Salicylany to sole i estry kwasu salicylowego, grupa organicznych związków chemicznych o szerokim zastosowaniu. Wykorzystuje się je m.in. w medycynie oraz w kosmetologii. W dzisiejszych czasach często obserwuje się jednak nietolerancję na salicylany. Już niewielka ich ilość może powodować u niektórych osób ostre lub przewlekłe dolegliwości.
Salicylany w medycynie
Salicylany jako grupa farmakologiczna niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) należą do pochodnych kwasów karboksylowych. Stanowią sole lub estry kwasu salicylowego. Spośród salicylanów największe znaczenie i zastosowanie w farmakoterapii mają:
- kwas salicylowy – wykorzystuje się go do leczenia trądziku, ponieważ wykazuje działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne. Oczyszcza skórę z zaskórników, zmniejsza intensywność łojotoku. Dodatkowo może złuszczać naskórek. Kwas salicylowy zalicza się do NLPZ, zaś zmieszany z kwasem mlekowym skutecznie usuwa brodawki;
- salicylan sodu – działa znieczulająco, przeciwbólowo, przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie. Hamuje agregację płytek krwi (trombocyty), delikatnie uspokaja oraz zwiększa syntezę żółci. W zależności od stężenia może także nawilżać skórę bądź ją złuszczać;
- kwas acetylosalicylowy – zwany także aspiryną, jest powszechnie stosowany w profilaktyce lub leczeniu chorób sercowo-naczyniowych, w tym przy zawale serca czy miażdżycy naczyń wieńcowych. Hamuje tworzenie się zakrzepów, łagodzi bóle głowy i zmniejsza obrzęki na ciele. Jego zastosowania są niezwykle szerokie.
Salicylany w celach leczniczych pozyskuje się w warunkach laboratoryjnych. Ogromne znaczenie dla pacjentów ma stężenie tych substancji. Już niewielka jego zmiana może wywoływać efekt inny od zamierzonego.
Zastosowanie salicylanów
Salicylany znajdują zastosowanie nie tylko w medycynie. Kwas salicylowy jest podstawą substancji zapachowych i aromatyzujących, a także konserwantów w lekach, kosmetykach i produktach do czyszczenia. Z kolei kwas acetylosalicylowy może być wykorzystany jako domowy specyfik do udrażniania rur, czyszczenia toalety bądź nawet pielęgnacji kwiatów. W ostatnim przypadku wystarczy wrzucić do wody w wazonie pokruszoną tabletkę aspiryny, aby znacznie przedłużyć świeżość kwiatów ciętych.
Salicylany w żywności
Salicylany to związki powszechnie występujące w żywności. W największych ilościach możemy je spotkać w produktach takich jak warzywa i owoce, zioła, przyprawy, herbata, wino, piwo, orzechy oraz różnego rodzaju soki. Mowa między innymi o następujących produktach spożywczych:
- mięta, tymianek, estrogen, rozmaryn, szałwia lekarska, majeranek, bazylia;
- anyż, cynamon, kminek, kozieradka, gałka muszkatołowa, musztarda, kurkuma;
- jabłka, jeżyny, winogrona, pomarańcze, nektarynki, morele, śliwki, maliny, truskawki;
- brokuły, ogórki, pomidory, szpinak, oliwki;
- orzechy ziemne, orzechy brazylijskie, pistacje, kokos;
- alkohol poza wódką i ginem;
- miód, lukrecja, żywność wysoce przetworzona.
Na diecie wolnej od salicylanów można natomiast sięgać po produkty zbożowe, bakalie, mięso, ryby, jaja, oleje roślinne, kapustę, selery, fasolę, banany, gruszki, mango czy papaja. Dieta taka powinna być skomponowana przez doświadczonego dietetyka klinicznego i stosowana wyłącznie ze wskazań zdrowotnych.
Nadwrażliwość na salicylany
Po spożyciu aspiryny bądź żywności, w której naturalnie zawarte są salicylany, może dojść do pojawienia się przykrych objawów. Dotyczy to osób wykazujących nadwrażliwość na salicynami. Tymi objawami są przede wszystkim:
- pokrzywka;
- obrzęk naczynioruchowy;
- astma oskrzelowa;
- przewlekłe zapalenie zatok przynosowych z powikłaniami w postaci polipów;
- napady lękowe;
- nadmierna potliwość ciała;
- szumy uszne;
- nudności i wymioty;
- hiperwentylacja.
W skrajnych przypadkach (ostra nadwrażliwość bądź silne zatrucie) może dojść do utraty słuchu, napadów skurczów, a nawet śpiączki. Jeśli nadwrażliwość na salicylany została w przeszłości zdiagnozowana, należy o niej informować lekarza na każdej wizycie. Jednocześnie każdy człowiek powinien wiedzieć, że salicylany w zbyt wysokim stężeniu są trujące, ponieważ w swoim działaniu wpływają na centrum pozyskiwania energii, tak zwany cykl kwasu cytrynowego. W konsekwencji zaburzają one tworzenie ATP – cennego chemicznego nośnika energii w komórkach organizmu.
Polecane produkty:
|
Czarnuszka (Nigella Sativa) w kapsułkach
Czarnuszka siewna to roślina, z której pozyskuje się olej o właściwościach potwierdzonych badaniami. W składzie zawiera m.in. niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), czyli takie, których organizm nie jest w stanie sam wytwarzać i musimy dostarczać Zobacz więcej... |
|
Olej z czarnuszki siewnej w płynie
Naturalny, nierafinowany, tłoczony na zimno olej otrzymywany z nasion czarnuszki siewnej pochodzących z ekologicznych upraw. Wykorzystuje się go przy różnego rodzaju problemach skórnych ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Drożdż J., Wcisło T., Kwas acetylosalicylowy — prewencja pierwotna i wtórna choroby niedokrwiennej serca, Folia Cardiologica Excerpta, 8/2006.
- Kęszycka P., Gajewska D., Oszacowanie zawartości salicylanów w racjach pokarmowych osób dorosłych, Problemy Higieny i Epidemiologii, 3/2015.
- Bartuzi M., Ukleja-Sokołowska N., Nietolerancja salicylanów a współczesna dieta, Alergologia Polska, 9/2022.
