Układ przywspółczulny (inna nazwa to układ parasympatyczny, łac. systema parasympathicum) należy do autonomicznego układu nerwowego. Oznacza to, że nie mamy wpływu na jego funkcjonowanie, działa niezależnie od naszej woli. Odpowiada głównie za reakcje organizmu przebiegające w stanie spoczynku, takie jak np. trawienie. Ośrodki układu przywspółczulnego znajdują się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego (S2-S4) oraz w jądrach przywspółczulnych nerwów czaszkowych.
Układ przywspółczulny – budowa
Wchodzące w skład układu przywspółczulnego włókna nerwowe (z drobnymi wyjątkami) nie tworzą samodzielnych większych nerwów, lecz przebiegają w nerwach czaszkowych i krzyżowych, a także w splotach układu autonomicznego. W anatomii wyróżnia się część głowową oraz część krzyżową. Neurony przedzwojowe części głowowej układu przywspółczulnego lokalizują się w pniu mózgu, a dokładniej w jądrach przywspółczulnych nerwów czaszkowych:
- nerwu okoruchowego;
- nerwu twarzowego;
- nerwu językowo-gardłowego;
- nerwu błędnego.
Wychodzą z nich włókna przedzwojowe, które kończą się w zwojach przywspółczulnych nerwów czaszkowych lub w zwojach śródściennych. Z kolei neurony przedzwojowe części krzyżowej układu przywspółczulnego znajdują się w jądrze przywspółczulnym krzyżowym. Duże znaczenie mają zwoje tworzone przez neurony zazwojowe części czaszkowej. Są to zwoje:
- rzęskowy;
- skrzydłowo-podniebienny;
- podżuchwowy;
- uszny.
Dochodzą do nich włókna przedzwojowe z nerwów III, VII i IX. Neurony zazwojowe nerwu błędnego są tylko w niewielkim stopniu zlokalizowane w zwojach nerwów lub w zwojach splotów autonomicznych. Większość z nich znajduje się bowiem w splotach śródściennych, podobnie jak ma to miejsce w przypadku neuronów zazwojowych części krzyżowej układu przywspółczulnego.
Za co odpowiada układ przywspółczulny?
Układ przywspółczulny odpowiada między innymi za:
- zmniejszanie częstości i siły skurczu mięśnia sercowego poprzez obniżanie przewodnictwa układu przewodzącego serca;
- rozszerzanie naczyń krwionośnych i tym samym spadek ciśnienia tętniczego krwi;
- skurcz błony mięśniowej tchawicy i oskrzeli;
- pobudzanie perystaltyki jelit i rozpoczęcie trawienia;
- skurcz mięśnia wypieracza i rozkurcz mięśnia zwieracza pęcherza moczowego, co skutkuje oddaniem moczu;
- wydzielanie łez i soków trawiennych;
- wzrost wydzielania insuliny;
- wydzielanie dużej ilości rzadkiej śliny.
Parasympatykomimetyki to inaczej substancje pobudzające działanie układu przywspółczulnego. Z kolei te o działaniu hamującym nazywa się parasympatykolityki. Niektóre z nich z powodzeniem stosuje się we współczesnym lecznictwie. Neurotransmiterem układu jest acetylocholina, której działanie opiera się na pobudzaniu receptorów muskarynowych i nikotynowych. Wydzielana jest pod wpływem pobudzenia włókna zazwojowego i może wpływać na efektory w różny sposób. Na ogół antagonistycznie w stosunku do układu współczulnego.
Układ przywspółczulny a układ współczulny
Obydwa układy (układ współczulny i przywspółczulny) wchodzą w skład autonomicznego układu nerwowego, jednak ich działanie jest przeciwstawne. Układ przywspółczulny aktywuje się w stanach odpoczynku i relaksu, czyli np. gdy śpimy, leżymy lub oglądamy telewizję. Z kolei układ współczulny ulega aktywacji w momencie aktywności fizycznej, stresu, strachu czy działania. Twierdzi się, że jego czynność umożliwia przeżycie, ponieważ wiąże się z reakcją ucieczki i walki. Dla przykładu, układ przywspółczulny zwęża źrenice, pobudza perystaltykę jelit i stymuluje mikcję, podczas gdy układ współczulny rozszerza źrenice, hamuje perystaltykę jelit i powstrzymuje mikcję. Dzięki temu organizm jest gotowy do działania, nie tracąc energii np. na trawienie.
Polecane produkty:
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Mączewski M., Interwencyjne metody modulacji równowagi współczulno-przywspółczulnej w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, Postępy Nauk Medycznych, 7/2014.
