Badanie nerwów czaszkowych

Badanie nerwów czaszkowych ma szczególne znaczenie w ich ocenie neurologicznej. Podstawą jest badanie palpacyjne punktów wyjścia nerwów czaszkowych oraz ich ewentualnej bolesności, a także testy związane z czynnością danego nerwu.

Wyróżnia się 12 par nerwów czaszkowych, które dzieli się na 3 grupy obejmujące nerwy:

• zmysłowe – I, II, VIII;
• mięśni gałki ocznej i języka – III, IV, VI, XII;
• łuków skrzelowych – V, VII, IX, X, XI.

Badanie nerwów czaszkowych

Dotykiem z lekkim uciskiem lub opukiwaniem sprawdza się, czy nie ma bolesności lub wyjątkowej tkliwości czaszki w okolicy czołowej, ciemieniowej i potylicznej. Tym sposobem sprawdza się również okolice skroniowe oraz okolice uszu. Wymagana jest duża wiedza anatomiczna na temat przebiegu nerwów czaszkowych.

Objawy uszkodzenia nerwów czaszkowych mogą być wynikiem między innymi uszkodzeniem jądra danego nerwu, uszkodzeniami w obrębie nerwu, uogólnionych procesów chorobowych dotyczących nerwów lub mięśni, a także zmianami w obrębie szlaków prowadzących do kory oraz z kory mózgu, międzymózgowia, móżdżku lub innych części pnia mózgu.

I – nerw węchowy

Nerw węchowy odpowiada za zdolność do odczuwania zapachów. Utrata tej zdolności spowodowana jest uszkodzeniem nerwu I.

Badanie jest niezwykle proste. Zadaniem pacjenta jest bowiem prawidłowe rozpoznanie kilku wonnych zapachów wydobywających się z podawanych mu buteleczek. Ważne, aby pamiętać, że każdy nerw badamy oddzielnie zatykając palcem drugi otwór nosa.

Jeśli pacjent zupełnie nie rozróżnia i nie odczuwa zapachów mówimy o anosmii, z kolei jeśli czynność ta jest jedynie upośledzona, mamy problem z hyposomią. Hypersomia to nadwrażliwość na zapachy.

II – nerw wzrokowy

Ten nerw odpowiada za prawidłowe widzenie. Jego uszkodzenie powoduje zaburzenia reakcji i kształtu źrenic, refrakcji, zaburzenia pola widzenia, podwójne widzenie lub niedowidzenie połowicze.

Nerw bada się głównie okulistycznie. Sprawdza się kształt i reakcję źrenic na bodźce zewnętrzne, np. światło, ostrość wzroku, pole widzenia oraz ogląda dno oka za pomocą wziernika. Istnieje również tak zwana metoda orientacyjna, która polega na namalowaniu poziomej linii o długości około 20 cm. Chory zamyka jedno oko i stara się podzielić linię na dwie równe części.

III – nerw okoruchowy

Jak sama nazwa wskazuje – nerw III odpowiada za ruchy gałek ocznych, unerwia mięsień prosty górny, dolny i środkowy. Jego uszkodzenie powoduje zeza, problemy z poruszaniem gałkami ocznymi lub podwójne widzenie.

IV – nerw bloczkowy

Nerw bloczkowy odpowiada głównie za ruchy gałek ocznych oraz unerwia mięsień skośny górny. Wszelkie patologie objawiają się podobnie jak w przypadku poprzedniego nerwu.

V – nerw trójdzielny

Nerw V odpowiada za unerwienie praktycznie całej twarzy, ponieważ wypuszcza 3 gałązki. Pierwsza dochodzi do oczu, druga do szczęki, natomiast trzecia do żuchwy. Nerw ten zaopatruje ruchowo mięśnie żwacze. Uszkodzenia powodują utratę czucia dotyku, bólu i temperatury na unerwianym obszarze, nerwoból oraz osłabienie zaciskania i rozwierania szczęk.

Badanie czucia na twarzy uzależnione jest od tego, czy sprawdzamy ból, temperaturę czy dotyk. Dotyk bada się za pomocą kłębka waty, ból za pomocą szpilki, natomiast temperaturę za pomocą probówek z ciepłą i zimną wodą.

Warto sprawdzić również punty uciskowe nerwu trójdzielnego.

VI – nerw odwodzący

Odpowiada przede wszystkim za ruchy gałek ocznych, ponieważ unerwia mięsień prosty zewnętrzny. W przypadku urazu tego nerwu dochodzi do podwójnego widzenia lub ograniczenia ruchów gałek ocznych w kierunku dobocznym.

Badanie nerwów czaszkowych: III, IV, VI.

Wszystkie wymienione nerwy sprawdza się w ten sam sposób. Podczas badania pacjentowi nakazuje się naprzemienne otwieranie i zamykanie ust, zaciskanie zębów oraz sprawdza się odruch rogówkowy. W warunkach prawidłowych szpary powiek powinny być równe, natomiast ruchy gałek ocznych są skojarzone. Nie jest możliwe świadome poruszanie wyłącznie jednym okiem.

Do pozostałych badań zalicza się sprawdzanie odruchu źrenic na akomodację i konwergencję oraz reakcję źrenic na światło.

VII – nerw twarzowy

Zaopatruje mięśnie górnej, środkowej i dolnej części twarzy. Porażenie tego nerwu jest bardzo częste, objawia się asymetrią twarzy, głównie czoła, fałdów nosowo-wargowych oraz ust.

Uszkodzenia nerwu twarzowego zwykle widoczne są gołym okiem. Aby je potwierdzić, nakazuje się pacjentowi wykonanie następujących czynności: marszczenie czoła, gwizdanie, szczerzenie zębów. Ruch po obu stronach twarzy powinien być symetryczny.

VIII – nerw przedsionkowo-ślimakowy

Uszkodzenie nerwu VIII powoduje głuchotę, niedosłuch, oczopląs, a nawet zaburzenia równowagi.

Badanie słuchu opiera się na szeptaniu do pacjenta wybranych, prostych fraz, które ten następnie musi dokładnie powtórzyć. W warunkach fizjologicznych szept słyszalny jest z odległości około 6-7 metrów.

Równowagę bada się wykorzystując liczne testy, m.in. próbę Romberga lub test chodu tandemowego. Dobrym testem równowagi w przypadku uszkodzenia nerwu VIII jest także naprzemienny chód na palcach stóp i piętach. Jest on wówczas niepewny, a pacjent pochyla się w stronę uszkodzenia.

Zobacz również: Równowaga statyczna i dynamiczna – metody oceny.

IX – nerw językowo-gardłowy

Unerwia czuciowo część języka, gardło i ślinianki przyuszne. Jedynie niewielką część włókien stanowią włókna ruchowe przeznaczone dla mięśni gardła.

X – nerw błędny

Nerw błędny w obrębie głowy między innymi unerwia ucho wewnętrzne oraz zewnętrzne. Patrząc bardziej obszernie, jest on najdłuższym nerwem czaszkowym, unerwia ruchowo mięśnie podniebienia, gardła, krtani. Należy do autonomicznego układu nerwowego (części parasympatycznej) i unerwia tym samym wszystkie narządy klatki piersiowej i jamy brzusznej.

Badanie nerwów czaszkowych: IX i X.

Nerwy te można sprawdzić oglądając gardło. Wystarczy przycisnąć język szpatułką i skupić uwagę na łukach podniebiennych. Pacjent wydaje z siebie dźwięk wymawiając przedłużone „A”. W przypadku uszkodzenia któregoś z wymienionych nerwów zauważa się niższe ustawienie łuku podniebiennego po stronie niedowładu. Dodatkowo nie unosi się on podczas fonacji.

Bada się również smak, kolejno: słodki, słony i gorzki.

XI – nerw dodatkowy

Jest nerwem ruchowym. Jego uszkodzenie może wiązać się z zanikiem mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego. Chory nie jest w stanie wykonać ruchu wzruszania ramionami. Sprawdza się również siłę mięśniową mięśnia czworobocznego.

Obwodowe porażenie nerwu dodatkowego objawia się osłabieniem lub niedowładem mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego po tej samej stronie i mięśnia czworobocznego po stronie przeciwnej.

XII – nerw podjęzykowy

Unerwia ruchowo wewnętrzne mięśnie języka, odpowiada więc za jego ruchy.

Podczas badania języka sprawdza się, czy przy wysuwaniu go z jamy ustnej nie zbacza w lewo bądź w prawo, czy występują drgania pęczkowe oraz czy pacjent jest w stanie wysunąć język do brody. Siłę mięśniową języka bada się nakazując pacjentowi wypychać nim policzek.

	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...
	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Kwolek A., Fizjoterapia w neurologii i neurochirurgii, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.