Habituacja to fachowe pojęcie odnoszące się do procesów przystosowywania się organizmu na powtarzający się bodziec. Mówiąc w znacznym uproszczeniu, tkanki ludzkiego ustroju zaczynają przyzwyczajać się do bodźców zewnętrznych i/lub wewnętrznych, które stają się dla nich neutralne i niegroźne. Zjawisko to najczęściej ma pozytywne znaczenie dla organizmu, choć nie zawsze.
Habituacja
Zjawisko habituacji polega głównie na tym, że przy powtarzaniu bodźca wygasa w sposób długotrwały i swoisty reakcja na ten bodziec. Różni się ono od klasycznej adaptacji czuciowej i akomodacji nerwowej swoją charakterystyką czasową. Rozwija się nawet wtedy, gdy jest wielominutowa przerwa między bodźcami i trwa bardzo długo (wiele godzin). Tak więc „toniczność’ tego zjawiska jest jego cechą rozpoznawczą.
Innymi słowy jest to zjawisko, w którym organizm stopniowo przestaje reagować na bodziec, gdy jest on powtarzany wielokrotnie, ale nie niesie za sobą żadnych poważnych konsekwencji. Można to uznać za mechanizm oszczędzający energię – mózg przestaje zwracać uwagę na coś, co nie jest istotne dla przetrwania. Podsumowując i mówiąc w znacznym uproszczeniu, zjawisko habituacji można określić mianem przyzwyczajenia się do czegoś.
Habituacja – przykłady
Klasycznymi przykładami procesu habituacji są między innymi:
- dźwięki puszczane w tle – mieszkając w pobliżu rzeki, ruchliwej ulicy, autostrady czy dworca kolejowego na samym początku hałas może rozpraszać i drażnić, uniemożliwiając codzienne funkcjonowanie oraz zdrowy sen. Jednak wraz z upływem czasu mózg „przyzwyczaja się” do tego bodźca i przestajemy go zauważać, co znacząco poprawia komfort życia;
- zapach perfum – pierwsze zastosowanie na ciało lub odzież intensywnych perfum jest wyraźnie odczuwalne. Po kilku minutach mózg zaczyna jednak ignorować ten aromat, mimo że zapach nadal jest obecny i pozostaje odczuwalny dla osób postronnych;
- dotyk ubrań – w pierwszej chwili po założeniu nowych ubrań można czuć ich fakturę na skórze. Po chwili człowiek przestaje jednak zwracać na to uwagę;
- kinesiotaping – mając na ciele naklejone aplikacje tapingu w gabinecie fizjoterapeuty przez pierwszą krótką chwilę rzeczywiście czujemy na sobie plastry do kinesiotapingu, jednak już po godzinie lub dwóch nawet nie zauważamy ich obecności;
- woda w basenie – znajdując się bez ruchu w wodzie (nawet jeśli jesteśmy zanurzeni po samą szyję) po chwili przestajemy ją odczuwać, zwłaszcza jeśli ma temperaturę zbliżoną do temperatury ludzkiego ciała.
Habituacja ma kluczowe znaczenie w codziennym życiu każdego człowieka i w funkcjonowaniu mózgu. Jest to proces adaptacyjny w stosunku do bodźców nieważnych, nieistotnych, zwykle niezagrażających.
Znaczenie habituacji
Dzięki procesowi habituacji mózg przestaje tracić energię na analizowanie bodźców, które nie mają znaczenia. To pozwala człowiekowi szybciej reagować na nowe i istotne informacje, czyli takie, które rzeczywiście mają znaczenie. Wzrasta koncentracja, organizm dostosowuje się do nowych warunków w życiu. Ma również znaczenie w regulacji emocji. Pomaga radzić sobie ze stresem, np. jeśli początkowo jakiś bodziec wywołuje lęk, ale potem przestajemy na niego reagować.
Co ciekawe, habituacja może być wykorzystywana również w medycynie. Przykładowo metoda TRT wykorzystuje fizjologiczne reakcje zachodzące w mózgu do potrzeb eliminacji uciążliwości szumów usznych. Opiera się na wykorzystaniu naturalnych procesów, które zachodzą w ośrodkowym układzie nerwowym i narządzie słuchu. Metoda TRT polega na terapii dźwiękami, przy użyciu różnych urządzeń, które podwyższają poziom tła akustycznego. Wyjątkowo istotne w trakcie tej terapii jest unikanie całkowitej ciszy. Umożliwia to obniżenie w drogach słuchowych kontrastu pomiędzy aktywnością neuronalną wywoływaną przez szumy uszne i aktywnością neuronalną tła.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Isio-Kurpińska K., O sztuce habituacji, 7/2017.
- Borawska B., Bartnik G., Karpiesz L., Szymaańska E., Senderski A., Skarżyński H., Wstępna ocena przydatności terapii dźwiękowej u pacjentów z szumami usznymi illub nadwrażliwością słuchową leczonych metodą habituacji (TRT), Audiofonologia, 26/2004.
