Lizosom to organella komórkowa zawierająca enzymy odpowiedzialne za rozkład wieku substancji. Szacuje się, że jedna taka struktura może zawierać około 50 różnych enzymów hydrolitycznych. Pełnią w komórce ważne funkcje, gdyż odpowiadają za trawienie wewnątrzkomórkowe. Przyczyniają się zarówno do degradacji materiału pobranego przez komórkę z zewnątrz, jak i do rozkładu jej własnych (zbędnych lub uszkodzonych) struktur.
Lizosom – budowa
Lizosomy przybierają zazwyczaj postać kulistych ciał o średnicy 0,1–5 µm, otoczonych pojedynczą błoną lipoproteinową. Można zatem powiedzieć, że są pęcherzykami, a w porównaniu do innych organelli wewnątrzkomórkowych przyjmują duże rozmiary (często nieregularne).
Zawierają w sobie liczne enzymy hydrolityczne trawiące białka, kwasy nukleinowe i węglowodany. Ich wnętrze, w stosunku do otaczającej cytoplazmy, ma odczyn kwaśny. Może zawierać również fragmenty strawionych struktur komórkowych lub bakterii podlegających endocytozie.
Enzymy zawarte w lizosomach
Jak wspomniano, enzymów lizosomalnych jest wiele. Jednakże do najważniejszych i najbardziej poznanych zalicza się następujące:
- rybonukleaza;
- fosfataza;
- deoksyrybonukleaza;
- glikozydazy;
- kolagenazy;
- katepsyny.
Wrodzony niedobór enzymów lizosomalnych powoduje rozpieranie lizosomów przez materiał, który w warunkach prawidłowych jest przez nie trawiony. Ostatecznie prowadzi to do rozwoju jednej z lizosomalnych chorób spichrzeniowych. Przykładowo, niedobór enzymy alfa-galaktozydazy powoduje chorobę Fabry’ego, zaś niedobór beta-galaktozydazy powoduje chorobę Gauchera. Choroby te są niezwykle rzadkie, jednak wykazują poważny przebieg i mogą doprowadzić nawet do śmierci.
Funkcje lizosomów
W obrębie lizosomów zachodzi trawienie zarówno fragmentów własnej komórki, jak i fragmentów obcych komórek i obcych cząsteczek, które uległy wchłonięciu do wnętrza na drodze fagocytozy lub pinocytozy. Strawiony materiał przemieszcza się do cytozolu, natomiast niestrawione resztki zostają usuwane z komórki w procesie egzocytozy lub pozostają w niej jako ciała resztkowe. Wyspecjalizowaną i nietypową formę lizosomów stanowią akrosomy zlokalizowane w plemnikach.
Niedostateczna prężność cząsteczek tlenu w komórce, czyli niedotlenienie, powoduje przechodzenie enzymów przez błonę lizosomalną do cytoplazmy i w efekcie – samostrawienie komórki.
Czym są akrosomy?
Akrosom to organellum lizosomopodobne pokrywające główkę plemnika na kształt czapeczki. Akrosom jest bogaty w enzymy zaangażowane w penetrację komórki jajowej przez plemniki oraz w inne procesy uczestniczące w zapłodnieniu. Innymi słowy, jest to pęcherzyk wydzielniczy zlokalizowany w szczytowej części główki plemnika, przylegający do otoczki jądrowej. Akrosomy powstają w procesie spermatogenezy z aparatu Golgiego. Zmiany w obrębie główki plemnika poprzedzające zapłodnienie, pozwalające na wydzielenie enzymów z akrosomu, są zwane reakcją akrosomalną.
Polecane produkty:
|
Koenzym Q10 kapsułki
Koenzym Q10 to jeden z najważniejszych antyoksydantów. Nie tylko tylko chroni organizm przed wolnymi rodnikami. Bierze on również udział w każdej, podstawowej funkcji komórki ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
