Afty w jamie ustnej są bardzo uciążliwe i wiele osób cierpi na nie dość często. Choć zazwyczaj znikają samoistnie, to mają tendencję do nawracania. Mogą być związane ze zmianą nawyków żywieniowych, a zwłaszcza z niedoborami niektórych składników odżywczych. Zobacz, jak dieta wpływa na zdrowie jamy ustnej i jak unikać aft.
Czym są afty?
Afty to nadżerki lub owrzodzenia, które pojawiają się w jamie ustnej. Występują pojedynczo lub w grupach, są płytkie, okrągłe lub owalne i mogą przybierać różne kolory (biały, czerwony lub żółtawy). Najczęściej pojawiające się afty to małe zmiany tzw. afty Mikulicza, które goją się w ciągu 14 dni. Niekiedy w jamie ustnej mogą pojawić się większe, bo nawet przekraczające 10 mm nadżerki tzw. afty Suttona, których leczenie trwa dłużej niż 14 dni i po zagojeniu pozostawiają bliznę [1]. Zmiany te mogą pojawić się na błonie śluzowej policzków, języku lub wargach, ale równie często diagnozuje się afty na dziąsłach.
Jakie są przyczyny aft w jamie ustnej?
Afty powodują ból, dyskomfort i trudności w jedzeniu, piciu, a nawet w mówieniu. Nic dziwnego, że osoby, które ich doświadczają, chcą poznać ich przyczyny i dowiedzieć się, jak im zapobiegać – tym bardziej gdy afty nawracają.
Dokładna przyczyna powstawania aft i bolesnych zmian w jamie ustnej nie jest znana. Zakłada się, że wpływają na nie takie czynniki, jak [1, 2]:
- predyspozycje genetyczne;
- zmiany hormonalne;
- stres;
- niedobór niektórych składników odżywczych, takich jak żelazo i cynk, witamina B12 i kwas foliowy;
- choroby przyzębia, próchnica lub nieprawidłowa higiena jamy ustnej;
- niezrównoważona dieta;
- osłabiony układ odpornościowy;
- niektóre choroby przewlekłe lub reakcje na leki;
- zabiegi stomatologiczne, nieprawidłowo zrobione wypełnienia dentystyczne, źle dobrane protezy lub aparaty ortodontyczne;
- alergie kontaktowe np. uczulenie na składniki pasty do zębów.
Jak dieta wpływa na zdrowie jamy ustnej i pojawianie się aft?
Jednym z czynników, które wpływają na utrzymanie tkanek jamy ustnej w dobrej kondycji, jest prawidłowa dieta. Nie powinno w niej zabraknąć odpowiednich ilości i proporcji sześciu podstawowych składników pokarmowych: tłuszczów, węglowodanów, białek, witamin, składników mineralnych i wody [3].
Ryzyko wystąpienia aft zwiększa się, jeśli pacjent [2, 4]:
- ma niedobór żelaza, kwasu foliowego lub witaminy B12;
- nie przestrzega prawidłowych zabiegów higienicznych np. mycie rąk przed jedzeniem lub szczotkowanie zębów co najmniej dwa razy dziennie;
- spożywa niemyte warzywa i owoce;
- doprowadza do skaleczenia w jamie ustnej podczas spożywania posiłku;
- spożywa suche, twarde pokarmy, które prowadzą do zranienia błony śluzowej;
- je dużo potraw smażonych i pikantnych;
- jest uczulony na niektóre alergeny pokarmowe np. orzechy.
Jaka dieta pozwala unikać aft?
W profilaktyce utrzymania zdrowia jamy ustnej bardzo ważna jest dieta. Osobom, które często cierpią na afty, zaleca się priorytetowe podejście do zdrowych i zbilansowanych posiłków. Trzeba zwrócić uwagę na spożywanie większej ilości owoców i warzyw, produktów będących źródłem białka, odpowiednią ilość wypijanej wody oraz unikanie przetworzonej żywności bogatej w szkodliwe dodatki i cukry, przetworzonego mięsa i nadmiaru przypraw [3].
Zaleca się, żeby osoby cierpiące na afty unikały bardzo gorących lub zimnych potraw, ponieważ nasilają one odczuwanie bólu oraz kwaśnych, pikantnych i bardzo słodkich pokarmów, których jedzenie potęguje odczuwany dyskomfort [1]. By zapobiegać aftom w jamie ustnej, należy stosować zdrową dietę, skupiając się na [1, 3]:
- produktach spożywczych dostarczających do organizmu niezbędną ilość witamin i składników mineralnych, zwłaszcza owocach i warzywach zawierających przeciwutleniacze (witaminę A, C, E, magnez, selen oraz cynk);
- pokarmach miękkich, które nie powodują uszkodzeń wrażliwej śluzówki, takich jak zupy warzywne i przeciery;
- piciu chłodnych napojów.
Jednocześnie należy pamiętać o czynnościach higienicznych przed i po posiłku (np. myciu rąk), które zmniejszają ryzyko wystąpienia aft w jamie ustnej.
Artykuł powstał we współpracy z Bausch and Lomb
Bibliografia:
1. Kuźnik M., Afty – przyczyny i leczenie, 2022, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/295854,afty-przyczyny-i-leczenie (dostęp: 19.03.2025).
2. Durska G, Przyczyny nawracających aft, 2014, witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/gastrologia/lista/106807,przyczyny-nawracajacych-aft (dostęp: 19.03.2025).
3. Herman P. i in., Prawidłowa dieta i jej wpływ na jamę ustną, Journal of Clinical Healthcare 4/2016.
4. Nieck, Bolesne zmiany śluzówki jamy ustnej. Winna dieta, 2024, witryna internetowa: https://www.infodent24.pl/scientdentpost/bolesne-zmiany-sluzowki-jamy-ustnej-winna-dieta,125130.html (dostęp: 19.03.2025).
Artykuł sponsorowany
