m.in.: trzustka, wątrobą, żołądek i śledziona. Z kolei do piętra jelitowego zaliczamy głównie jelita. Bardziej szczegółowy podział odnosi się do 9 kwadrantów, wewnątrz których znajdują się narządy brzucha. Przykładowo, prawy górny kwadrant odnosi się do wątroby, z kolei lewy górny do żołądka.
Ból jamy brzusznej
Dolegliwości bólowe jamy brzusznej są wyjątkowo często spotykane w praktyce lekarskiej. Na podstawie charakteru bólu oraz jego lokalizacji można wysnuć wnioski wskazujące na konkretną dolegliwość, bądź narząd, który te dolegliwości generuje. W zależności od lokalizacji bólu sytuacja prezentuje się następująco:
- prawy górny kwadrant – np. ostre zapalenie wątroby, zapalenie trzustki, niedrożność jelit, zapalenie wyrostka robaczkowego położonego zakątniczo, kolka nerkowa nerki prawej;
- nadbrzusze – np. dyspepsja czynnościowa, choroba refluksowa przełyku, niedokrwienie jelita, tętniak aorty brzusznej, zawał serca, choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy;
- lewy górny kwadrant – np. ropień śledziony, torbiele rzekome trzustki, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie dolnego płata lewego płuca;
- śródbrzusze – np. kolka nerkowa, nieswoiste zapalenia jelit, niedrożność jelit, przepuklina;
- okolica pępkowa – np. zapalenie wyrostka robaczkowego we wczesnym stadium, nieżyt żołądkowo-jelitowy, tętniak aorty brzusznej, zapalenie jelit;
- prawy dolny kwadrant – np. kolka nerkowa, odmiedniczkowe zapalenie nerek, zapalenie przydatków, torbiel lub skręt jajnika, endometrioza, ciąża pozamaciczna, zapalenie stawu krzyżowo-biodrowego;
- podbrzusze – np. zapalenie uchyłków, niedrożność jelit, swoiste zapalenia jelit, zespół jelita drażliwego, zapalenie pęcherza moczowego;
- lewy dolny kwadrant – np. ostre zapalenie uchyłków, przepuklina, kolka nerkowa, ropień w miednicy, zapalenie nerek, pęknięcie jajnika.
Należy mieć na uwadze, że ból w jamie brzusznej często ma tendencję do odniesienia (tzw. ból odniesiony). Oznacza to, że ból w konkretnym miejscu pojawia się wskutek stanów patologicznych toczących się w zupełnie innej lokalizacji. Dzieje się tak za sprawą wspólnego unerwienia wielu narządów i struktur. Leczeniem chorób jamy brzusznej zajmuje się na ogół gastroenterolog, choć może on kierować pacjenta do innych specjalistów, w zależności od diagnozy. Przykładowo, tętniaki znajdują się w zakresie zainteresowań kardiologa, natomiast z bólami brzucha pochodzenia odjajnikowego należy skierować się do ginekologa.
Jama brzuszna – unerwienie
Ściany jamy brzusznej unerwione są czuciowo i ruchowo przez nerwy międzyżebrowe, nerw podżebrowy, nerw biodrowo-podbrzuszny oraz nerw biodrowo-pachwinowy. Większość narządów z kolei unerwianych jest przez włókna autonomicznego układu nerwowego, co pozostaje wyłączone ze świadomej kontroli. W jamie brzusznej znajduje się ważny splot nerwowy, czyli splot trzewny (tzw. splot słoneczny).
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Putowski M., Podgórniak M., Piróg M., Zawiślak J., Opielak G., Cyganok M., Smoleń A., Ból brzucha jako częsta przyczyna interwencji medycznych lekarzy pierwszego kontaktu, Journal of Education, Health and Sport, 6/2016.
- Górecki R., Ostry brzuch. Dylematy ratownika medycznego w oparciu o wybrane przypadki kliniczne, Kraków 2016.
