Tkanka kostna jest podstawowym elementem szkieletu, spełnia głównie funkcję podporową, ale bierze udział także w ochronie narządów wewnętrznych, magazynowaniu pierwiastków czy regulacji stężenia elektrolitów. W 95% składa się z substancji międzykomórkowej zwanej macierzą, zaś w 5% z komórek. Dokładna budowa i fizjologia tkanki kostnej zmienia się wraz z wiekiem. U osób starszych staje się słabsza i bardziej krucha ze względu na przeważającą ilość osteoklastów.
Tkanka kostna – budowa
Substancja międzykomórkowa stanowiąca znaczną większość tkanki kostnej zawiera część organiczną (osteoid) oraz część nieorganiczną. Głównym związkiem budującym tkankę kostną organiczną jest białko fibrylarne – kolagen typu I, w mniejszych ilościach zaś znajdują się w niej białka niekolagenowe i lipidy. Z kolei część nieorganiczną tworzą kryształy fosforanów wapnia oraz niewielkie ilości węglanów wapnia, cytrynianu sodu i magnezu. Kolagen typu I ma postać helisy, natomiast kryształki hydroksyapatytu są regularnie rozmieszczone pomiędzy łańcuchami helisy. Taka organizacja przestrzenna zapewnia tkance kostnej odpowiednią twardość i wysoką wytrzymałość.
Podstawowymi komórkami budującymi tkankę kostną są:
- komórki osteogenne – mogą dzielić się i różnicować w inne komórki tkanki kostnej. Występują w rozwijającej się i dojrzewającej tkance kostnej;
- osteoblasty – syntezują i wydzielają składniki osteoidu, dlatego posiadają aparat Golgiego, szorstką siateczkę śródplazmatyczną i dużą liczbę mitochondriów;
- osteocyty – dojrzałe komórki tkanki kostnej powstające z osteoblastów;
- osteoklasty – odpowiadają za resorpcję kości, ponieważ uwalniają enzymy hydrolityczne i kwasy organiczne.
Pod względem budowy tkanki kostnej wyróżnia się dodatkowo grubowłóknistą i drobnowłóknistą. Tkanka kostna grubowłóknista występuje głównie w życiu płodowym. U osób dorosłych można ją znaleźć na szwach kostnych, w miejscu przyczepu ścięgien czy w zębodołach. Posiada dużo kolagenu ułożonego w grube włókna. Z kolei tkanka kostna drobnowłóknista buduje wszystkie pozostałe części kości w całym organizmie. Dzieli się na zbitą i gąbczastą.
Tkanka kostna zbita i tkanka kostna gąbczasta
Tkanka kostna zbita (zwana również korową) buduje trzony kości długich oraz zewnętrzną warstwę nasad pozostałych kości. Blaszki kostne układają się koncentrycznie, tworząc osteony stanowiące jednostkę strukturalną kości zbitej. Z kolei tkanka kostna gąbczasta pojawia się w kościach płaskich, kościach nieregularnych i nasadach kości długich. Jej struktura charakteryzuje się obecnością zespołów równoległych blaszek kostnych, układających się w nieregularne beleczki kostne tworzące sieć. Pomiędzy beleczkami znajdziemy szpik kostny wraz z naczyniami krwionośnymi.
Tkanka kostna – funkcje
Tkanka kostna może pełnić różne funkcje w zależności od swojej budowy i lokalizacji. Wiele kości chroni narządy wewnętrzne, np. czaszka ochrania mózgowie, a żebra ochraniają płuca i serce. Inne kości są dostosowane do dźwigania masy ciała, np. kości udowe. Są one dodatkowo składnikami narządu ruchu, ponieważ przyczepiają się do nich ważne mięśnie, a także ze względu na stawowe połączenia kości, które zapewniają maksymalną mobilność ciała. Poza tym czynność tkanki kostnej (a dokładniej szpiku kostnego zawartego wewnątrz niej) obejmuje produkcję krwinek czerwonych (erytrocyty), niektórych krwinek białych (leukocyty), granulocytów oraz płytek krwi (trombocyty).
Właściwości fizyczne tkanki kostnej
Podłoże organiczne daje kości duży stopień sprężystości. Natomiast dzięki zawartości soli wapniowych jest ona także bardzo wytrzymała na ciśnienie i rozciąganie. Szacuje się, że wytrzymałość na ciśnienie odpowiada wytrzymałości mosiądzu czy żelaza lanego, natomiast wytrzymałość na rozciąganie zbliża się do wytrzymałości żelaza kutego. Na zginanie kość jest znacznie mniej odporna – nadmierne obciążenie powoduje wówczas jej złamanie.
Tkanka kostna – ukrwienie
Tkanka kostna czerpie swoje ukrwienie z dwóch źródeł. Z okostnej wnikają do kości liczne tętniczki przez drobne kanały odżywcze, a częściowo i z dużych otworów naczyniowych. Te drugie występują głównie w przynasadach trzonów kości długich. Silne unaczynienie okostnej zauważamy wszędzie tam, gdzie należy zaopatrzyć w krew obfitą istotę gąbczastą wraz z zawartym w niej szpikiem kostnym. Drugim źródłem zaopatrzenia są naczynia bezpośrednio wnikające do kości.
Oba źródła ukrwienia, jeszcze u noworodka ściśle odgraniczone, łączą się już po kilku latach życia przez zespolenia między naczyniami jamy szpikowej i istoty gąbczastej. Warto wspomnieć, że naczynia limfatyczne znajdują się zarówno w okostnej, jak i w kanałach osteonu istoty kostnej.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny w kapsułkach
Skład produktu to wyłącznie naturalny, rybi kolagen. Dzięki temu jest on aktywny biologicznie, a także bardzo wysokiej wchłanialności. Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Górski J., Fizjologia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010.
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
