Ciemiączko (łac. fonticulus) to charakterystyczna struktura anatomiczna występująca u noworodków i niemowląt. Stanowi nieskostniałe, elastyczne połączenie poszczególnych kości czaszki, dzięki czemu możliwe jest w miarę bezproblemowe przejście dziecka przez kanał rodny kobiety. Ciemiączka wraz z upływem czasu zaczynają kostnieć, dzięki czemu w efekcie czaszka dorosłego człowieka stanowi wytrzymały stelaż chroniący mózgowie i narządy zmysłów.
Ciemiączko – rodzaje
U każdego człowieka wyróżnia się następujące ciemiączka:
- ciemiączko przednie (łac. fonticulus anterior) – zlokalizowane w linii pośrodkowej, a dokładniej: na skrzyżowaniu szwu wieńcowego, szwu strzałkowego, szwu czołowego. Znaleźć je można między kośćmi czołowymi a kośćmi ciemieniowymi. Ciemiączko przednie ulega zrośnięciu w okolicach 9. a 18. miesiąca życia dziecka. Ciekawostką jest natomiast, że przez nie lekarz jest w stanie wyczuć tętnienie tętnic mózgu;
- ciemiączko tylne (łac. fonticulus posterior) – o charakterystycznym, trójkątnym kształcie. Jest raczej niewielkie, przyjmuje do 1 cm długości, podczas gdy ciemiączko przednie może mieć nawet do 5 cm. Lokalizuje się pomiędzy kością potyliczną a kośćmi ciemieniowymi. To ciemiączko zaczyna zrastać się w okolicach 4. miesiąca życia, a więc dość wcześnie;
- ciemiączka boczne (łac. fonticuli laterales) – dzieli się je na przednio-boczne oraz tylno-boczne. Tylno-boczne znajduje się poniżej kąta sutkowego kości ciemieniowej, zaś przednio-boczne u wierzchołka skrzydła większego kości klinowej. Z reguły ciemiączka boczne występują wyłącznie u płodów, jednak w niektórych przypadkach zaobserwować je można także u noworodków (zwykle jednak wcześniaków).
Jako że wszystkie ciemiączka występują u człowieka parzyście, w okresie życia płodowego jest ich 6, natomiast po narodzinach najczęściej obserwuje się wyłącznie 3.
Ciemiączko – funkcje
Ciemiączko to miękkie miejsce na głowie niemowlęcia, w którym kości czaszki jeszcze się nie zrosły. Dzięki temu głowa dziecka może się łatwiej dopasować w trakcie porodu do ciasnego kanału rodnego matki. Dodatkowo mózg dziecka ma miejsce do wzrostu w pierwszych miesiącach życia. Podsumowując, ciemiączka:
- ułatwiają poród, sprawiając, że główka dziecka jest bardziej elastyczna;
- umożliwiają sprawny i bezproblemowy rozwój mózgowia, co zachodzi niezwykle intensywnie w pierwszych miesiącach życia;
- pomagają lekarzom ocenić stan zdrowia dziecka, np. zapadnięte ciemiączko może wskazywać na odwodnienie, z kolei wypukłe na podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe.
Posługując się oceną rozmiaru ciemiączka, można próbować określić wiek niemowlęcia, na przykład w sytuacjach, w których rodzice są nieznani, a dziecko odnalezione. Błonowa budowa ciemiączka umożliwia wykonanie poprzez nie badania USG i ocenienie stanu mózgu dziecka.
Zobacz również: Rozwój noworodka i niemowlęcia.
Patologie ciemiączek
Zbyt wczesne zamykanie się ciemiączka, w szczególności przedniego uznawanego za najważniejsze, może wywołać wzrost ciśnienia śródczaszkowego przez ograniczenie miejsca dla mózgu. Niekiedy przyczyną wcześniejszego zarastania jest nadmiar witaminy D w organizmie, co jednak zdarza się stosunkowo rzadko. Jej niedobór może z kolei skutkować tym, że ciemiączko przestanie się zrastać. Ciemiączko przednie medycznie uznaje się za nieprawidłowe, jeśli nie zamyka się po 18.–24. miesiącu życia.
Poza niedoborem witaminy D możliwymi przyczynami takiego stanu są:
- wrodzona niedoczynność tarczycy;
- różnego rodzaju zespoły genetyczne (w tym tak popularny zespół Downa);
- rozszczepy kości czaszki;
- wodogłowie.
Przyczynami zbyt wczesnego zamykania się ciemiączka są natomiast także:
- mikrocefalia;
- genetyczne zespoły przebiegające z nieprawidłową budową czaszki (np. zespół Pfeiffera, zespół Crouzona).
Dość częstym problemem medycznym jest też zapadnięte ciemiączko przednie, najczęściej będące konsekwencją odwodnienia. Możliwe przyczyny to:
- przewlekła biegunka;
- odmowa picia;
- zbyt mała podaż płynów u noworodka.
Tętniące, napięte, zbyt wypukłe ciemiączko jest już wysoce niepokojącym objawem, mogącym wskazywać na poważne infekcje, krwotoki śródczaszkowe, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy wodogłowie. Wymaga natychmiastowej diagnostyki lekarskiej.
Polecane produkty:
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
|
Kolagen naturalny w kapsułkach
Skład produktu to wyłącznie naturalny, rybi kolagen. Dzięki temu jest on aktywny biologicznie, a także bardzo wysokiej wchłanialności. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kopyta I., Neurologia dziecięca – niezbędnik pediatry, Wydawnictwo Medi Pres, Warszawa 2025.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
