Glikokortykoidy to hormony steroidowe kory nadnerczy. Pełnią w organizmie człowieka ważne funkcje, znalazły również zastosowanie w medycynie.
Charakterystyka glikokortykoidów
Zasadnicze hormony glikokortykoidowe to kortyzol i kortykosteron. Wydzielane do krwi wiążą się z białkami osocza. Kortyzol wiąże się z białkiem należącym do frakcji alfa-globulin, czyli transkortyną. Tylko niewielki procent kortyzolu i kortykosteronu krąży we krwi w postaci wolnej, niezwiązanej z białkiem. Występuje stała równowaga we krwi pomiędzy hormonami związanymi z białkiem – nieczynnymi, jak gdyby w ten sposób zmagazynowanymi, a hormonami wolnymi, czyli aktywnymi. Hormony niezwiązane z białkami osocza są fizjologicznie aktywne.
Zawartość wolnych glikokortykoidów we krwi jest regulowana dzięki:
- wydzielaniu ACTH przez część gruczołową przysadki;
- wazopresynie uwalnianej do sieci pierwotnej przysadkowych naczyń wrotnych i działającej za pośrednictwem określonego receptora na komórki kortykotropowe części gruczołowej przysadki;
- wytwarzaniu transkortyny przez wątrobę.
Glikokortykoidy metabolizowane są w wątrobie i wydalane z moczem w przewadze jako metabolity związane z resztą kwasu glukuronowego lub jako 17-ketosteroidy związane z resztą kwasu siarkowego.
Podział
Wyróżnia się 2 grupy glikokortykoidów:
- naturalne;
- syntetyczne.
Naturalne wydzielane są przez korę nadnerczy, przy czym sam proces ich syntezy i wydzielania wiąże się z rytmem dobowym. Z kolei syntetyczne wykorzystywane są w medycynie jako preparaty przeciwzapalne, przeciwalergiczne i immunosupresyjne.
Czynność
Glikokortykosteroidy zmniejszają stężenie jonów wapnia przez hamowanie powstawania i aktywności osteoklastów. Takie długotrwałe działanie doprowadza do osteoporozy, ponieważ spowalnia tworzenie nowej tkanki kostnej i nasila resorpcję. Spowolnienie odtwarzania kości odbywa się na drodze hamowania syntezy białek w osteoblastach.
Omawiane hormony oddziałują na metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów w tkankach całego organizmu. W wątrobie przyspieszają syntezę glikogenu i jednocześnie aktywują glukozo-6-fosfatazę. Dzięki temu zawartość glukozy we krwi zwiększa się.
Glikokortykoidy utrzymują również prawidłową pobudliwość mięśni poprzecznie prążkowanych szkieletowych, mięśni gładkich i mięśnia sercowego. Zwiększają wydzielanie soków żołądkowych i przesączanie kłębuszkowe w nerkach, współdziałając w wydalaniu wody z organizmu.
Dodatkowo zmniejszają liczbę krążących we krwi obwodowej granulocytów kwasochłonnych, dzięki zatrzymywaniu ich w narządach wewnętrznych (np. płucach czy śledzionie) oraz limfocytów w wyniku hamowania ich podziałów i przyspieszonego rozpadu. Węzły chłonne i grasica pod wpływem glikokortykoidów zmniejszają swoje rozmiary, ponieważ część komórek ginie w tkankach limfoidalnych, szczególnie pod wpływem kortyzolu.
Glikokortykoidy w medycynie
Ciężkie choroby z autoagresji niekiedy leczy się za pomocą glikokortykosteroidów, takich jak kortyzol i jego pochodne. Glikokortykosteroidy ograniczają aktywność układu immunologicznego przez obniżenie zarówno aktywności krążących komórek immunologicznych, jak i produkcji limfocytów w szpiku kostnym. Mimo że leki te są pomocne w łagodzeniu objawów chorób autoimmunologicznych, stosowanie ich w dużych dawkach może wywołać objawy hiperkortyzolizmu, co może doprowadzić do rozwoju zespołu Cushinga.
Glikokortykoidy stanowią jedną z najczęściej używanych grup leków stosowanych we współczesnej terapii dermatologicznej. Stosuje się je zwłaszcza w przypadku chorób takich jak atopowe zapalenie skóry, łuszczycowe zapalenie skóry czy inne egzemy. Należy przy tym pamiętać, że stosowanie tego typu leków w obrębie twarzy powinno być ograniczane ze względu na liczne skutki uboczne.
Bibliografia
- Silverthorn D., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
- Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
- Nagalski A., Kiersztan A., Fizjologia i molekularny mechanizm działania glikokortykoidów, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 64/2010.
Polecane produkty:
|
Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach
Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej... |
|
Olej z czarnuszki siewnej w płynie
Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej... |
