Ból – rodzaje

Ból jest nieprzyjemnym wrażeniem zmysłowym i emocjonalnym związanym z rzeczywistym lub potencjalnie możliwym uszkodzeniem ciała. W zależności od źródła uszkodzenia może mieć charakter bólu receptorowego, neuropatycznego lub psychogennego. Ból może wystąpić w następstwie podrażnienia receptorów bólowych (nocyceptorów) lub obniżenia progu ich pobudliwości (ból receptorowy). Może także nastąpić wskutek uszkodzenia struktur układu nerwowego (ból receptorowy neuropatyczny) czy przy braku uszkodzenia tkanek (ból niereceptorowy psychogenny).

Jak powstaje ból?

Proces powstawania bólu nosi nazwę nocycepcji i obejmuje kilka etapów.

W pierwszym etapie (zwanym transdukcją) dochodzi do zamiany bodźca na impuls elektryczny, co odbywa się w obwodowych zakończeniach nerwów neuronu nocyceptowego (1 neuron drogi bólowej), gdzie następnie wspominany impuls przewodzony jest włóknami nerwowymi. Drugi etap (zwany przewodzeniem) prowadzi informacje do zwojów korzeni grzbietowych nerwów rdzeniowych (zwój rdzeniowy). W trzecim etapie (tzw. modulacji) impuls przenoszony jest do wyższych poziomów ośrodkowego układu nerwowego (OUN), drogami zlokalizowanymi w przednio-bocznym kwadrancie istoty białej rdzenia kręgowego i sznurami tylnymi, prowadząc impuls do mózgowia i umożliwiając jego analizę (percepcja).

Ze względu na patomechanizm powstawania bólu, powstała taksonomia jego postaci, a wiedza na ten temat jest niezbędna w praktyce, ponieważ może naprowadzić fizjoterapeutę na źródło problemu z jakim zmaga się pacjent. Należy pamiętać, że samo opisanie bólu nie rozwiąże sprawy dotyczącej diagnozy i dalszego postępowania fizjoterapeutycznego. Opis ten jest jedynie dodatkiem do całej konsultacji pod koniec, której fizjoterapeuta będzie mógł łatwiej stwierdzić gdzie leży źródło problemu (kości, nerwy, mięśnie). Niektórzy pacjenci mają kłopot z opisaniem bólu. Nie należy traktować tego problemowo, gdyż konsultacja opiera się również na szeregu testów, pytań i odpowiedzi, a one same w sobie powinny sprecyzować przyczynę bólu.

Odczucia bólowe

Poniżej wyróżniono jedne z najczęściej występujących wrażeń bólowych. Są one niezbędne przy komunikacji na drodze pacjent i fizjoterapeuta, a wyszczególniono je na drodze odczuć subiektywnych. W efekcie, ból może być:

• ostry / rwący / kujący – zwykle przyczyną jest korzeń nerwowy;
• tępy / paraliżujący / ściskający – przyczyną są mięśnie;
• lekko ostry – przyczyną może być nerw;
• palący / piekący – przyczyną może być nerw współczulny;
• głęboki / tępy – pochodzenia kostnego;
• ostry / bardzo mocny – może sugerować złamanie;
• pulsujący / tętniący – przyczyną mogą być naczynia wewnętrzne.

Zobacz również: Sensytyzacja.

Charakterystyka bólu

Ból może mieć charakter ostry bądź przewlekły. Różnica miedzy jednym a drugim polega na tym, że ból przewlekły utrzymuje się ponad 3 miesiące i może mieć formę bólu receptorowego bądź neuropatycznego. Ból receptorowy występuje w przebiegu chorób zwyrodnieniowych stawów, zespołów bólowych kręgosłupa, osteoporozy czy fibromialgii. Z kolei ból neuropatyczny spowodowany jest urazem lub dysfunkcja OUN. W przeciwieństwie do bólu nocyceptowego (najczęściej mającego charakter ostry, malejące wraz ze zdrowieniem tkanek) ma charakter przewlekły i uporczywy. Zazwyczaj nie reaguje na standardowe leki przeciwbólowe (np. aspiryna czy ibuprofen).

Najczęstsze zespoły bólu neuropatycznego to ból rdzeniowy, ból ośrodkowy, neuropatia cukrzycowa, ból fantomowy, neuropatie obwodowe, które zostaną opisane w dalszej części. Ból nocyceptywny jest bólem jaki pacjent odczuwa podczas poparzenia się, ukłucia, bądź skręcenia stawu skokowego. Ten typ bólu można sprawnie kontrolować przy użyciu leków.

Zobacz również: Ból a depresja.

Rodzaje bólu

Patomechanizm powstawania bólu pozwala na szerszą klasyfikację wśród, której wyróżniamy ból:

• zapaleniowy – pogarszający się z rana i w porze nocnej. Objawem jest zaczerwienienie, obrzmienie, ocieplenie tkanek, jak i upośledzenie funkcji (functio laesa). Doraźnie stosuje się leki przeciwzapalne;
• niedokrwienny – jeden z najbardziej opornych na leczenie. Jako objaw najczęściej stwierdza się go u pacjentów z cukrzycą i chorobami naczyniowymi. Z reguły ból niedokrwienny kończyny jest nasilony, o znacznej zmienności w ciągu dnia i towarzyszy mu bladość skóry oraz uczucie zimna w części dystalnej kończyny. Stosuje się głownie leczenie chirurgiczne (przeszczep naczyniowy omijający lub protezę / stent tętniczy);
• korzeniowy – ból spowodowany podrażnieniem, uciskiem korzenia nerwowego lub rdzeniu nerwowego. Zwykle przybiera charakter bólu ostrego, przemieszczając się w dół kończyny (około 5 cm zasięgu, gdzie pacjent może dokładnie określić jego granicę);
• fantomowy – jest doznaniem czuciowym porównywalnym do iluzji. Występuje po amputacji kończyny lub jej części. Chory zazwyczaj opisuje ból jako piekący, palący, ściskający, miażdżący lub strzelający. Może mieć charakter stały, stały z narastaniem lub napadowy;
• ośrodkowy – spowodowany pierwotnym uszkodzeniem lub dysfunkcją ośrodkowego układu nerwowego. Zwykle powiązany z nieprawidłową wrażliwością na dotyk lub temperaturę. W obrębie rdzenia kręgowego wywołuje go uraz, a na wyższych poziomach OUN krwotok lub niedokrwienie. Obszar występowania bólu jest ściśle skorelowany z miejscem uszkodzenia mózgu lub rdzenia kręgowego;
• rdzeniowy – jest częstą przyczyną urazów rdzenia kręgowego (np. całkowite lub częściowe przerwanie jego ciągłości). Rzadko przyczyną staje się protruzja krążka międzykręgowego, zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, stwardnienie rozsiane (SM) czy nowotwory. U większości chorych ból pojawia się w ciągu pierwszych 6 miesięcy od wystąpienia urazu, choć czasem może pojawić się po kilku latach. Zwykle wrażenia opisywane są jako pieczenie, kłucie, ból parzący czy ściskający;
• wzgórzowy – wynika z uszkodzenia wzgórza. Najczęściej z powodu przebiegających zaburzeń naczyniowych jak udar niedokrwienny lub krwotoczny. Charakteryzuje się bardzo silnym, samoistnym, palącym, nieustępującym po środkach przeciwbólowych bólem obejmujące połowę ciała.

Zobacz również: Ból mięśni – jak sobie z nim radzić?

Inne rodzaje

Wyróżnia się również chromanie przestankowe, definiowane jako dyskomfort podczas marszu. Najczęściej objawia się bólem, przewlekłym zmęczeniem kończyn dolnych, a także bolesnymi skurczami mięśni goleni. Wymienione dolegliwości są wywoływane niedoborem krwi dopływającej do kurczących się mięśni, co leży u podstaw wyjaśnienia patomechanizmu chromania przestankowego. Obecnie objaw ten uważa się za jeden z pierwszych, odnotowanych przez chorego objawów niedokrwienia kończyny dolnej, związanych ze zmianami w tętnicach na tle miażdżycowym.

Na końcu należy wspomnieć o dolegliwości, jaką są neuropatie obwodowe (np. mononeuropatie). To zespoły bólowe dotyczące jednego nerwu. Spowodowane urazem bądź uciskiem. Ze względu na stopień uszkodzenia mówimy o neuropraksji (uszkodzenie osłonek mielinowych), aksonotmezie (ciągłość zachowana, przerwane są włókna nerwu z zachowaniem osłonki Schwanna), neurotmezie (przerwana anatomiczna ciągłość nerwu). Jedną z powszechniejszych neuropatii obwodowych jest zespół cieśni nadgarstka.

Zobacz również: Neuropatia nerwu pachowego.

	Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej...
	Kwas hialuronowy na stawy i skórę Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Konturek S., Fizjologia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1998.
2. Dobrogowski J., Zajączkowska R., Dutka J., Wordliczek J., Patofizjologia i klasyfikacja bólu, Polski Przegląd Neurologiczny, 1/2011.