Gruczoły dokrewne to struktury organizmu, które posiadają zdolność syntezowania do krwiobiegu hormonów pełniących ważne funkcje. Są elementami układu hormonalnego, zwanego również wewnątrzwydzielniczym. Wszystkie gruczoły dokrewne od umiejscowionych najwyżej do tych leżących najniżej w ciele człowieka zostały opisane poniżej.
Szyszynka
Szyszynka jest niewielkim, stożkowatym tworem. Jej długość osiąga zwykle około 12 mm. Struktura ta syntezuje melatoninę, zwaną hormonem snu. Dodatkowo warunkuje prawidłowy rozwój płciowy, ponieważ opóźnia syntezę hormonów gonadotropowych u dzieci.
Podwzgórze i przysadka
Podwzgórze należy do struktur ośrodkowego układu nerwowego i łączy się z układem wewnątrzwydzielnicznym za pomocą przysadki mózgowej. Wydziela szereg hormonów, które następnie biorą udział w wydzielaniu hormonów płata przedniego przysadki oraz neuroprzekaźników. Dodatkowo syntezuje wazopresynę i oksytocynę. Podwzgórze kontroluje wszystkie czynności organizmu umożliwiające przetrwanie, w tym głód, pragnienie, termoregulację, rytm snu i czuwania oraz zachowania rodzicielskie.
Przysadka leży na podstawie mózgu. Pełni niezwykle ważne funkcje, ponieważ panuje nad czynnością wszystkich pozostałych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Dodatkowo płat przedni wydziela co najmniej 6 hormonów: gonadotropowe A i B, wzrostu, prolaktyna, tyrotropowy i adrenokortykotropowy, a płat tylny magazynuje wazopresynę i oksytocynę.
Przytarczyce i tarczyca
Przytarczyce (zwane również gruczołami przytarczycznymi) znajdują się tuż przy powierzchniach bocznych tarczycy. Zwykle u człowieka występują 2 pary przytarczyc. Ich funkcją jest wydzielanie parathormonu, który reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową.
Tarczyca (zwana także gruczołem tarczowym) to nieparzysta struktura zajmująca przednią część szyi pomiędzy obydwiema tętnicami szyjnymi wspólnymi. Składa się z 2 dużych płatów (prawego i lewego) oraz wąskiej części środkowej zwanej węziną. Wydziela do krwi hormony: tyroksynę i trijodotyroninę (które są pochodnymi aminokwasu tyrozyny) oraz kalcytoninę. Hormony tarczycy wpływają na rozwój i czynność mózgu oraz układu nerwowego, metabolizm białek, tłuszczów i węglowodanów, a także gospodarkę wapniowo-fosforanową.
Grasica
Grasica lokalizuje się poniżej gruczołu tarczowego w dolnym odcinku szyi, do przodu od tchawicy. Niektórzy opisują, że leży ona bezpośrednio za mostkiem. Składa się z 2 płatów (prawego i lewego), a w swojej budowie anatomicznej posiada trzon i dwa końce.
Przez grasicę kierowane są wszystkie narządy chłonne, w związku z tym jest ona w pewnym sensie sterownikiem całego aparatu chłonnego organizmu człowieka. W okresie zarodkowym limfocyty, które powstają w szpiku kostnym, przedostają się do niej i kształtują tam swoje zdolności obronne. Limfocyty grasicze (T) lokalizują się w śledzionie i w węzłach chłonnych.
Trzustka
Trzustka leży w jamie brzusznej do przodu od kręgosłupa i ku tyłowi od żołądka. Lokalizuje się między śledzioną, a pętlą dwunastnicy. Gruczoł dokrewny trzustki składa się z około 2 milionów wysp trzustkowych, które składają się z komórek A i B. Komórki A syntezują glukagon, z kolei obecne w większości komórki B – insulinę.
Nadnercza
Gruczoł nadnerczowy jest parzystym narządem leżącym w górnej i tylnej części jamy brzusznej, tuż powyżej nerki. W swojej budowie anatomicznej posiada rdzeń i korę – struktury różne pod każdym względem.
Kora nadnerczy utrzymuje prawidłową przemianę materii organizmu poprzez produkcję hormonów steroidowych. Z kolei rdzeń nadnerczy syntezuje niezwykle ważne hormony – adrenalinę i noradrenalinę. Działają one na część współczulną układu autonomicznego warunkując większość reakcji organizmu.
Jajniki i jądra
Jądra oraz jajniki to nie tylko gruczoły dokrewne, ponieważ zalicza się je jednocześnie do najważniejszych narządów płciowych u ludzi. Jajniki należą do kobiecych narządów rodnych. To parzysty narząd znajdujący się w jamie otrzewnej, na tylnej powierzchni więzadeł szerokich macicy. Dzięki nim możliwa jest kontrola cyklu menstruacyjnego i zapłodnienie. Jednakże funkcją tych struktur jest również synteza żeńskich hormonów płciowych, czyli estrogenów, progesteronu, androgenów i relaksyny.
Jądra z kolei są męskimi gonadami, które leżą wraz z przylegającymi do nich najądrzami w dolnej części moszny. To w nich ma miejsce wydzielanie komórek płciowych – plemników, a komórki śródmiąższowe jąder wydzielają męskie hormony płciowe, głównie testosteron.
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom II, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Liskowska M., Leczenie chorób tarczycy, Łódź 2018.
- Juszczak M., Michalska M., Rola szyszynki oraz melatoniny w regulacji syntezy i wydzielania wybranych hormonów części gruczołowej przysadki, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 60/2006.
Polecane produkty:
|
Mata z kolcami
Mata z kolcami została wykonana z materiałów wytrzymałych i odpornych, a zarazem bezpiecznych. Regularnie stosowana w domowym zaciszu, niweluje liczne dolegliwości bólowe. Zobacz więcej... |
|
Mata do akupresury (mata z igłami)
Mata do akupresury posiada specjalne igły. Ma działanie terapeutyczne i wykorzystywana jest na różne okolice ciała w celu zmniejszenia bólów, regulacji napięcia mięśniowego i wielu innych schorzeń. Zobacz więcej... |
