Noworodek to każde dziecko od momentu urodzenia do ukończenia 28. dnia życia (okres postnatalny). Po ukończeniu 28. dnia życia mówi się o okresie niemowlęcym, trwającym do ukończenia 1. roku życia. O noworodka należy szczególnie starannie dbać, ponieważ tak małe dziecko dopiero wykształca mechanizmy przystosowujące je do życia poza łonem matki. Wykazuje obniżoną odporność i nieporadność ruchową. Leczeniem problemów tego okresu zajmuje się lekarz neonatolog.
Noworodek – charakterystyka
W okresie noworodkowym charakterystyczne są przede wszystkim:
- nieporadność ruchowa;
- uogólnione reakcje ruchowe zwane ruchami błędnymi;
- wrodzone odruchy bezwarunkowe.
Cechy fizyczne i funkcjonalne organizmu dziecka do ukończenia pierwszego miesiąca życia zależą głównie od tygodnia, w którym dziecko się urodziło. Rozwój odbywa się nieco dłużej u wcześniaków oraz dzieci urodzonych przez powikłany poród siłami natury. Noworodek donoszony, czyli urodzony między 38. a 42. tygodniem ciąży wykazuje przeciętnie następujące parametry:
- masa ciała: 3300-3600 g;
- długość ciała: 50-52 cm;
- obwód główki: 35 cm.
Warto wiedzieć, że w pierwszych dniach życia noworodka jego masa ciała zmniejsza się aż o 15%, co wiąże się z fizjologicznym oddaniem smółki (pierwszych odchodów dziecka) oraz utratą płynów zewnątrzkomórkowych. Po około 10 dniach masa ciała wraca do wartości urodzeniowej. Gdy dziecko wchodzi w okres niemowlęcy jego masa ciała powinna zwiększyć się o około 500 g.
Zobacz również: Okres perinatalny.
Wygląd noworodka
Noworodek, w porównaniu do nieco starszego dziecka, wyróżnia się specyficzną budową ciała. Posiada dużą głowę, krótka szyję, długi tułów oraz nieproporcjonalnie krótkie kończyny w stosunku do reszty ciała. Wielkość głowy wiąże się z intensywnym rozwojem mózgowia i całego układu nerwowego w tym wieku. Dla porównania, masa mózgu w stosunku do masy ciała u noworodka wynosi 15%, zaś u osoby dorosłej zaledwie 2%.
Początkowo maluch układa się w kształt litery „C”, co jest jeszcze pozostałością po życiu płodowym i przypomina ułożenie typowe dla płodu w jamie brzusznej. Jest to pozycja zgięciowa, która dopiero w kolejnych miesiącach życia ulegać będzie stopniowemu wyprostowi.
Opieka nad noworodkiem
Noworodek śpi przeciętnie 16-20 godzin na dobę, w tym czasie nie porusza się i odpoczywa. To sposób na oszczędzanie energii tak niezbędnej do adaptacji do nowych warunków i intensywnego rozwoju. W okresach czuwania zauważyć można płacz lub intensywne i nieporadne ruszanie kończynami. Należy unikać kontaktu noworodka z chorymi członkami rodziny, ponieważ maluch nie posiada jeszcze wykształconych mechanizmów obronnych. Kilkukrotnie w ciągu dnia należy sprawdzać stan pieluszki. Noworodek bezwiednie oddaje mocz i stolec, niekorzystne jest natomiast długie leżenie w wydzielinach, co powoduje bolesne odparzenia.
W tym wieku głównym obowiązkiem rodzica jest karmienie i przebieranie dziecka. Początkowo noworodek powinien być kąpany 2-3 razy w tygodniu, natomiast karmienie piersią z reguły odbywa się 8-12 razy w ciągu doby, w tym przynajmniej 1-2 razy w nocy. Jeśli dziecko bardziej zainteresowane jest spaniem niż jedzeniem, należy delikatnie budzić je do karmienia przystawiając pierś do buzi.
Noworodek – odruchy
W okresie noworodkowym pojawiają się 3 rodzaje charakterystycznych odruchów:
- niezbędne do życia, takie jak ssanie czy połykanie;
- zapoczątkowujące rozwój odruchów warunkowych oraz czynności ruchowych, takie jak zaciskanie dłoni po podrażnieniu ich wnętrza;
- atawistyczne, np. odruch Moro czy odruch pływania.
U noworodków są one całkowicie fizjologiczne i nie stanowią powodu do niepokoju. Wręcz przeciwnie, świadczą o stopniowym, prawidłowym rozwoju dziecka.
Bibliografia
- Pietrzyk J., Kwinta P., Pediatria, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2018.
- Kawalec W., Grenda R., Ziółkowska H., Pediatria, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013.
- Lissauer T., Pediatria, Wydawnictwo Urban & Partner, Wrocław 2019.
