Celiakia

Celiakia (inaczej: choroba trzewna) to schorzenie jelita cienkiego spowodowane nadwrażliwością na gluten. Uznaje się, że jest to jedna z najczęściej występujących nietolerancji pokarmowych.

Celiakia – przyczyny

U podstaw celiakii leżą 3 główne przyczyny:

• czynnik środowiskowy – gluten;
• predyspozycja genetyczna;
• nadmierna przepuszczalność błony śluzowej jelita cienkiego.

Gluten to białko zapasowe występujące w różnego rodzaju zbożach – w dużej ilości w pszenicy, życie, jęczmieniu czy owsie. To właśnie dzięki niemu ciasto do wyrobów cukierniczych i piekarniczych posiada typową, kleistą konsystencję. W skład glutenu wchodzą gliadyna i glutenina, jednak to gliadyna odpowiada za wystąpienie objawów chorobowych.

Wykazano, że predyspozycja genetyczna występuje u ludzi posiadających antygeny zgodności tkankowej (HLA) typu DQ2 i/ lub DQ8. Ekspresję pierwszego genu stwierdza się u ponad 90% chorych. W związku z tym brak któregokolwiek z tych dwóch fenotypów praktycznie wyklucza obecność celiakii. Można zatem podsumować, że celiakia jest chorobą autoimmunologiczną w której patologiczna odpowiedź immunologiczna organizmu skierowana jest przeciw enzymowi – tkankowej transglutaminazie.

Należy wiedzieć, że wiele chorób uznaje się za czynniki ryzyka rozwoju celiakii, ponieważ w ich przebiegu choroba ta występuje znacznie częściej niż w populacji ogólnej. Przykładem jest np. reumatoidalne zapalenie stawów, zespół Sjogrena, sarkoidoza, astma, choroba Addisona bądź cukrzyca typu 1.

Celiakia – objawy

Choroba cechuje się różnego stopnia zaburzeniami wchłaniania, które wynikają z przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej jelita cienkiego. Wpływ na to ma natomiast spożywanie glutenu przez osoby z genetycznymi predyspozycjami do rozwoju choroby. Wyróżnia się 3 główne postacie choroby:

• pełnoobjawowa, nazywana również jawną lub aktywną;
• niema, nazywana również ubogoobjawową lub skąpoobjawową;
• utajona, nazywana również latentną.

Postać jawna objawia się głównie występowaniem biegunek (zwykle biegunek tłuszczowych lub biegunek wodnistych), dolegliwości bólowych brzucha oraz utraty masy ciała. Do objawów niedotyczących układu pokarmowego zalicza się tutaj:

• ogólną męczliwość;
• osteoporozę i osteopenię;
• niedokrwistość;
• hipotonię ortostatyczną;
• obrzęki obwodowe;
• wybroczyny na skórze i nadmierne rogowacenie skóry;
• padaczkę, ataksję;
• skłonność do krwawień.

W postaci niemej mogą występować: niedokrwistość, hipercholesterolemia i zaburzenia neurologiczne. W obrazie błony śluzowej jelita widać zmiany charakterystyczne dla omawianej jednostki chorobowej. Zmiany te cofają się jednak przy stosowaniu bezglutenowej diety. Zazwyczaj nie występują objawy ze strony układu pokarmowego.

Natomiast postać utajoną rozpoznaje się wówczas, gdy u osób z prawidłowym wynikiem biopsji jelita cienkiego stwierdza się obecność przeciwciał antyendomysialnych w klasie IgA. W tej grupie chorych można podejrzewać zanik kosmków jelitowych w przyszłości.

Należy jednocześnie zaznaczyć, że obraz kliniczny jest charakterystyczny dla poszczególnych grup wiekowych. U młodych pacjentów (zwykle w wieku nastoletnim) stwierdza się najczęściej objawy żołądkowo-jelitowe, podczas gdy u osób starszych przeważają objawy depresji i przewlekłego zmęczenia. U osób powyżej 40. roku życia można już zauważyć pierwsze oznaki osteoporozy.

Zobacz również: Zespół przewlekłego zmęczenia.

Celiakia – leczenie

Celiakia jest chorobą przewlekłą, trwającą przez całe życie. Leczenie polega na stosowaniu do końca życia diety bezglutenowej. W związku z tym należy całkowicie i bezwzględnie wykluczyć z diety produkty zbożowe i wszystkie pokarmy zawierające gluten nawet w niewielkich ilościach. Na szczęście, obecnie na rynku można spotkać wiele zamienników popularnych produktów, które nie zawierają glutenu. Wyeliminowanie glutenu z diety powoduje zazwyczaj ustąpienie objawów. Nawrót choroby może spowodować podaż nawet minimalnej ilości tego białka.

W niektórych przypadkach pacjent może nie reagować pozytywnie na wykluczenie glutenu. Wówczas stosuje się leczenie farmakologiczne – zwykle glikokortykosteroidami, rzadziej lekami immunosupresyjnymi.

Probiotyki - naturalne kultury bakterii Probiotyki bioalgi to żywe, naturalne i specjalnie wyselekcjonowane kultury bakterii, które uzupełniają dietę w składniki probiotyczne takie jak m.in. Lactobacillus Sporogenesis (Bacillus Coagulans), Lactobacillus Acidophilus, Bifidobacterium Bifidum ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Andrzejewska M., Rys historyczny badań nad chorobą trzewną, Acta Medicorum Polonorum, 6/2016.
2. Satora D., Bochen K., Prystupa A., Pietraszek-Mamcarz J., Mosiewicz J., Schabowski J., Celiakia – choroba nie tylko dziecięca, Family Medicine & Primary Care Review, 1/2011.
3. Grzymisławski M., Stankowiak-Kulpa H., Włochal M., Celiakia – standardy diagnostyczne i terapeutyczne 2010 roku, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 1/2010.