Nerw twarzowy (łac. nervus facialis) zaliczany jest do obwodowego układu nerwowego, a dokładniej do grona nerwów czaszkowych (VII) ze względu na swoją lokalizację oraz funkcję. Jest niezmiernie istotny, jednak dość częstym problemem neurologicznym jest porażenie nerwu twarzowego. Tuż obok nerwu trójdzielnego to najczęściej podlegający neuralgii nerw czaszkowy.
Nerw twarzowy – anatomia
Nerw twarzowy pochodzi od drugiego łuku skrzelowego. Jest nerwem mieszanym, co oznacza, że składa się zarówno z włókien ruchowych, jak i czuciowych. Przeważają tu jednak włókna ruchowe, unerwiające większość mięśni mimicznych twarzy, które z kolei odpowiadają za jej ekspresję i wyrażanie emocji. Co istotne, nerw twarzowy zawiera też włókna przywspółczulne (wydzielnicze). Najistotniejsze gałęzie nerwu twarzowego to:
- nerw skalisty większy – odpowiada za unerwienie gruczołów łzowych;
- struna bębenkowa – przewodzi włókna smakowe i przywspółczulne;
- nerw uszny tylny – unerwia mięśnie w okolicy ucha;
- splot przyuszniczy – rozgałęzia się na gałęzie skroniowe, jarzmowe, policzkowe, brzeżne żuchwy i szyjne, unerwiając mięśnie mimiczne.
Takich gałęzi i ich dodatkowych odgałęzień jest jednak znacznie więcej. Nerw twarzowy ma swoje unaczynienie, dzięki któremu może być zaopatrywany w krew i składniki odżywcze. Odpowiadają za to głównie: tętnica błędnikowa, gałąź skalista tętnicy oponowej środkowej oraz tętnica rylcowo-sutkowa.
Przebieg nerwu twarzowego
Nerw twarzowy ma swój początek w mózgowiu, a dokładniej na dolnym brzegu mostu, nieco ku górze i bocznie od oliwki. Następnie wspólnie z nerwem przedsionkowo-ślimakowym wstępuje do przewodu słuchowego wewnętrznego i przechodzi do kanału nerwu twarzowego. Dalej wychodzi z czaszki przez otwór rylcowato-sutkowy i wnika do ślinianki przyusznej, kończąc się splotem przyuszniczym. W obrębie kanału nerwu twarzowego zagina się w kierunku tylnym, gdzie tworzy charakterystyczne kolanko.
Jednak jeszcze zanim nerw ten wyjdzie ze swojego kanału, oddaje niewielką gałązkę, będącą nerwem strzemiączkowym. W obrębie miąższu ślinianki tworzy splot przyuszniczy, z którego odchodzą gałęzie dla mięśniówki wyrazowej twarzy (dla mięśni mimicznych). Włókna czuciowe i wydzielnicze nerwu twarzowego biegną drogą nerwu pośredniego. Odgałęziają się w postaci nerwu skalistego większego i struny bębenkowej. Warto podkreślić, że nerw trójdzielny i nerw twarzowy stanowią szlaki dla istotnych dróg autonomicznego układu nerwowego.
Nerw twarzowy – funkcje
Części przywspółczulne nerwu twarzowego przeznaczone są w dużej mierze dla gruczołów łzowych, ślinianek (podżuchwowej i podjęzykowej), niewielkich gruczołów jamy nosowej, podniebienia miękkiego i jamy ustnej. Właśnie dzięki nim możliwa jest ich czynność wydzielnicza, a więc np. produkcja śliny czy łez.
Nerw twarzowy odpowiada również za zaopatrywanie mięśni wyrazowych twarzy, zwanych również mięśniami mimicznymi. To jedna z jego kluczowych, podstawowych funkcji. Dzięki niemu możliwe jest więc wyrażanie emocji takich jak smutek, żal czy radość. Zapewnia możliwość mrugania, zamykania powiek, śmiania się, marszczenia brwi, obniżania i podnoszenia kącików ust czy otwierania ust. To z kolei jest kluczowe również dla prawidłowej, wyraźnej wymowy oraz spożywania pokarmów. Co istotne, omawiany nerw chroni ucho wewnętrzne przed głośnymi dźwiękami poprzez regulację napięcia błony bębenkowej. Za to również odpowiadają jego włókna ruchowe.
Jeśli chodzi o włókna czuciowe, odpowiadają one m.in. za czucie smaku z przedniej 2/3 powierzchni języka. Dostarcza pewne informacje z małżowiny usznej i przewodu słuchowego zewnętrznego. Wspiera w tych funkcjach inne nerwy, których fizjologia opiera się głównie na funkcjach czuciowych.
Porażenie nerwu twarzowego
Porażenie obwodowe nerwu twarzowego nazywa się również porażeniem Bella. To najczęstsza dolegliwość w obrębie nerwów czaszkowych, która może wystąpić w każdym wieku. Może pojawić się bez uchwytnej przyczyny, np. w momencie przewiania twarzy i głowy, ponieważ wówczas istnieje ryzyko obrzęku nerwu w jego kanale, co wywołuje okresowe podrażnienie i niedokrwienie. Przestaje on spełniać swoją rolę. Może też stanowić konsekwencję chorób neurologicznych czy urazów. Porażone bądź niedowładne są mięśnie połowy twarzy. Pojawia się m.in. opadanie kącika ust, niemożność pełnego zamknięcia powieki po tej stronie, trudność z gwizdaniem czy marszczeniem czoła. Typowe jest też upośledzenie produkcji łez i suchość oka.
Porażenie ośrodkowe nerwu twarzowego ma miejsce wówczas, gdy patologii podlega dolna część zakrętu środkowego tego nerwu bądź włókna przebiegające z kory do jądra nerwu twarzowego. Sytuacja jest jednak zdecydowanie rzadsza. Diagnostyką i leczeniem problemu mogą zajmować się: lekarz rodzinny, lekarz neurolog, fizjoterapeuta.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, repetytorium, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
