Obrzęk to niepożądane, zazwyczaj patologiczne zjawisko, w przebiegu którego miejsce ma zatrzymywanie się zbyt dużej ilości płynu w tkankach organizmu. Zazwyczaj gromadzi się on na zewnątrz komórek i poza naczyniami krwionośnymi. Leczy się go zachowawczo, zwykle rehabilitacją oraz farmakoterapią.
Obrzęk – rodzaje
W medycynie istnieje wiele podziałów zmian obrzękowych. Podstawowe rodzaje obrzęków są jednak następujące:
- obrzęk limfatyczny – wywołany zastojami w obrębie układu limfatycznego;
- obrzęk hydrostatyczny – wynikający z przewlekłej niewydolności żylnej lub pojawiający się w momencie nagłego zamknięcia światła naczynia żylnego;
- obrzęk dynamiczny – wywołany nadmiernym wysiłkiem fizycznym, wysoką temperaturą lub długotrwałym przyjmowaniem jednej pozycji ciała. Pojawia się z reguły nagle, stąd jego nazwa;
- obrzęk zapalny – pojawia się w przebiegu stanów zapalnych, które są charakterystyczne np. dla reakcji alergicznych bądź urazów tkanek;
- obrzęk wodny – związany z nadmiernym gromadzeniem się wody w tkankach.
Ponadto obrzęk może być uogólniony lub miejscowy.
Przyczyny obrzęków
Do urazów, chorób i schorzeń, w przebiegu których bardzo często obserwuje się różnego rodzaju obrzęki, zaliczamy:
- alergie;
- stłuczenia, zwichnięcia stawów, skręcenia stawów, złamania kości i inne urazy narządu ruchu;
- niewydolność wątroby, choroby wątroby;
- niewydolność nerek, choroby nerek;
- limfadenopatię;
- niektóre choroby nowotworowe, zwłaszcza te dotyczące układu chłonnego;
- zastoinową niewydolność mięśnia sercowego;
- zakrzepicę żył głębokich;
- nadwagę i otyłość.
Obrzęki są też częstsze u osób prowadzących siedzący tryb życia, unikających aktywności ruchowych. Warto zaznaczyć, że nie zawsze wiążą się one z chorobą. Przykładowo tendencję do pojawiania się obrzęków (zwłaszcza kończyn dolnych) mają kobiety w ciąży, co przemija jednak po porodzie. Zdecydowanie najczęściej obserwuje się jednak obrzęki limfatyczne. Umiejscawiają się w okolicy węzła chłonnego lub bezpośrednio w otoczeniu urazu. Często dotyczą wyłącznie jednej kończyny dolnej lub górnej, pojawiając się niesymetrycznie. Długotrwałe nagromadzenie płynu i białek w tkankach wywołuje postępujące bliznowacenia tkanek, czego efektem jest mocny, napięty obrzęk, który nie tworzy typowych wgłębień przy ucisku.
Jak wygląda obrzęk?
Obrzęk może przyjmować różną postać w zależności od przyczyn jego występowania. Najczęściej stwierdza się obrzęki limfatyczne, które dzieli się na stopnie w zależności od poziomu zaawansowania. Prezentują się one następująco:
- 0 – stopień utajony, obrzęk nie występuje mimo patologii układu limfatycznego;
- I – stopień odwracalny, układ limfatyczny jest przeciążony i występuje niewielka opuchlizna, jednak po uniesieniu kończyny szybko przemija;
- II – stopień samoistnie nieustępujący, stanowi konsekwencję nadmiaru tkanki łącznej. Po naciśnięciu na obrzęk nie pojawia się wgłębienie;
- III – słoniowacizna, opuchlizna jest bardzo duża, a skóra stwardniała. Znacznie wzrasta ryzyko infekcji.
Z kolei obrzęk naczynioruchowy tworzy się głębiej w warstwie podskórnej lub podśluzowej. Tym samym indukuje (wywołuje reakcję) samoograniczający się obrzęk zewnętrzny, umiejscowiony np. na twarzy, wargach, dłoniach, stopach, kroczu. Cechy typowe dla niego to:
- powolne narastanie, nawet w ciągu 24 godzin;
- znaczne rozmiary, które ograniczają się samoistnie;
- brak świądu i często brak pokrzywki;
- samoistne ustępowanie w ciągu 2-5 dni;
- brak skuteczności glikokortykoidów czy leków przeciwhistaminowych w zwalczaniu takiego obrzęku;
Na podstawie obrazu klinicznego lekarz może ustalić często przyczynę obrzęku bez konieczności wykonywania badań dodatkowych. Jeśli jednak są one niezbędne, najczęściej ograniczają się do badań laboratoryjnych takich jak badanie krwi i badanie moczu. Badania obrazowe znajdują zastosowanie wówczas, gdy lekarz podejrzewa patologiczne zmiany strukturalne, np. wywołujące zastój na przebiegu naczyń limfatycznych.
Obrzęk – leczenie
Obrzęk zawsze leczy się przyczynowo. W przypadku obrzęków limfatycznych najczęściej postępowanie ogranicza się do fizjoterapii. Zabiegi dobiera się w zależności od stopnia zaawansowania patologii. Mogą to być:
- kinesiotapng;
- drenaż limfatyczny (ręczny i za pomocą specjalnych rękawów);
- kompresjoterapia, elewacja kończyny, chłodzenie i inne.
Zobacz również: Kompleksowa terapia obrzęków.
Na filmie poniżej, na przykładzie jednego z pacjentów naszego Centrum Fizjoterapeuty, możemy zobaczyć jak wygląda oklejanie plastrami do kinesiotapingu w przypadku obrzęków (kinesiotaping limfatyczny):
Obrzęki wywołane chorobami leczy się poprzez ustabilizowanie choroby podstawowej, np. za pomocą leków. Przy obrzękach niezwykle ważna jest aktywność fizyczna dobrana indywidualnie do aktualnych możliwości organizmu, która pozwoli przyspieszyć krążenie krwi i limfy i tym samym zdrenować obrzęk mięśniowo.
Zobacz również: Pompa mięśniowa.
W warunkach domowych można spróbować zastosować kompresy z liści kapusty lub ziemniaków, unoszenie nogi powyżej poziomu serca, zmiennocieplne prysznice. Takich metod jest wiele, jednak zawsze warto skonsultować je z lekarzem lub fizjoterapeutą. Wskazane jest też picie dużej ilości płynów.
Polecane produkty:
|
Aparat do drenażu limfatycznego
Aparat do drenażu limfatycznego przeznaczony do masażu limfatycznego zarówno w gabinecie jaki i w domu. Jest szczególnie polecany osobom prowadzącym siedzący tryb życia ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Ochałek K., Grądalski T., Postępowanie w profilaktyce i leczeniu zachowawczym obrzęku chłonnego – przegląd piśmiennictwa, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 1/2017.
- Macek P., Stanisławek A., Góźdź S., Obrzęk limfatyczny – przegląd literatury, Onkologia i Radioterapia, 4/2010.
