Wapń (symbol: Ca, łac. calcium) zalicza się do najważniejszych elementów świata żywego i martwego. Stanowi on około 2% masy ludzkiego organizmu. Jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, szczególnie w okresie jego intensywnego wzrostu. Wapń zalicza się do makroelementów, czyli związków występujących w ciele ludzkim w dużych ilościach.
Wapń w organizmie człowieka
Całkowita masa omawianego pierwiastka w organizmie ludzkim wynosi około 1-1,5 kg, z czego aż 99% lokalizuje się w kościach – przede wszystkim jako wapń niewymienialny lub trudno wymienialny.
Pulę wapnia ustrojowego tworzy wapń:
- wewnątrzkomórkowy;
- w surowicy krwi;
- w przestrzeni pozakomórkowej i pozanaczyniowej;
- trudno wymienialny lub niewymienialny w tkance kostnej.
Wapń w surowicy krwi wynosi zaledwie 400-520 mg, co w przeliczeniu na organizm dorosłego człowieka daje mniej niż 0,02 mg wapnia ustrojowego. Około 40% z tej puli wiąże się z białkami, głównie albuminami.
Na biodostępność wapnia ma wpływ wiele czynników. Zalicza się do nich głównie wiek, codzienną dietę i ogólnoustrojowe choroby. Należy wiedzieć, że biodostępność wapnia zwiększa się przy jednoczesnej podaży witaminy D, kazeiny, laktozy bądź aminokwasów.
Dzienne zapotrzebowanie na wapń
Dzienne zapotrzebowanie na wapń było wielokrotnie modyfikowane. Obecnie uznaje się, że optymalna dzienna podaż przez dorosłego człowieka powinna wynosić 1000 mg. Kobiety powyżej 50. roku życia i mężczyźni powyżej 70. roku życia powinni zwiększyć tę wartość do 1200 mg, zaś dzieci w okresie dojrzewania (od 9. do 18. roku życia) do 1300 mg. Kobiety w ciąży powinny pamiętać, że 120 mg wapnia na dobę odkłada się u płodu.
Rola wapnia w organizmie
Wapń odgrywa zasadniczą rolę w sygnalizacji komórkowej, w związku z czym uznaje się go za najistotniejszy informator II rzędu. Poprzez powinowactwo do niektórych kinaz lub specyficznych białek może indukować wiele procesów metabolicznych zachodzących wewnątrz komórki. Ponadto pierwiastek ten uczestniczy w systemie zewnątrzkomórkowego przekazywania sygnałów.
Jony wapnia biorą udział w procesach skurczu mięśni gładkich, mięśni szkieletowych i mięśnia sercowego. W mięśniach poprzecznie prążkowanych aparatem skurczu są miofibryle, zaś jony wapnia warunkują stabilność białek przyłączających – troponiny i miozyny. W przypadku mięśnia sercowego dodatkowo warunkują rozprzestrzenianie się pobudzenia.
Ponadto, wapń:
- wpływa na mechanizm ruchliwości makrofagów i aktywowanie wielu kinaz białkowych, przez co bierze udział w procesach odpornościowych;
- zapoczątkowuje i warunkuje przebieg hemostazy, ponieważ wpływają na zapoczątkowanie procesu krzepnięcia krwi;
- zwiększa aktywność ruchową plemników i przygotowuje je do penetracji osłonki przejrzystej komórki jajowej;
- wpływając na ośrodek termoregulacji w mózgu warunkuje biologiczny termostat organizmu.
Jedną z ważniejszych funkcji wapnia jest wspieranie tkanki kostnej. Stanowi on bowiem istotny składnik nieorganicznej pozakomórkowej struktury kości.
Wykazano również, że wapń jest niezbędny w zapobieganiu i leczeniu wielu chorób, takich jak nadciśnienie tętnicze, otyłość, cukrzyca typu 2 czy niektóre nowotwory.
Wapń – suplementacja
Suplementację wapnia zaleca się przede wszystkim osobom starszym, a także pacjentom z osteoporozą czy po urazach kostno-stawowych. W prewencji i leczeniu osteoporozy zaleca się stosowanie wapnia w ilości co najmniej 1200 mg/d, ponieważ taka dawka widocznie zmniejsza ryzyko złamań kości. Dostarczenie jej przez osobę dorosłą jest jednak często niemożliwe ze względu na nietolerancję mleka i jego przetworów.
Niedobór wapnia
Długotrwała, zbyt niska podaż wapnia w diecie dzieci i młodzieży może powodować nieprawidłowości w rozwoju, co objawia się:
- opóźnionym ząbkowaniem;
- deformacjami kości;
- wczesną próchnicą;
- późnym chodzeniem;
- nadmierną płaczliwością w nocy;
- nadmierną potliwością;
- niemożnością osiągnięcia szczytowej masy kostnej;
- skrzywieniem kręgosłupa i kończyn dolnych.
Natomiast u osób dorosłych (zwłaszcza u kobiet po menopauzie) zbyt mała podaż wapnia w diecie przyczynia się do rozwoju osteoporozy. Innymi objawami niedoboru u osób dorosłych może być:
- obniżona krzepliwość krwi;
- osłabienie pamięci;
- zawroty głowy;
- bolesne skurcze mięśni;
- drętwienie kończyn;
- bóle pleców i ból nóg;
- bolesne przechodzenie okresu przedmenstruacyjnego.
Przyczyną niedoboru zazwyczaj jest nieodpowiednia podaż wapnia w diecie. Może to być jednak również alkoholizm, celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna czy upośledzone wchłanianie wapnia z różnych innych przyczyn.
Polecane produkty:
|
Spirulina 100% naturalna
Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej... |
|
Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu
Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Marcinowska-Suchowierska E., Sawicka A., Wapń i witamina D w prewencji złamań osteoporotycznych, Postępy Nauk Medycznych, 3/2012.
- Kołłątaj W., Szewczyk L., Gospodarka wapniowa – rola wapnia w organizmie ludzkim, Endokrynologia Pediatryczna, 5/2006.
- Szeleszczuk Ł., Kuras M., Znaczenie wapnia w metabolizmie człowieka i czynniki wpływające na jego biodostępność w diecie, Biuletyn Wydziału Farmaceutycznego WUM, 3/2014.
- Dolińska B., Mikulska A., Ryszka F., Promotory wchłaniania wapnia, Annales Academiae Medicae Silesiensis, 1/2009.
