Homeostaza

25 marca, 2020
11:02

Aktualizacja: 5 marca, 2022

Homeostaza określa zdolność do zachowania stałego środowiska wewnętrznego pomimo zmieniającego się środowiska zewnętrznego. Stanowi właściwość organizmu ssaków. W efekcie brak homeostazy wiąże się ze śmiercią.

Homeostaza – podstawy fizjologiczne

Ze środowiska zewnętrznego działa na organizm człowieka wiele czynników:

fizycznych, jak np. wzrost lub obniżenie temperatury otoczenia, promieniowanie cieplne;
chemicznych – jony nieorganiczne zawarte w pokarmach.

Zarówno jedne, jak i drugie mogą wywoływać znaczne przesunięcia w rozmieszczeniu wody w organizmie, jak i istotnie zmienić stężenie poszczególnych jonów w komórkach i płynach ustrojowych. W warunkach zachowanej homeostazy nie dochodzi jednak do znacznych przesunięć rozmieszczenia wody i zmian w stężeniu jonów. Dzięki wzajemnemu oddziaływaniu komórek, tkanek, narządów i układów oraz działaniu odpowiednich mechanizmów fizjologicznych nie występują istotne zmiany w środowisko wewnętrznym organizmu.

Zawartość wody w komórkach i stężenie poszczególnych jonów w płynach ustrojowych oscylują w pewnym zakresie wokół określonych wielkości fizjologicznych. W efekcie, im mniejsze są te oscylacje, tym lepiej zachowane środowisko wewnętrzne, czyli homeostaza.

Zobacz również: Termoregulacja organizmu.

Co to jest homeostaza?

Organizm człowieka musi działać w zmieniających się warunkach zewnętrznych (temperatura, stres, emocje, stan zagrożenia, sen) i do nich dostosować działanie poszczególnych układów tak, aby zapewnić optymalną pracę całego ustroju. W czasie snu wszystkie układy „odpoczywają”, nie zaprzestają jednak działania, lecz funkcjonują na zwolnionych obrotach.

Natomiast w czasie silnego stresu następuje całkowita mobilizacja organizmu i większość układów pracuje bardzo intensywnie. Dlatego też mówimy, że poszczególne układy zawsze funkcjonują tak, aby zapewnić organizmowi stan równowagi. Są one zawsze gotowe do wzmożonej pracy, a jeśli nie muszą intensywnie działać, zwalniają tempo do najmniejszego możliwego w danej chwili.

Zdolność organizmu do efektywnej obrony przed czynnikami stresowymi w celu przywrócenia i utrzymania wewnętrznej równowagi nazywamy właśnie homeostazą. Utrzymanie wewnętrznej stabilności organizmu wymaga kontrolowania i regulowania najważniejszych parametrów środowiska wewnętrznego, do których należą:

stan nawodnienia organizmu;
temperatura ciała;
odczyn krwi i płynów ustrojowych;
objętość płynów ustrojowych;
stężenie związków chemicznych zawartych w płynach ustrojowych (np. stężenie glukozy we krwi);
ciśnienie krwi;
stężenie tlenu i dwutlenku węgla we krwi.

Utrzymanie homeostazy

Mechanizmy homeostatyczne mogą być fizjologiczne lub też wynikać z naszego zachowania. Są to wówczas mechanizmy dostosowawcze, polegające na dopasowaniu funkcjonowania organizmu do danej sytuacji spowodowanej czynnikami zewnętrznymi.

Przykładowo, jeśli organizm ma zbyt wysoką temperaturę, mechanizmem fizjologicznym obniżania jej jest pocenie się. W takiej sytuacji też sami chronimy się w chłodniejszych miejscach (np. w cieniu) – jest to przykład zachowania zgodny z potrzebami organizmu. Pocenie powoduje utratę wody w organizmie, a to z kolei zmianę stężenia płynów ustrojowych. Dlatego konieczne jest wówczas uzupełnienie stanu wody w organizmie, co objawia się wzmożonym pragnieniem.

Rola poszczególnych układów

Wszystkie układy człowieka biorą udział w utrzymywaniu prawidłowej homeostazy. Poniżej podano przykładowe mechanizmy poszczególnych układów.

skóra – pomoc w regulacji temperatury ciała poprzez pocenie się;
układ dokrewny – regulacja poziomu różnych substancji we krwi i aktywności metabolicznej;
układ oddechowy – udział w regulacji pH krwi, dostarczanie tlenu i eliminowanie dwutlenku węgla;
szkielet – utrzymywanie stałego poziomu wapnia we krwi;
układ wydalniczy – regulacja składu i objętości krwi oraz innych płynów ciała;
układ trawienny – zaopatrzenie organizmu w składniki odżywcze;
mięśnie – regulacja wszelkich czynności życiowych związanych z ruchem, w tym wspomaganie przepływu krwi;
układ krążenia – transport tlenu, substancji odżywczych i hormonów, przy jednoczesnym usuwaniu szkodliwych substancji;
układ nerwowy – koordynacja wszystkich życiowych funkcji organizmu.

Na homeostazę składają się poszczególne rytmy i cykle w życiu człowieka, np. rytmy okołomiesięczne (menstruacja u kobiet) czy okołodobowe (sen-czuwanie).

Zaburzenia homeostazy

Zaburzenia homeostazy to wszystkie patologie funkcjonowania ustroju lub jego struktur. Można zatem powiedzieć, że jest to każde zakłócenie równowagi spowodowane czynnikiem chorobotwórczym. Wszelkie zaburzenia homeostazy organizmu są zjawiskiem bardzo niebezpiecznym. Powinno się podjąć natychmiastowe postępowanie lecznicze.

Polecane produkty:

	Spirulina 100% naturalna Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej...
	Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej...