Obrzęk limfatyczny, to innymi słowy obrzęk tkanek, którego przyczynę stanowi zastój chłonki. Istnieje wiele przyczyn tej dolegliwości, a terapia opiera się zarówno na leczeniu przyczynowym, jak i objawowym. W leczeniu obrzęków limfatycznych największe znaczenie ma jednak fizjoterapia.
Jak powstaje obrzęk limfatyczny?
Zaburzenie odpływu chłonki wiąże się z faktem, że stężenie substancji obciążających układ limfatyczny w przestrzeni międzykomórkowej przewyższa zdolność tego układu do przetransportowania ich do krwiobiegu.
Jedną z najczęstszych przyczyn powstawania obrzęków limfatycznych jest choroba nowotworowa. Niewydolność układu limfatycznego w populacji chorych może występować w wyniku zajęcia lub ucisku naczyń, węzłów chłonnych przez proces chorobowy, powiększone narządy wewnętrzne oraz podwyższone ciśnienie w jamach ciała. Można zatem podsumować, że przyczyną obrzęku limfatycznego jest gromadzenie się nadmiaru chłonki w przestrzeni śródmiąższowej.
Stopnie
Kliniczne stopnie nasilenia obrzęku limfatycznego:
- 0 – utajony – układ limfatyczny funkcjonuje nieprawidłowo, jednak nie dochodzi jeszcze do widocznego obrzęku;
- 1 – odwracalny – pojawia się delikatna opuchlizna, po naciśnięciu, której pozostaje lekkie wgłębienie. Po uniesieniu kończyny opuchlizna schodzi sama;
- 2 – samoistnie nieustępujący – po naciśnięciu obrzęku nie zostaje dołek, a opuchlizna nie schodzi samoistnie;
- 3 – słoniowacizna – opuchlizna jest ogromna, skóra stwardniała i mogą pojawiać się grudkowate narośla.
Objawy
Obrzęk limfatyczny zazwyczaj widać od razu i nie ma problemu z jego rozpoznaniem. Warto jednak wiedzieć, że nie tylko wygląd zajętego obszaru się zmienia. Do objawów współistniejących z obrzękiem limfatycznym należą:
- zwiększona podatność na zakażenia i trudniejsze gojenie się ran;
- zaburzenia neurologiczne;
- ograniczenie ruchomości ze względu na znaczny ciężar kończyny lub istniejące zwłóknienia;
- widoczna dysproporcja w wyglądzie kończyn.
Zobacz również: Limfotok.
Leczenie obrzęków limfatycznych
Postępowanie fizjoterapeutyczne ma na celu przede wszystkim redukcję obrzęku, ale także:
- zmniejszenie zwłóknienia tkanek;
- poprawę zakresu ruchomości zajętej kończyny;
- przezwyciężenie problemów natury psychicznej.
Zobacz również: Kompleksowa terapia obrzęków.
Kompleksowa terapia udrażniająca
Współcześnie uznaje się ją za najskuteczniejszą metodę, składa się z 2 etapów.
- Faza intensywna – ma na celu maksymalną redukcję obrzęku. W efekcie stosuje się codziennie manualny drenaż limfatyczny, kompresoterapię i ćwiczenia poprawiające odpływ chłonki. Czas trwania tej fazy zależy od stopnia zaawansowania obrzęku. Należą ją przerwać, jeśli uzyskanie mniejszego obwodu obrzęku nie jest już możliwe.
- Faza utrwalająco-optymalizująca – w celu utrwalenia uzyskanych rezultatów stosuje się automasaż, w dalszym ciągu kompresoterapię oraz ćwiczenia.
Biorąc pod uwagę fakt, że obrzęki limfatyczne są zwykle problemem długotrwałym, etap II trwa niekiedy przez całe życie pacjenta.
Manualny drenaż limfatyczny
Drenaż limfatyczny jest delikatną i powolną kombinacją ruchów okrężnych, obrotowych, pompujących i czerpiących. Głównym celem wykonywania drenażu jest pobudzenie aktywności naczyń limfatycznych, opróżnianie dróg chłonnych i odprowadzanie przez nie powstałego obrzęku. Drenaż limfatyczny rozpoczyna się centralnie od obszarów niezajętych obrzękiem, następnie przechodzi się do drenowania części obrzękniętych.
Kompresoterapia
Można ją wykonać ręcznie poprzez bandażowanie wielowarstwowe, jak również przy pomocy gotowych materiałów uciskowych. Zjawiska zachodzące w trakcie stosowania ucisku zewnętrznego w formie bandażowania wielowarstwowego wyjaśniają, w jaki sposób ta forma terapii istotnie przyczynia się do redukcji obrzęku. Do zjawisk tych zaliczamy:
- redukcję filtracji kapilarnej;
- przesunięcie zalęgającego płynu do obszarów nieobrzękniętych;
- wzrost resorpcji limfatycznej i stymulacja transportu limfatycznego;
- stymulacja pompy mięśniowej;
- niszczenie zwłóknień w tkance podskórnej.
Po zakończeniu intensywnej fazy terapii, w celu kontynuacji leczenia kompresyjnego, należy zastosować gotowe materiały uciskowe (np. pończochy czy rękawy). Powinny one być indywidualnie dobrane dla pacjenta na podstawie dokonanych przez fizjoterapeutę pomiarów.
Kinezyterapia
Podstawą są odpowiednio dobrane ćwiczenia czynne oraz ćwiczenia oddechowe. Ćwiczenia czynne o niskim stopniu intensywności, bez dodatkowego obciążenia lub z zastosowaniem minimalnego oporu zewnętrznego poprawiają funkcję pompy mięśniowej. Natomiast ćwiczenia oddechowe wspomagają wytwarzanie ujemnego ciśnienia w klatce piersiowej, ułatwiającego transport chłonki.
Zobacz również: Pomiary obwodów – kończyna górna oraz kończyna dolna.
Kinesiotaping
Odpowiedni sposób aplikacji rozciągliwego plastra do kinesiotapingu, nieograniczającego ruchomości stawowej, powoduje minimalne uniesienie skóry i uwolnienie przestrzeni dla przepływu krwi i chłonki. Dodatkowo przy pomocy odpowiednich aplikacji mięśniowych i powięziowych kinesiotapingu można uzyskać normalizację napięcia mięśniowego. To także przyczynia się do usprawnienia odpływu chłonki.
Na poniższym filmie pokazujemy jak można zastosować kinesiotaping w przypadku obrzęku kończyn dolnych na przykładzie naszej pacjentki w ciąży z Centrum Fizjoterapeuty:
Zobacz również: Jak oklejać plastrami do kinesiotapingu.
Przeciwwskazania do leczenia obrzęków limfatycznych
Przed rozpoczęciem kompleksowej terapii udrażniającej należy upewnić się czy nie istnieją przeciwwskazania. Są to:
- zakrzepica żył głębokich;
- zapalenie tkanki podskórnej;
- zaawansowana niewydolność serca w klasie III lub IV według NYHA;
- upośledzenie krążenia obwodowego;
- cukrzyca z objawami neuropatii cukrzycowej.
Bibliografia
- Pyszora A., Kompleksowa fizjoterapia pacjentów z obrzękiem limfatycznym, Medycyna Paliatywna w Praktyce, 1/2010.
- Sauerwald A., Földi E, Obrzęk limfatyczny, Wydawnictwo BSN-JOBST, Warszawa 2001.
- Bieda J., Bączyk M., Łuczak J., Obrzęk limfatyczny – wartość diagnostyczna i prognostyczna limfoscyntygrafii dynamicznej kończyn górnych u pacjentek po mastektomii, Polska Medycyna Paliatywna, 2/2003.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
