Stan zapalny to naturalna reakcja obronna organizmu, będąca wynikiem aktywacji ciał układu immunologicznego. Może mieć charakter ostry lub przewlekły. W drugim przypadku przeważnie jest patologiczny i trwa w przebiegu chorób autoimmunologicznych. Co warto wiedzieć o stanie zapalnym i jego wpływie na zdrowie?
Co to jest stan zapalny?
Stan zapalny (nazywany także odruchem zapalnym) jest neurofizjologicznym mechanizmem regulującym układ odpornościowy. Jego początkiem jest uwalnianie prozapalnych mediatorów, takich jak czynnik martwicy nowotworu, interleukiny, cząsteczki adhezyjne oraz czynniki naczynioaktywne. Wczesne uwalnianie cytokin prozapalnych przez aktywowane makrofagi odgrywa kluczową rolę w uruchamianiu miejscowej odpowiedzi zapalnej. Mimo tego należy mieć świadomość, że nadmierna produkcja tych cytokin oraz białka wysokiej mobilności może być bardziej szkodliwa niż czynnik wywołujący zapalenie. Ryzykiem jest powstanie chronicznego stanu zapalnego, co może zwiększać uszkodzenie tkanek, obniżać ciśnienie krwi, przyczyniać się do powstania wielu chorób autoimmunizacyjnych, a nawet prowadzić do śmierci.
Każdorazowo odpowiedź zapalna musi być kontrolowana i równoważona przez czynniki przeciwzapalne. W mechanizmach tych uczestniczy m.in. oś podwzgórzowo-przysadkowo-nadnerczowa oraz układ współczulny, kontrolując stan zapalny. Również nerw błędny pełni rolę przeciwzapalną, a mechanizm wykorzystujący jego działanie nazwany jest cholinergiczną ścieżką przeciwzapalną, która hamuje stan zapalny. Gdy przyczyna zapalenia zostanie usunięta lub pozostaje pod kontrolą, to stan zapalny ulega wygaszeniu i uaktywniają się mechanizmy naprawcze.
Rodzaje stanu zapalnego
Wyróżnia się 3 rodzaje stanu zapalnego:
- stan zapalny ostry – ma nagły i silny początek, trwa maksymalnie do kilku dni i przeważnie ustępuje samoistnie. Dobrze reaguje na stosowane leki czy metody termiczne (zimne okłady). W wysięku przeważają granulocyty;
- stan zapalny podostry – trwa od 3 tygodni do 3 miesięcy i przeważnie jest przedłużeniem ostrego stanu zapalnego. Nieleczony ma tendencję do przekształcania się w stan zapalny przewlekły;
- stan zapalny przewlekły – trwa powyżej 3 miesięcy, a w nacieku zapalnym przeważają komórki jednojądrzaste. Taki stan zapalny przebiega z proliferacją naczyń, włóknieniem i martwicą. Jest niebezpieczny dla organizmu.
Diagnostyką i leczeniem stanów zapalnych mogą zajmować się różni specjaliści, w zależności od tego, jaka choroba je wywołała.
Stan zapalny – przyczyny
Ze względu na rodzaj energii indukującej odczyn zapalny wyróżnia się przyczyny:
- fizyczne – uszkodzenia mechaniczne, promieniowanie jonizujące, pole magnetyczne, fale ultradźwiękowe;
- chemiczne – terpentyna, karagenina, kwasy, zasady;
- biologiczne – bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, egzotoksyny, endotoksyny.
Najczęściej ostre stany zapalne powstają podczas urazów (np. skręcenie stawu, zranienie skóry, oparzenie) lub jako reakcja pooperacyjna, zaś przewlekłe stany zapalne towarzyszą chorobom autoimmunologicznym.
Stan zapalny – znaczenie
Stan zapalny jest normalną, fizjologiczną odpowiedzią organizmu na wtargnięcie patogenu do niego lub uszkodzenie tkanek. Objawami klinicznymi są: obrzęk, ból, rumień oraz gorączka. Odpowiedź zapalna ma na celu zneutralizowanie infekcji, naprawę uszkodzeń oraz przyspieszenie gojenia się ran. Umiarkowany odczyn zapalny jest korzystny dla organizmu, ponieważ prowadzi do hamowania krwawienia powstałego wskutek urazu, usuwania produktów martwiczych, wydalania egzotoksyn i endotoksyn wraz z wysiękiem oraz tworzenia linii demarkacyjnej ograniczającej ognisko zapalne.
Innymi słowy powstanie stanu zapalnego jest niezbędne, aby organizm ludzki mógł zwalczyć zakażenie. W większości przypadków komórki układu odpornościowego działają adekwatnie do zagrożenia. Niekiedy jednak dochodzi do niekorzystnej dla organizmu, zbyt intensywnej reakcji prozapalnej lub antyzapalnej. Pierwsza prowadzi do tzw. „burzy cytokinowej”, natomiast druga do immunoparaliżu.
Przewlekły stan zapalny
Zdarzają się sytuacje, w których proces wygaszania stanu zapalnego przechodzi w formę przewlekłą. Układ immunologiczny nie jest w stanie zwalczyć czynnika uszkadzającego tkanki. Przewlekły stan zapalny obejmuje jednocześnie występującą naprawę i uszkodzenie tkanek, wskutek czego ustrój traktuje własne tkanki jako ciała obce. Prowadzi to do schorzeń autoimmunologicznych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca, choroba Hashimoto, stwardnienie rozsiane czy cukrzyca typu I. Przewlekły stan zapalny jest wysoce patologicznym zjawiskiem, wymagającym pilnego leczenia.
Polecane produkty:
|
Olej z czarnuszki siewnej w płynie
Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej... |
|
Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach
Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kuzior K., Gorczyca W., Odruch zapalny jako przykład współzależności pomiędzy układem odpornościowym i nerwowym, Chemistry, Environment, Biotechnology, XIV/2010.
- Całkosiński I., Dobrzyński M., Całkosińska M., Seweryn E., Bronowicka-Szydełko A., Dzierzba K., Ceremuga I., Gamian A., Charakterystyka odczynu zapalnego, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 63/2009.
- Kołaczkowska E., Zapalenie (ostre) jako reakcja korzystna dla organizmu – historia badań a najnowsze osiągnięcia, Problemy Nauk Biologicznych, 2/2007.
- Jabłońska M., Podprogowy przewlekły stan zapalny – przyczyna czy skutek występowania chorób i starzenia się organizmu?, Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne, 5/2015.
