Obręcz barkowa (inaczej: obręcz kończyny górnej, łac. cingulum membri superioris) to zespół kości, stawów i więzadeł łączących kończynę górną z tułowiem. Stanowi podstawę dla ruchów ramienia, barku i całej kończyny górnej. Niestety ze względu na swoją ruchomość oraz pełnione funkcje jest często poddawana kontuzjom. Ich diagnostyką i leczeniem zajmują się lekarz ortopeda oraz fizjoterapeuta.
Obręcz barkowa – anatomia
W anatomii obręcz barkowa składa się z dwóch par kości i są to:
- Obojczyk (łac. clavicula) – łączy kończynę górną z mostkiem. Działa jak „łącznik” między klatką piersiową a łopatką. Ma charakterystyczny kształt, jest to kość długa podatna na złamania w trakcie różnorodnych wypadków i urazów.
- Łopatka (łac. scapula) – kość płaska zlokalizowana na grzbiecie klatki piersiowej, stanowiąca miejsce przyczepu dla wielu mięśni i tworząca panewkę stawu ramiennego. Ze względu na połączenie z kręgosłupem dość często dochodzi do asymetrii jej ustawienia w przebiegu różnorodnych wad postawy, np. przy bocznych skrzywieniach kręgosłupa i skoliozach.
Wyróżnia się również połączenia stawowe:
- staw mostkowo-obojczykowy (łac. articulatio sternoclavicularis) – łączy obojczyk z mostkiem. Tym samym umożliwia ruchy unoszenia i opuszczania barku, wysuwania i cofania się go;
- staw barkowo-obojczykowy (łac. articulatio acromioclavicularis) – łączy obojczyk z wyrostkiem barkowym łopatki. Jest mocno i silnie stabilizowany przez okoliczne więzadła;
- połączenie łopatki z tułowiem – jest to tzw. połączenie łopatkowo-żebrowe (nie jest typowym stawem, jednak pomimo tego umożliwia przesuwanie łopatki po żebrach).
Dla prawidłowego funkcjonowania obręczy barkowej ważne jest sprawne i bezbolesne działanie wszystkich wymienionych połączeń stawowych.
Staw ramienny a obręcz barkowa
Staw ramienny nie należy bezpośrednio do obręczy barkowej, jednak jest z nią ściśle funkcjonalnie powiązany. Powstaje przez połączenie główki kości ramiennej i panewki łopatki. Można zatem podsumować, że cała opisana wcześniej obręcz barkowa to pewnego rodzaju „podstawa” kończyny górnej, łącząca ją z tułowiem. Z kolei staw ramienny to główny staw ruchowy kończyny górnej, połączony z obręczą barkową poprzez łopatkę.
Obręcz barkowa – funkcje
Obręcz barkowa jest niezwykle ważną strukturą anatomiczną, umożliwiającą poruszanie klatką piersiową, głową, kręgosłupem szyjnym i piersiowym oraz kończynami górnymi. Pełni funkcję biomechaniczną na wysokim poziomie. Umożliwia szeroki zakres ruchów kończyny górnej takich jak unoszenie, obracanie, zginanie, odwodzenie i wiele innych. Należy zaznaczyć, że staw ramienny jest najbardziej ruchomym stawem w ciele człowieka, wymaga więc stabilnej i odpowiedniej bazy.
Dodatkowo obręcz barkowa zapewnia stabilizację podczas ruchów ręki oraz przenosi siły z kończyny górnej na tułów. Stanowi też miejsce przyczepu dla licznych mięśni, m.in. mięśnia czworobocznego, mięśnia naramiennego, mięśnia dźwigacza łopatki, mięśni piersiowych, mięśni zębatych i mięśni równoległobocznych.
Urazy obręczy barkowej
Urazy obręczy barkowej są bardzo częste, w szczególności u osób aktywnych fizycznie, sportowców i po upadkach na ramię, w tym także wypadkach komunikacyjnych. Obejmują zarówno kości (obojczyk, łopatkę), jak i stawy oraz więzadła tworzące obręcz. Najczęściej diagnozuje się:
- złamanie obojczyka – w mechanizmie upadku na bark lub wyprostowaną rękę. Leczenie najczęściej jest zachowawcze (temblak, orteza), rzadziej operacyjne przy dużym przemieszczeniu;
- zwichnięcie stawu barkowo-obojczykowego – w mechanizmie upadku na bark lub bezpośredniego urazu bocznego. Leczenie dobiera się w zależności od stopnia uszkodzenia (od opatrunku Desaulta po rekonstrukcję chirurgiczną więzadeł);
- zwichnięcie stawu mostkowo-obojczykowego – uraz rzadki, jednak niebezpieczny przez wzgląd na bliskość klatki piersiowej (serce, płuca);
- urazy mięśni i więzadeł obręczy barkowej – leczenie polega głównie na odpoczynku, fizjoterapii, ćwiczeniach wzmacniających stabilizatory łopatki.
Zobacz również: Zwichnięcie barku.
Fizjoterapia jest kluczem do powrotu do sprawności w przypadku każdego urazu obręczy barkowej.
Polecane produkty:
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Sołowiński T., Kończyna górna i obręcz barkowa, bikeBoard, nr 8 (sierpień) 2011. Dostęp (PDF): solowinski.pl.
- Góralczyk A., Mostowy M., O barku od podstaw, Exemplum 2021.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
