Złamanie zmęczeniowe (inaczej: złamanie przeciążeniowe) to stosunkowo częsta kontuzja, pojawiająca się nie tylko u sportowców uprawiających dyscypliny wytrzymałościowe, ale także u żołnierzy, tancerzy, pracowników fizycznych czy osób aktywnych rekreacyjnie. Najczęściej (nawet w około 16% przypadków) dotyczy biegaczy długodystansowych. U podstaw złamania zmęczeniowego leży stopniowe sumowanie się mikrourazów powstających w kości w wyniku powtarzających się przeciążeń. Gdy procesy regeneracyjne nie nadążają za obciążeniami, dochodzi do mikropęknięcia struktury kostnej. W efekcie pojawia się ból nasilający się podczas wysiłku, tkliwość w określonym miejscu, a czasem niewielki obrzęk. Taki uraz wymaga oceny i zaopatrzenia przez ortopedę. Po potwierdzeniu diagnozy i uzyskaniu pełnego zrostu kostnego kluczowe znaczenie ma odpowiednio dobrana rehabilitacja, której celem jest przywrócenie prawidłowej biomechaniki ruchu, wzmocnienie struktur podporowych oraz zapobieganie nawrotom kontuzji.
Złamanie zmęczeniowe – przyczyny
Bezpośrednią przyczyną złamań przeciążeniowych są powtarzające się submaksymalne obciążenia przekraczające możliwości adaptacyjne zdrowej kości. Do tego rodzaju złamania kości nie prowadzi ostry uraz sportowy, co znacząco odróżnia je od innych typów złamań. Mikrouszkodzenia powstające w konsekwencji aktywności fizycznej i treningu w normalnych warunkach naprawiane są w procesie naturalnego remodelingu kości. Z kolei złamania zmęczeniowe powstają, gdy powtarzające się mikrouszkodzenia kości nie zdążą się przebudować.
Warto podkreślić, że do złamań przeciążeniowych predysponują również patologie wskutek zaburzeń metabolicznych, głównie z powodu niedoboru hormonów, osteoporozy, braku odpowiedniego odżywiania czy też zaburzeń ukrwienia. Wśród czynników zwiększających ryzyko znajdują się ponadto płeć żeńska, choroby przewlekłe, otyłość oraz obciążenia rodzinne w postaci niskiej gęstości kości.
Złamanie zmęczeniowe – objawy
Obraz kliniczny złamania zmęczeniowego nie jest charakterystyczny. Najczęstsze zgłaszane przez pacjentów dolegliwości to:
- ból w okolicy złamania niezwiązany z urazem;
- umiarkowana tkliwość podczas palpacji;
- delikatne ocieplenie z towarzyszącym obrzękiem i delikatnym zatarciem obrysów kończyny.
Co typowe, objawy z reguły pojawiają się dopiero pod koniec wysiłku lub po jego zaprzestaniu. Różnicuje to omawiany problem z uszkodzeniami tkanek miękkich, które dają dolegliwości bólowe z opóźnieniem (kilkanaście godzin po zaprzestaniu wysiłku i ustępują wraz z jego początkiem).
Przy złamaniach zmęczeniowych w początkowej fazie dolegliwości te mogą pojawiać się wyłącznie w związku ze zwiększoną aktywnością fizyczną. Z czasem jednak mogą się nasilać i trwać dłużej po zaprzestaniu wysiłku.
Diagnostyka złamania zmęczeniowego
Celem rozpoznania złamania zmęczeniowego należy wykonać badanie RTG. Nierzadko również zastosowanie znajduje rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (TK), aby wykluczyć lub potwierdzić patologie okolicznych tkanek miękkich. Doraźnie w gabinecie ortopeda może wykonać USG, co natychmiast może zasugerować złamanie i wymusić wykonanie bardziej szczegółowych badań obrazowych.
Złotym standardem diagnostycznym złamań zmęczeniowych wciąż pozostaje jednak badanie rezonansem magnetycznym, którego czułość i swoistość sięga 88%, co w porównaniu do tomografii komputerowej i scyntygrafii kości czyni je najlepszym narzędziem diagnostycznym.
Złamanie zmęczeniowe – leczenie
Leczenie złamań zmęczeniowych dzieli się na zachowawcze lub operacyjnie. Wybór sposobu leczenia zależy od lokalizacji złamania i jego zaawansowania, a także od wieku pacjenta i jego ogólnego stanu zdrowia. Leczenie w ponad 90% przypadków jest zachowawcze – rekomenduje się odpoczynek i modyfikację aktywności. Fizjoterapeuta pomaga pacjentowi w doborze wkładek ortopedycznych, odpowiednich butów do biegania, zaplanowaniu treningu i ustaleniu obciążeń treningowych. Na wizycie u fizjoterapeuty stosuje się m.in. rozluźnianie tkanek miękkich i dobiera indywidualne ćwiczenia do wykonywania codziennie w domu.
Suplementacja
Suplementacja w przypadku złamania zmęczeniowego może wspierać proces regeneracji kości. Powinna jednak stanowić uzupełnienie dobrze dobranej rehabilitacji, odpoczynku i odpowiedniego żywienia. Najważniejszą rolę odgrywa wapń oraz witamina D, czyli podstawowe elementy niezbędne do mineralizacji tkanki kostnej i utrzymania jej prawidłowej struktury.
W okresie gojenia zwiększa się także zapotrzebowanie na białko. Dlatego warto zadbać o jego odpowiednią ilość w diecie, a w razie potrzeby rozważyć suplementy białkowe. Korzystne jest również włączenie kolagenu oraz witamin z grupy B, które wspierają metabolizm tkanek i procesy naprawcze. Wspomagająco stosuje się także kwas hialuronowy, który (w połączeniu z kolagenem) wpływa na elastyczność i prawidłowe nawodnienie tkanek, wspierając regenerację struktur okołostawowych i łącznotkankowych. W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy współistniejącej anemii, dużym obciążeniu treningowym lub niskiej jakości diety, pomocne mogą okazać się również magnez, żelazo, cynk i kwasy tłuszczowe Omega 3, które wzmacniają procesy regeneracyjne i działają przeciwzapalnie.
Warto wybierać naturalne suplementy diety wysokiej jakości oraz dobierać je świadomie, przede wszystkim pod kątem indywidualnych potrzeb organizmu.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Gawroński W., Złamania zmęczeniowe: znaczenie przerwy w aktywności fizycznej w ich zapobieganiu: studium przypadków w praktyce poradni medycyny sportowej, Medicina Sportiva Practica, 2018.
- Chomicki-Bindas P., Złamanie zmęczeniowe, Bieganie 2009.
- Okoń T., Kowalczewski J., Marczak D., i inni, Złamanie zmęczeniowe bliższej części piszczeli związane ze zmianami zwyrodnieniowymi kolana u chorej na reumatoidalne zapalenie stawów, Reumatologia 2010; 48, 2: 139–142.
