Haluksy (inaczej: paluchy koślawe) to jedna z najczęściej spotykanych deformacji w obrębie przodostopia, obejmująca odchylenie pierwszego palca stopy w kierunku pozostałych palców. Schorzenie to nie wynika z narastania dodatkowej kości czy chrząstki u podstawy palucha, jak często się uważa, lecz z jego stopniowego przemieszczenia i nieprawidłowego ustawienia względem pierwszej kości śródstopia. Problem ma charakter postępujący i może prowadzić nie tylko do zmian estetycznych, ale także do dolegliwości bólowych, ograniczenia sprawności oraz wtórnych przeciążeń innych struktur stopy. W terapii haluksów istotną rolę odgrywa interdyscyplinarne podejście. W zależności od stopnia zaawansowania, do procesu leczenia i profilaktyki mogą być zaangażowani podolog, fizjoterapeuta oraz lekarz ortopeda.
Haluksy – przyczyny powstawania
Nie ma jednej przyczyny powstawania palucha koślawego. Uważa się, że podłoże jest wieloczynnikowe. Zgodnie z większością źródeł, główną przyczyną powstawania haluksów jest niedostateczna stabilizacja torebkowo-więzadłowa, a ona często ma podłoże wrodzone. Stąd częste występowanie rodzinne. Według badań naukowych w 70% przypadków można wykazać obecność haluksów u rodziców lub dziadków.
Czynniki ryzyka sprzyjające tworzeniu się haluksów to:
- niewydolność aparatu więzadłowo-torebkowego np. uogólniona wiotkość stawów;
- płeć żeńska;
- noszenie obuwia o wąskich czubkach, na wysokim obcasie;
- nadwaga i otyłość;
- choroby zapalne np. reumatoidalne zapalenie stawów, dna moczanowa;
- zaburzenia neurologiczne np. niedowłady, przykurcze mięśni;
- przebyte urazy stawu śródstopno-paluchowego.
Na niektóre czynniki, takie jak np. zwiększona masa ciała czy rodzaj noszonego obuwia, mamy realny wpływ. Dlatego też osoby w grupie czynników ryzyka powstawania haluksów powinny podjąć wszelkie działania, aby zapobiegać rozwojowi omawianego problemu. Nie tylko ze względów estetycznych, ale przede wszystkim tych zdrowotnych.
Jak wyglądają haluksy?
Haluksy to charakterystyczna deformacja stopy, która objawia się wyraźnym wybrzuszeniem u podstawy dużego palca (palucha). Paluch zaczyna się odchylać w stronę pozostałych palców, często na nie nachodząc (co pogłębia się wraz z upływem czasu), a kość śródstopia przesuwa się na zewnątrz, tworząc bolesny guzek.
Cechy charakterystyczne w obrazie klinicznym tego problemu, to:
- wyraźne zniekształcenie dużego palca – skręca się w kierunku drugiego palca;
- wystający guzek po wewnętrznej stronie stopy – często zaczerwieniony i obrzęknięty;
- dolegliwości bólowe podczas chodzenia – nasilają się zwłaszcza w ciasnym obuwiu;
- zmiany w przodostopiu – poszerzenie, modzele, przykurcze palców;
- problemy z doborem butów – stopa traci swój naturalny kształt.
Haluksy, w szczególności te nieleczone i ignorowanie, mogą doprowadzić do licznych konsekwencji zdrowotnych. Koślawemu paluchowi niemalże zawsze towarzyszy płaskostopie poprzeczne, a często także metatarsalgia, czyli bóle pod pozostałymi kośćmi śródstopia. Natomiast z powodu napierania palucha na pozostałe palce mogą się rozwinąć palce młotkowate.
Dokładną ocenę koślawości palucha umożliwia badanie rentgenograficzne (RTG) stopy. Zdjęcia wykonywane są najczęściej w projekcji AP (od góry) i bocznej. Ocenie podlega ułożenie wszystkich kości stopy oraz trzeszczek.
Zobacz również: Co oznacza AP w RTG?
Haluksy – leczenie
Nieoperacyjne metody leczenia palucha koślawego są ograniczone. Nie ma możliwości wyleczenia haluksa w sposób zachowawczy. Można jedynie starać się spowolnić postęp i zmniejszyć objawy. Dlatego też postępowanie profilaktyczne jest tak ważne. Zachowawczo wdraża się techniki manualne (w gabinecie fizjoterapeuty) oraz indywidualnie dobrane ćwiczenia. Podolog może na bieżąco usuwać zmiany będące konsekwencją haluksów, np. modzele. Pacjent natomiast powinien zmodyfikować błędne, codzienne nawyki, w tym zmienić kategorycznie nieprawidłowe obuwie.
Operacja haluksa to zabieg chirurgiczny korygujący koślawe zniekształcenie palucha, polegający najczęściej na przecięciu (osteotomii) pierwszej kości śródstopia i przemieszczeniu jej, po czym stabilizuje się ją za pomocą śrub lub płytek. Istnieją różne metody, w tym:
- klasyczne;
- otwarte;
- małoinwazyjne.
Zobacz również: Operacja haluksów metodą MICA.
Jeśli jednak po operacji pacjent nie wdroży rehabilitacji i nie zmieni swoich nawyków, problem będzie miał tendencję do nawracania. Kluczowe znaczenie ma więc nie tylko sam zabieg chirurgiczny, ale także odpowiednio prowadzona fizjoterapia oraz konsekwentna modyfikacja stylu życia. Ćwiczenia wzmacniające mięśnie stopy i podudzia, praca nad prawidłowym wzorcem chodu czy zastosowanie odpowiedniego obuwia pozwalają na utrzymanie efektów leczenia w dłuższej perspektywie. Niezwykle ważna jest również edukacja pacjenta – zrozumienie, że bez aktywnego udziału w procesie zdrowienia, nawet najlepiej przeprowadzona operacja nie przyniesie trwałych rezultatów.
Zobacz również: Rehabilitacja po operacji haluksa.
Powrót do pełnej sprawności po operacji haluksów wymaga cierpliwości i konsekwencji. Proces ten obejmuje nie tylko ćwiczenia czy mobilizacje prowadzone podczas wizyty u fizjoterapeuty, ale także codzienną, samodzielną pracę pacjenta w domu. W niektórych przypadkach dodatkowe wsparcie mogą stanowić metody wspomagające, takie jak kinesiotaping, który zmniejsza obrzęki (kinesiotaping limfatyczny) i wspiera prawidłowe ustawienie stopy.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Rujna K., Mikołajczak A., Chochowska M., Hallux valgus – wybrane techniki kompleksowego postępowania terapeutycznego z punktu widzenia współpracy fizjoterapeuty i podologa, 6/2020.
- Bajerska M., Ambroż A., Wiecheć M., Paluch koślawy – postępowanie fizjoterapeutyczne, Praktyczna Fizjoterapia & Rehabilitacja, 9/2015.
