Szpik kostny (łac. medulla ossium) stanowi główne podłoże tkankowe do tworzenia i rozwoju komórek krwi. Wyróżnić można szpik kostny czerwony – aktywny, który może następnie przekształcić się w żółty – nieaktywny. Powstaje pod koniec życia płodowego z mezodermy (listek zarodkowy).
Szpik kostny – anatomia
U płodu oraz u noworodka szpik kostny czerwony znajduje się we wszystkich kościach. Już w okresie dzieciństwa zaczyna się on jednak przekształcać w szpik kostny żółty, który składa się głównie w komórek tłuszczowych. Wraz z wiekiem wzrasta zawartość szpiku kostnego żółtego w kościach człowieka. Jest on hemopoetycznie nieczynny.
Zrąb szpiku tworzy głównie siateczka komórek mezenchymatycznych, czyli tkanka łączna siateczkowata. Zawieszone są tutaj zatokowo poszerzone naczynia włosowate o cienkich ścianach. Szpik – zwłaszcza czerwony – jest silnie unaczyniony. Większe naczynia krwionośne (odżywcze) wchodzą przez kanały odżywcze do szpiku, z kolei mniejsze naczynia przenikają przez kanały odżywcze istoty zbitej do istoty gąbczastej.
Szacuje się, że całkowita masa szpiku kostnego dorosłej osoby wynosi 2,5-4 kg, co stanowi 5% masy ciała danej osoby.
Funkcje szpiku kostnego
U dorosłej osoby szpik kostny czerwony jest wyłącznym miejscem wytwarzania krwinek czerwonych (erytrocyty), płytek krwi (trombocyty) i ziarnistych krwinek białych (leukocyty). Krwinki czerwone zawierają hemoglobinę i transportują tlen, płytki krwi biorą udział w procesie krzepnięcia krwi, natomiast krwinki białe pełnią znaczną rolę w odpowiedzi immunologicznej organizmu.
W szpiku kostnym znajdują się komórki macierzyste, które przez całe życie odtwarzają elementy morfotyczne krwi oraz komórki układu odpornościowego. Gromadzi on również żelazo odzyskiwane w uszkodzonych erytrocytów. W tym miejscu dochodzi do utylizacji starych, nieprawidłowo działających lub uszkodzonych krwinek.
Ciekawostką jest, że w przypadku zaburzeń związanych z elementami morfotycznymi, np. ciężką anemią, szpik kostny żółty może przekształcić się w czerwony.
Gdzie znajduje się szpik kostny?
Struktura ta to w rzeczywistości miękka, silnie ukrwiona i gąbczasta masa, która znajduje się w jamach szpikowych. Szpik kostny czerwony znaleźć można w kręgach, mostku, żebrach, kościach czaszki, w kości miednicznej oraz łopatce, natomiast częściowo w końcach kości długich. Można zatem powiedzieć, że u dorosłej osoby występuje tylko w kościach płaskich oraz w nasadach kości długich.
Badania szpiku kostnego
Do chorób związanych z patologią szpiku kostnego można zaliczyć między innymi małopłytkowość, niedokrwistość złośliwą, szpiczak mnogi, zespoły mielodysplastyczne czy białaczkę.
W celu wykonania badań diagnostycznych szpiku kostnego należy wykonać jego biopsję. Jest to inwazyjne badanie polegające na miejscowym znieczuleniu, a następnie pobraniu próbki przy pomocy specjalnej igły. Próbkę uzyskuje się poprzez nakłucie kości gąbczastej – najczęściej jest to grzebień kości biodrowej lub rękojeść / trzon mostka.
Powikłania w przypadku badania są bardzo rzadkie. Dotyczą głównie punkcji mostka. Do najczęstszych zalicza się:
- przedłużające się krwawienie;
- stan zapalny w miejscu wkłucia;
- złamanie igły w kości;
- krwotok.
Uznaje się, że nie ma bezwzględnych przeciwwskazań do wykonania biopsji szpiku kostnego. Do przeciwwskazań względnych zaliczyć możemy skazę małopłytkową, inne ciężkie zaburzenia krzepnięcia krwi oraz brak możliwości współpracy z pacjentem podczas wykonywania zabiegu.
Przeszczep szpiku kostnego
Uszkodzony szpik kostny stanowi zagrożenie dla życia. Właśnie dlatego często się go przeszczepia. Można go odbudować poprzez wprowadzenie do organizmu pacjenta nowych komórek macierzystych, które podejmą się produkcji krwinek.
Wyróżnić można przeszczep autologiczny (dawcą jest sam pacjent) lub allogeniczny (dawcą jest osoba zgodna pod względem tkankowym z biorcą).
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka. Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
- Knopińska W., Choroby wewnętrzne. Podręcznik multimedialny oparty na zasadach EBM, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006.
