Nerwy czaszkowe

Nerwy czaszkowe to 12 par nerwów, które rozpoczynają się – w przeciwieństwie do nerwów rdzeniowych – na obszarze mózgowia. Przebiegają głównie w obrębie głowy unerwiając ruchowo i czuciowo odpowiednie struktury. Opisuje się je za pomocą cyfr rzymskich. Nerwy czaszkowe odpowiadają za odbieranie wrażeń zmysłowych, pracę kilku ważnych mięśni, a także funkcje wydzielnicze niektórych gruczołów.

Nerwy czaszkowe – podział

Pod względem pełnionej funkcji nerwy czaszkowe zostały podzielone na następujące grupy:

• zmysłowe – I, II, VIII
• gałki ocznej i języka – III, IV, VI, XII
• łuków skrzelowych – V, VII, IX, X, XI

Wyróżnia się także podział nerwów czaszkowych na ruchowe, czuciowe oraz mieszane.

Spis wszystkich nerwów czaszkowych został przedstawiony poniżej:

• I – nerw węchowy (łac. nervus olfactorius)
• II – nerw wzrokowy (łac. nervus opticus)
• III – nerw okoruchowy (łac. nervus oculomotorius)
• IV – nerw bloczkowy (łac. nervus trochlearis)
• V – nerw trójdzielny (łac. nervus trigeminus)
• VI – nerw odwodzący (łac. nervus abducens)
• VII – nerw twarzowy (łac. nervus facialis)
• VIII – nerw przedsionkowo-ślimakowy (łac. nervus vestibulocochlearis)
• IX – nerw językowo-gardłowy (łac. nervus glossopharyngeus)
• X – nerw błędny (łac. nervus vagus)
• XI – nerw dodatkowy (łac. nervus accessorius)
• XII – nerw podjęzykowy (łac. nervus hypoglossus)

Nerw węchowy (I)

W czasie rozwoju zarodkowego wraz z rozwojem blaszki sitowej nerw ten ulega podziałowi, tworząc po każdej stronie 15-20 nici węchowych. W rezultacie każdą z nich można nazwać nerwem węchowym.

Są one dośrodkowymi wypustkami komórek dwubiegunowych okolicy węchowej nosa, które po przejściu przez otwory blaszki sitowej wnikają do opuszki węchowej. Tam rozpoczyna się pasmo węchowe.

Nerw wzrokowy (II)

Związany jest rozwojowo z przodomózgowiem i nie ma cech anatomicznych właściwych nerwom obwodowym. Składa się z setek tysięcy cienkich włókien okrytych osłonką mielinową. Powierzchnię receptorową dla bodźców wzrokowych tworzy siatkówka.

Około 50% włókien pęczków wzrokowych krzyżuje się w okolicy siodła tureckiego.

Nerwy gałkoruchowe: III, IV, VI

Nerwy te są badane wspólnie, ponieważ wszystkie unerwiają mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne gałek ocznych.

Nerw III – okoruchowy zaopatruje większość mięśni zewnętrznych gałki ocznej oraz dźwigacz powieki górnej. Jedynie mięsień prosty zewnętrzny jest unerwiany przez nerw VI – odwodzący, a mięsień skośny górny – przez nerw IV – bloczkowy.

Włókna przywspółczulne nerwu okoruchowego unerwiają mięśnie wewnętrzne gałki ocznej.

Nerw trójdzielny (V)

Należy do nerwów mieszanych, ponieważ zawiera zarówno włókna czuciowe jak i ruchowe. Składa się z 3 gałęzi: dwóch czuciowych i jednej mieszanej.

Włókna ruchowe tego nerwu zaopatrują mięśnie odpowiedzialne głównie za żucie.

Nerw twarzowy (VII)

Jest nerwem głównie ruchowym, jednak w kanale kości skalistej biegną wraz z nim włókna smakowo-wydzielnicze (przywspółczulne), tworząc nerw pośredni. Przewodzi on bodźce smakowe z 2/3 przednich części języka i unerwia gruczoły łzowe, jamę nosową oraz ślinianki.

Nerw twarzowy zaopatruje mięśnie mimiczne twarzy, mięsień szeroki szyi oraz mięsień strzemiączkowy. Obwodowe uszkodzenie nerwu VII objawia się niedowładem mięśni całej połowy twarzy po stronie uszkodzenia.

Zobacz również: Porażenie nerwu twarzowego.

Nerw przedsionkowo-ślimakowy (VIII)

Składa się z części przedsionkowej i słuchowej. Biegnie w przewodzie słuchowym wewnętrznym wraz z nerwem twarzowym.

Bodźce z obwodowego narządu równowagi w części statycznej błędnika błoniastego są przewodzone przez aferentne włókna części przedsionkowej nerwu VIII do jego jąder w tyłomózgowiu. Część słuchowa przewodzi bodźce akustyczne ze ślimaka.

Nerw językowo-gardłowy (IX) i nerw błędny (X)

Oba nerwy są mieszane, a w ich skład wchodzą włókna czuciowe, ruchowe i wegetatywne. Dodatkowo posiadają wspólne jądra w rdzeniu przedłużonym i sploty na obwodzie.

Szczególną rolę odgrywa nerw błędny, ponieważ unerwia między innymi ważne dla życia narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej.

Zarówno nerw IX jak i X zaopatrują ruchowo mięśnie podniebienia miękkiego i gardła. Dodatkowo nerw błędny odpowiada za unerwienie strun głosowych. Z kolei nerw IX przewodzi bodźce smakowe z 1/3 tylnej części języka.

Nerw dodatkowy (XI)

Jest nerwem ruchowym i składa się z korzeni czaszkowych oraz rdzeniowych. Korzenie czaszkowe zaopatrują mięśnie gardła i krtani, natomiast nerwy rdzeniowe rozpoczynają się na wysokości C2-C5 i zaopatrują mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy oraz górną część mięśnia czworobocznego.

Nerw podjęzykowy (XII)

Jest nerwem ruchowym, a jego jądro znajduje się w rdzeniu przedłużonym. Odpowiada za unerwienie mięśni języka. Jego jednostronne uszkodzenie powoduje zanik mięśni języka po stronie uszkodzenia. W efekcie zauważa się między innymi zbaczanie języka w stronę chorą.

Zobacz również: Badanie nerwów czaszkowych.

Bibliografia

1. Podemski R., Kompendium neurologii, Wydawnictwo Via Medica, Gdańsk 2011.

	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...
	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...