Stwardnienie rozsiane (SM)

Stwardnienie rozsiane (SM, łac. sclerosis multiplex) to potencjalnie wyniszczająca choroba, w przebiegu której układ odpornościowy organizmu niszczy osłonki mielinowe (ochronne), które osłaniają wypustki komórek nerwowych. Uszkodzenie mieliny powoduje zakłócenia w przekazywaniu sygnałów drogami nerwowymi między mózgiem i rdzeniem kręgowym. Stan ten może spowodować pogorszenie w samoobsłudze i trzeba pamiętać, że uszkodzenie nerwów nie jest procesem odwracalnym.

Stwardnienie rozsiane – objawy

Objawy stwardnienia rozsianego mogą się różnić w zależności od umiejscowienia dotkniętych chorobą włókien nerwowych. Objawy SM mogą obejmować:

• drętwienie lub osłabienie jednej lub więcej kończyn;
• częściową lub całkowitą utratę widzenia, zwykle w jednym oku, często ból podczas ruchów gałek ocznych (zapalenie nerwu wzrokowego);
• podwójne widzenie lub zaburzenia widzenia;
• mrowienie lub ból różnych części ciała;
• drżenie, brak koordynacji lub niepewny chód;
• niewyraźna mowa;
• zmęczenie;
• zawroty głowy.

U osób z SM często występuje wrażliwość na ciepło. Niewielki wzrost temperatury ciała może wywołać lub nasilić objawy stwardnienia rozsianego. Większość osób ze stwardnieniem rozsianym, zwłaszcza w początkowych etapach choroby miewa pewne objawy, które mijają, a następnie pojawiają się ponownie (remisja objawów). Niektórzy mają łagodną postać stwardnienia rozsianego. W tej postaci choroby często nie rozwijają się poważne postaci SM.

Stwardnienie rozsiane – przyczyny

Przyczyna stwardnienia rozsianego nie jest do końca poznana. Uważa się, że jest to choroba autoimmunologiczna, w której układ odpornościowy atakuje własne tkanki. W SM proces ten niszczy mielinę (substancja tłuszczowa pokrywająca oraz chroniąca włókna nerwowe w mózgu i rdzeniu kręgowym). Mielinę można porównać do izolacji na przewodach elektrycznych. Gdy nastąpi jej uszkodzenie to informacje, które podróżują wzdłuż tego nerwu mogą zostać spowolnione lub zablokowane.

Lekarze i naukowcy nie rozumieją dlaczego stwardnienie rozsiane rozwija się u niektórych osób, a u niektórych nie. Kombinacja czynników, począwszy od genetyki po infekcje wieku dziecięcego może odgrywać tu ważną rolę.

Czynniki ryzyka

Kilka czynników może zwiększyć ryzyko zachorowania na stwardnienie rozsiane, w tym:

• wiek – SM może wystąpić w każdym wieku, ale najczęściej dotyka ludzi, którzy są w wieku od 20 do 40 roku życia;
• płeć – kobiety są około dwukrotnie częściej chore na SM niż mężczyźni;
• historia rodziny – jeśli jeden z rodziców lub rodzeństwa ma stwardnienie rozsiane to istnieje 1-3% szans na rozwój tej choroby, w porównaniu z ryzykiem w populacji ogólnej, która stanowi 0,1%. Jednakże doświadczenia odnoszące się do bliźniąt jednojajowych powodują, że dziedziczność nie może być jedynym czynnikiem zaangażowanym w rozwój tej choroby. Jeśli SM byłoby określane wyłącznie przez genetykę to bliźnięta jednojajowe miałyby jednakowe ryzyko zachorowania. Jednak bliźniak ma tylko 30% szans na rozwój stwardnienia rozsianego, jeżeli jego bliźniak jest chory;
• niektóre infekcje – niektóre rodzaje wirusów zdają się wpływać na rozwój SM;
• pochodzenie etniczne – biali ludzie, zwłaszcza Ci, których rodziny pochodzą z północnej Europy, są narażeni na największe ryzyko wystąpienia stwardnienia rozsianego. Ludzie pochodzący z Azji czy Afryki mają niższe ryzyko zachorowania;
• regiony geograficzne – stwardnienie rozsiane jest znacznie bardziej powszechne w obszarach takich jak: Europa, południowa Kanada, północne Stany Zjednoczone, Nowa Zelandia i południowo-wschodnia Australia. Jeżeli dziecko przemieszcza się z obszaru wysokiego ryzyka w obszar z niskim ryzykiem lub odwrotnie ma tendencję do nabywania poziomu ryzyka związanego ze swoim nowym miejscem zamieszkania. A jeśli ruch następuje po okresie dojrzewania, młody dorosły zwykle zachowuje poziom ryzyka związanego ze swoim pierwotnym miejscem zamieszkania;
• inne choroby autoimmunologiczne – można być nieco bardziej narażonym na rozwój SM jeśli ma się chorą tarczycę, cukrzyce typu I lub choroby zapalne jelit.

Komplikacje

W niektórych przypadkach u osoby z SM może wystąpić:

• sztywność mięśni lub skurcze;
• paraliż, najczęściej w nogach;
• problemy z pęcherzem moczowym, jelitami lub funkcjami seksualnymi;
• zmiany psychiczne, takie jak problemy z koncentracją lub słaba pamięć (zapominanie);
• depresja;
• padaczka.

Diagnostyka

W celu zdiagnozowania stwardnienia rozsianego lekarz będzie sprawdzał historię medyczną oraz sprawdzał i oceniał objawy. Może on również przeprowadzić badanie fizykalne. Ważne jest, aby wykluczył inne schorzenia, które mogą mieć podobne objawy i symptomy.

Badanie krwi

Analiza krwi może pomóc wykluczyć pewne zakażenia lub choroby zapalne, które mają podobne objawy do SM.

Nakłucie lędźwiowe

W ramach tej procedury lekarz lub pielęgniarka wprowadza igłę w dolną część pleców, aby usunąć niewielką ilość płynu mózgowo-rdzeniowego do analizy laboratoryjnej. Lekarze sprawdzają płyn celem sprawdzenia zaburzeń związanych ze stwardnieniem rozsianym, takich jak nieprawidłowy poziom białych krwinek i białka. Procedura ta może również pomóc wykluczyć zakażenia wirusowe i inne choroby, które mogą powodować objawy neurologiczne podobne do SM.

MRI (obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego)

MRI wykorzystuje silne magnesy i fale radiowe do tworzenia szczegółowych obrazów mózgu, rdzenia kręgowego i innych obszarów ciała. Badanie może ujawnić zmiany, które mogą pojawić się w wyniku utraty mieliny w mózgu i rdzeniu kręgowym. Jednakże te rodzaje uszkodzeń mogą być również spowodowane przez rzadkie przypadki takie jak toczeń lub nawet typowa migrena czy cukrzyca. Obecność tych zmian nie jest ostatecznym dowodem na stwardnienie rozsiane. Lekarze mogą wprowadzić barwnik do naczynia krwionośnego, który może pomóc wyróżnić zmiany. Pomaga to określić czy choroba jest w fazie aktywnej, nawet jeśli nie ma jeszcze obecnych objawów.

Badanie potencjałów wywołanych

Ten test mierzy sygnały elektryczne wysyłane przez mózg w odpowiedzi na bodźce. Potencjały wywołane przez test mogą wykorzystywać bodźce wzrokowe lub bodźce elektryczne, w których krótkie impulsy elektryczne są wprowadzane do nóg lub ramion. Test umożliwia wykrycie uszkodzenia nerwów wzrokowych, pnia mózgu lub rdzenia kręgowego, nawet jeśli nie ma się jeszcze objawów.

Stwardnienie rozsiane – leczenie

Na stwardnienie rozsiane nie ma lekarstwa. Leczenie zwykle koncentruje się na strategii dotyczącej leczenia ataków SM, zarządzania oraz zmniejszania objawów powodujących postęp choroby. Niektórzy ludzie mają zbyt małe objawy, aby wszcząć leczenie.

Strategie w leczeniu ataków obejmują:

• kortykosteroidy – stosowane są przede wszystkim w celu zmniejszenia stanu zapalnego, który nasila się w ostrej fazie nawrotu. Działania niepożądane mogą obejmować zmiany nastroju, drgawki, przyrost masy ciała i mogą zwiększyć ryzyko infekcji;
• wymianę osocza (plazmafereza)- ta procedura usuwa krew z ciała i mechanicznie oddziela komórki krwi z osocza (płynna część krwi). Następnie wprowadza się roztwór zastępczy krwinek i wtórnie wprowadza do krwiobiegu. Procedura ta może być wykorzystywana w celu zwalczania poważnych objawów nawrotu stwardnienia rozsianego u ludzi, którzy nie reagują na dożylny wpływ steroidów.

Na rynku istnieją pewne specyfiki, które są w stanie spowolnić chorobę, jej postęp oraz nasilenie objawów czy nasilenie samych ataków. Niestety niekiedy leki te powodują skutki uboczne i mogą na pewien czas wyłączyć z pracy. Dlatego tak ważne jest, aby skonsultować się ze swoim lekarzem odnośnie tych leków.

Pozostałe metody:

• fizjoterapia – nauka ćwiczeń rozciągających i wzmacniających, nauka procedur ułatwiających codzienną samoobsługę;
• ampera – doustny lek, który może poprawić szybkość chodu u niektórych osób. Głównym skutkiem ubocznym są drgawki;
• zwiotczenie mięśni – jeśli masz SM mogą u Ciebie występować bolesne lub niekontrolowane skurcze lub sztywność mięśni, zwłaszcza w nogach. Niektóre środki zwiotczające mogą zwiększyć spastyczność mięśni;
• leki zmniejszające zmęczenie;
• inne leki również mogą być pomocne np. leki przyjmowane przy problemach z depresją, bólami czy kontrolą pęcherza moczowego i jelit, które mogą mieć związek ze stwardnieniem rozsianym.

Leczenie zachowawcze

Poniższe wskazówki mogą pomóc złagodzić niektóre objawy SM:

• odpoczynek – zmęczenie jest objawem stwardnienia rozsianego. Chociaż na ogół nie ma to związku z poziomem aktywności oraz odpoczynku, jednak poczujesz się mniej zmęczony;
• ćwiczenia – regularne ćwiczenia takie jak chodzenie, pływanie, trening siłowy i inne aktywności fizyczne mogą oferować pewne korzyści jeśli masz łagodny stan SM. Korzyści płynące z aktywności fizycznej obejmują wzrost siły, lepsze napięcie mięśni, równowagę i koordynację, kontrolę pęcherza moczowego i jelit, mniejsze zmęczenie i depresję;
• ostygnięcie – objawy SM często nasilają wzrost temperatury ciała. Chłodź ciało, polewaj nadgarstki chłodną wodą, przebywaj w klimatyzowanych pomieszczeniach, korzystaj z basenów oraz pij zimne napoje;
• zrównoważona dieta – jedz zdrowo. Zbilansowana dieta może pomóc Ci utrzymać zdrową masę ciała oraz silny układ odpornościowy. Pozwoli również utrzymać kości w dobrej kondycji;
• stres – może on wywołać lub nasilić objawy SM. Staraj się znaleźć sposoby i czas na relaks. Działania takie jak joga, masaże, medytacja lub głębokie oddychanie czy słuchanie muzyki mogą pomóc.

Życie z przewlekłą chorobą taką jaką jest stwardnienie rozsiane bywa trudne. Z tego względu warto przestrzegać poniższych wskazówek, aby ułatwiać codzienne funkcjonowanie:

• utrzymuj normalne czynności życia codziennego;
• pozostań w kontakcie z przyjaciółmi i rodziną;
• kontynuuj hobby, które lubisz i które jesteś w stanie samodzielnie wykonywać.

W przypadku stwardnienia rozsianego zostaje upośledzona zdolność do robienia rzeczy, które lubisz. Pamiętaj, że zdrowie fizyczne może mieć wpływ na zdrowie psychiczne. Ważne, aby nauczyć się radzić sobie ze stresem, nabyć umiejętności i techniki relaksacyjne, które mogą być bardzo pomocne. Czasami dołączenie do grupy wsparcia pomaga, gdyż możesz w niej podzielić się doświadczeniami i uczuciami z innymi ludźmi, którzy wiedzą co czujesz, gdyż mają podobne problemy.

Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Losy J., Bartosik-Psujek H., Członkowska A., Kurowska K., Maciejek Z., Mirowska-Guzel D., Potemkowski A., Ryglewicz D., Stępień A., Leczenie stwardnienia rozsianego. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Polski Przegląd Neurologiczny, 2/2016.
2. Dąbrowska-Bender M., Mirowska-Guzel D., Żywienie chorych na stwardnienie rozsiane – przegląd piśmiennictwa, Polski Przegląd Neurologiczny, 3/2015.