Atopowe zapalenie skóry (AZS)

Atopowe zapalenie skóry (AZS) to powszechna, często długotrwała choroba skóry, która dotyka duży procent ludności świata. Jest to specjalny rodzaj alergicznej nadwrażliwości, zaliczany jako egzema. W efekcie skóra staje się sucha, łuszczy się i swędzi, jednak choroba objawia się wieloma innymi dolegliwościami. AZS jest schorzeniem dziedzicznym i uwarunkowanym genetycznie. Częściej występuje u dzieci, których rodzice posiadali to schorzenie.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) – charakterystyka

Atopowe zapalenie skóry może występować w dowolnym wieku. Najczęściej jednak występuje u niemowląt i małych dzieci. Może trwać nawet do wieku dorosłego lub może pojawić się dopiero w wieku dorosłym. Niektórzy pacjenci mają tendencję do przewlekłych objawów, które znikają, a następnie pojawia się ich remisja. W większości przypadków są okresy, w których skóra jest w dobrej kondycji, a dolegliwości znikają całkowicie. Często jednak są okresy, w których skóra jest nie do opanowania. Są to okresy zaostrzenia choroby – występują w momentach po ustąpieniu objawów, gdy myślimy, że już nie mamy do czynienia z atopowym zapaleniem skóry.

Większość dzieci z atopowym zapaleniem skóry wchodzą w okres remisji choroby kiedy są starsze, choć ich skóra może pozostać nieco sucha i ze skłonnością do podrażnień.

Zobacz również: Sucha skóra – jak sobie pomóc?

Przyczyny

Wiele czynników może wywołać lub pogorszyć atopowe zapalenie skóry. W tym:

• niska wilgotność skóry;
• sezonowe alergie;
• chemia znajdująca się w mydle (wysusza);
• detergenty;
• okres zimowy.

Czynniki środowiskowe mogą aktywować objawy atopowego zapalenia skóry w każdej chwili w życiu osób, które odziedziczyły cechy tej choroby od rodziców. Ponadto zauważono, że dolegliwości nasilają się pod wpływem stresu oraz innych, silnych czynników emocjonalnych.

Atopowe zapalenie skóry nie jest zaraźliwe i nie może być przekazywane z jednej osoby na drugą poprzez kontakt ze skórą. Zasadniczo nie ma powodu do obaw w przebywaniu z kimś, z aktywnym przypadkiem atopowego zapalenia skóry, chyba, że mają aktywne infekcje skóry.

Objawy

Objawy AZS podzielono na główne oraz mniejsze. Do głównych zaliczono:

• świąd;
• przewlekły i nawrotowy przebieg;
• rodzinny wywiad atopowy;
• charakterystyczną morfologię.

Natomiast do objawów mniejszych należą:

• suchość skóry;
• skóra przypominająca rybią łuskę;
• natychmiastowe reakcje skórne;
• łupież biały;
• podwyższony poziom IgE (Immunoglobuliny typu E);
• zaćma;
• rumień twarzy;
• nieswoisty wyprysk rąk i/lub stóp;
• nietolerancja pokarmów;
• wyprysk wokół sutków;
• nietolerancja wełny;
• akcentacja mieszków włosowych.

Cechy skóry z atopowym zapaleniem można przedstawić bardziej szczegółowo:

• zliszajcowacenia: grube płaty skóry spowodowane ciągłym drapaniem w jednym miejscu;
• grudki: małe, wypukłe guzki, które mogą się otworzyć jeśli je podrapiemy, będą wówczas podatne na zakażenia;
• rybia łuska: suche, prostokątne łuski na skórze, najczęściej w obrębie kończyn dolnych i podudzi;
• rogowacenie mieszkowe: małe, szerokie guzki, zwykle występujące na twarzy, ramionach i na udach. Są one również określane jako gęsia skórka. W tych guzkach mogą znajdować się zwoje włosków;
• większy fałd skóry na dłoniach;
• pokrzywka: czerwone wypukłe guzki, często po ekspozycji na alergen. Na początku treningu, po wysiłku (spocona skóra) lub po gorącej kąpieli;
• zapalenie skóry na ustach i wokół nich;
• dodatkowy fałd skóry pod okiem, poniżej dolnego brzegu powieki (objaw Dennie-Morgan) – plecionka atopowa;
• cienie pod oczami: może to wynikać z alergii lub atopii;
• przebarwienie powiek: powieki mogą stać się ciemniejsze od zapalenia lub kataru siennego;
• guzki Prurigo zwane brodawkami. Tak naprawdę to nie brodawki, a pogrubione guzki skóry wywołane przez powtarzające się drapanie w tym miejscu.

Typowe obszary objęte atopowym zapaleniem skóry to fałdy ramion, doły podkolanowe, wewnętrzna część nadgarstka, twarz i ręce. Rzadziej mogą pojawić się pęknięcia za uszami i różne inne wysypki na dolnej części ciała.

Bardzo sucha skóra może pękać, a spod niej może wydobywać się płyn. Drapanie może powodować ściemnienie i zgrubienie skóry prowadząc do dalszych powikłań, włącznie z zakażeniem bakteryjnym. W związku z tym należy je kontrolować.

Zobacz również: Łojotokowe zapalenie skóry.

Etapy choroby

Atopowe zapalenie skóry dotyczy każdego dziecka (objętego tym schorzeniem) w różnym stopniu, zarówno w odniesieniu do pojawiania się jak i nasilenia objawów. U niemowląt atopowe zapalenie skóry rozpoczyna się około 6 do 12 tygodnia życia. Może pojawiać się najpierw na policzkach, a dokładniej wokół nich, na podbródku jak również w formie nieregularnej wysypki na twarzy, która może rozwijać się, czerwienieć oraz sączyć się. Skóra może się „zarazić” gdy niemowlę staje się bardziej mobilne i zaczyna poznawać swoje ciało. Kolana i łokcie mogą zostać zarażone. Niemowlę z atopowym zapaleniem skóry może być niespokojne i rozdrażnione z powodu uporczywego świądu i ogólnego dyskomfortu. U wielu niemowląt przez okres 18 miesięcy może nastąpić poprawa, jednak są one bardziej narażone na ryzyko suchej skóry oraz wyprysku rąk w późniejszym życiu.

W dzieciństwie wysypka zazwyczaj występuje za kolanami i wewnątrz łokci (w okolicach dołów łokciowych), na bokach szyi i nadgarstków, kostek, a także na rękach. Często wysypka zaczyna się od grudek, które stają się twarde i łuszczą się po podrapaniu. Skóra wokół ust może mieć stan zapalny, a stałe oblizywanie ust może prowadzić do małych, bolesnych pęknięć.

U niektórych dorosłych tylko ręce i stopy mogą być suche, swędzieć, być zaczerwienione czy popękane. Sen oraz wydajność pracy mogą zostać naruszone, a długotrwałe stosowanie leków może spowodować komplikacje. Dorośli z atopowym zapaleniem skóry również mają predyspozycje do drażniącego kontaktowego zapalenia skóry zwłaszcza jeśli pracują w zawodach związanych z częstym odkażaniem rąk lub są narażeni na działanie substancji chemicznych. Niektórzy ludzie mają wysypkę wokół sutków. Te miejscowe objawy są trudne do leczenia, a ludzie często nie informują o tym lekarza z powodu wstydu.

Leczenie

Swędzenie jest ważnym czynnikiem w leczeniu. Drapanie się czy pocieranie nasila objawy powodując, że skóra swędzi jeszcze bardziej. Osoby z tą chorobą wydają się bardziej wrażliwe na swędzenie i czują potrzebę drapania, aby ulżyć sobie. Jednak w ten sposób pogarszają tylko sytuacje zwiększając odczucie swędzenia. Świąd jest szczególnie problematyczny podczas snu, kiedy świadoma kontrola na drapanie zanika oraz nie ma innych bodźców zewnętrznych, które zagłuszą tą potrzebę. Zatem swędzenie jest bardziej zauważalne i bardziej nam przeszkadza. Wielu pacjentów zauważa, że pogorszenie się stanu ich skóry (swędzenie) pojawia się w godzinach wieczornych (po powrocie z pracy), gdy działa na nas mniej bodźców do zagłuszenia tej potrzeby.

Leczenie atopowego zapalenia skóry polega na jej uwodnieniu i odżywieniu. Poleca się stosować masło shea, wszelkiego rodzaju ekologiczne kremy bez parabenów i środków konserwujących. Zaleca się również przyjmować odpowiednie suplementy. Można ostrożnie stosować miejscowo steroidy w celu zmniejszenia stanu zapalnego oraz swędzenia. Często niezbędne jest przyjmowanie leków przeciwhistaminowych. Ze względu na to, że infekcje wtórne mogą skutkować większą wysypką, należy przyjmować miejscowe lub doustne antybiotyki.

Metody lecznicze

• terapia mikrobiologiczna – oparta na przywracaniu równowagi symbiotycznej, optymalizacji pH jelita, niszczeniu ewentualnych drobnoustrojów patologicznych i podawaniu drobnoustrojów symbiotycznych. To ważne, ponieważ uznaje się, że przyczyną wielu chorób skóry jest zaburzenie flory bakteryjnej jelit;
• psychoterapia – choroba może być przyczyną zaburzeń w sferze psychicznej, co obejmuje np. psychozę czy nerwicę;
• fototerapia – światło ultrafioletowe ma działanie antyproliferacyjne i immunosupresyjne. W szczególności zaleca się naświetlanie promieniami UVA i UVB;
• leczenie miejscowe – w ostrym rzucie choroby zaleca się stosowanie maści steroidowych oraz okresowo maści podstawowych. Pod wpływem steroidoterapii miejscowej zmiany skórne znikają szybko, ale po krótkim czasie powracają z jeszcze większym nasileniem;
• farmakoterapia.

Terapia podstawowa

Podstawą terapii jest edukacja pacjenta i profilaktyka. Do profilaktyki zalicza się przede wszystkim unikanie czynników drażniących, do których należą między innymi dym tytoniowy, wełna czy stres.

Zobacz również: Sposoby na stres.

Bardzo ważne jest także odpowiednie oczyszczanie skóry. Należy robić to delikatnie i dokładnie używając produktów o pH=6, czyli o fizjologicznym pH. Dodanie do wanny pół szklanki podchlorynu sodu może wyeliminować świąd. Cała kąpiel powinna trwać nie dłużej niż 5 minut.

Na końcu należy wspomnieć o terapii emolientowej, co najmniej 2-3 razy dziennie. Osoby dotknięte chorobą powinny korzystać ze specjalnych środków do pielęgnacji skóry oraz kosmetyków.

	Olej z czarnuszki siewnej w płynie Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej...
	Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Bartoszek B., Atopowe zapalenie skóry (AZS) jako choroba psychosomatyczna: analiza badań, Studia z psychologii w KUL, Wyd. KUL 2010.
2. Nowicki R., Trzeciak M., Wilkowska A., Sokołowska-Wojdyło M., Ługowska-Umer H., Barańska-Rybak W., Kaczmarski M., Kowalewski C. Kruszewski J., Maj J., Silny W., Śpiewak R., Petranyuk A., Atopowe zapalenie skóry – aktualne wytyczne terapeutyczne. Stanowisko ekspertów sekcji dermatologicznej Polskiego Towarzystwa Alergologicznego i sekcji Alergologicznej Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Alergologia Polska, 3/2016.
3. Nowicki R., Leczenie infekcji skóry w atopowym zapaleniu skóry, Forum Medycyny Rodzinnej, 5/2010.