Autonomiczny układ nerwowy (AUN, układ nerwowy wegetatywny) tworzą komórki nerwowe, które za pośrednictwem swoich wypustek przewodzą impulsy nerwowe do narządów wewnętrznych. Najprostszy łuk odruchowy autonomiczny ma co najmniej 2 neurony przewodzące eferentną impulsację. Ich wypustki tworzą włókna nerwowe przedzwojowe. AUN zbudowany jest z zespołu ośrodków nerwowych, a także dróg nerwowych odśrodkowych i dośrodkowych.
Autonomiczny układ nerwowy – podział
AUN dzieli się zarówno pod względem czynnościowym jak i anatomicznym na dwie części:
- część współczulną;
- część przywspółczulną.
Obie części nie podlegają kontroli świadomości, ponieważ ich działanie jest zależne od tego, czy organizm znajduje się w sytuacji stresowej czy odpoczywa. Wszystkie narządy wewnętrzne unerwiane są jednocześnie przez oba te układy, ponieważ ich działanie jest antagonistyczne względem siebie.
Część współczulna
Pierwsze neurony współczulne znajdują się w istocie szarej rdzenia kręgowego – w rogach bocznych na poziomie Th1-L3. Włókna przedzwojowe opuszczają rdzeń kręgowy w korzeniach brzusznych i za pośrednictwem gałęzi białych wchodzą do zwojów pnia współczulnego. Włókna zazwojowe powracają do nerwów rdzeniowych wraz z którymi biegną do mięśni i skóry. Unerwiają one mięśnie gładkie naczyń krwionośnych, gruczoły oraz komórki mięśni gładkich skóry.
Część współczulna zwana jest także układem sympatycznym lub pobudzającym, ponieważ jego działanie objawia się głównie w sytuacjach zagrożenia, pobudzenia, stresu czy zwiększonej aktywności fizycznej.
Działanie części współczulnej autonomicznego układu nerwowego przejawia się w następujący sposób:
- rozszerzanie źrenicy i rozkurczanie mięśni rzęskowych;
- zmniejszanie przepływu krwi przez naczynia wieńcowe oraz zwężanie naczyń obwodowych, co powoduje wzrost ciśnienia tętniczego, ponieważ organizm jest gotowy do „akcji”;
- pobudzanie wydzielania gęstej śliny;
- rozkurczanie błony mięśniowej pęcherzyka żółciowego i mięśnia zwieracza bańki wątrobowo-trzustkowej;
- zmniejszanie wydzielania soku żołądkowego i jelitowego;
- kurczenie mięśnia zwieracza wewnętrznego cewki moczowej;
- zwiększenie produkcji potu przez gruczoły potowe;
- zwężanie naczyń krwionośnych płuc, mózgu, mięśni szkieletowych, skóry i błon śluzowych.
Układ współczulny mobilizuje zasoby energetyczne organizmu, ponieważ podnosi stężenie glukozy i wolnych kwasów tłuszczowych we krwi.
Część przywspółczulna
Pierwsze neurony przywspółczulne ośrodkowe skupione są w części przywspółczulnej jąder nerwów czaszkowych: III, VII, IX i X oraz w części krzyżowej rogów bocznych rdzenia kręgowego w segmentach S2-S4. Ich wypustki jako włókna przedzwojowe typu B biegną w wymienionych wyżej nerwach czaszkowych oraz tworzą nerwy trzewne miedniczne. Aż około 90% włókien nerwowych przywspółczulnych biegnie w nerwie błędnym.
Na zakończeniach zarówno neuronów przywspółczulnych przedzwojowych jak i zazwojowych wydziela się acetylocholina.
Działanie części przywspółczulnej AUN objawia się poprzez:
- kurczenie źrenicy;
- pobudzanie wydzielania łez przez gruczoły łzowe;
- zwalnianie częstości skurczów mięśnia sercowego oraz zmniejszanie ich siły;
- zwiększanie przepływu krwi przez naczynia wieńcowe, zmniejszanie ciśnienia tętniczego krwi;
- rozszerzanie naczyń krwionośnych płuc, mózgu, mięśni szkieletowych, skóry i błon śluzowych;
- kurczenie mięśni oskrzelowych;
- pobudzanie wydzielania soku żołądkowego, trzustkowego;
- pobudzanie wydzielania wodnistej śliny;
- rozkurczanie mięśnia zwieracza wewnętrznego cewki moczowej.
Układ przywspółczulny zwany jest inaczej parasympatycznym lub hamującym, ponieważ jego działanie przejawia się głównie w sytuacjach relaksu, spokoju, gdy organizm nie jest zmuszany do działania.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom IV, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
