Mięsień naczaszny (łac. musculus epicranius) nie stanowi pojedynczej struktury, lecz złożony zespół czterech mięśni współpracujących ze sobą poprzez wspólne rozcięgno, czyli czepiec ścięgnisty. Tworzą go parzyste mięśnie potyliczno-czołowe oraz parzyste mięśnie skroniowo-ciemieniowe. Kompleks ten odgrywa kluczową rolę w mimice twarzy, odpowiadając między innymi za unoszenie brwi i napięcie tkanek w obrębie sklepienia czaszki. Zrozumienie jego budowy i funkcji ma istotne znaczenie w pracy fizjoterapeuty, zwłaszcza w kontekście zaburzeń napięcia mięśniowo-powięziowego oraz diagnostyki bólów głowy.
Mięsień naczaszny – anatomia
Na sklepieniu czaszki każdego człowieka lokalizuje się szerokie, płaskie i cienkie rozcięgno, zwane czepcem ścięgnistym. Łączy się z parzystymi brzuścami mięśnia potyliczno-czołowego oraz z parzystym mięśniem skroniowo-ciemieniowym. Można więc powiedzieć, że czepiec ścięgnisty tworzy wspólne rozcięgno dla mięśnia potyliczno-czołowego i mięśnia skroniowo-ciemieniowego. Obydwa mięśnie zostały opisane dokładniej poniżej.
Mięsień potyliczno-czołowy
Mięsień potyliczno-czołowy jest strukturą bardzo cienką, zlokalizowaną w części tylnej głowy tuż pod skórą. Przyczepy jego brzuśca potylicznego można przedstawić następująco:
- przyczep początkowy (pp): 2/3 boczne części kresy karkowej najwyższej, wyrostek sutkowaty kości skroniowej;
- przyczep końcowy (pk): włókna czepca ścięgnistego.
Charakterystyczną częścią tego mięśnia jest jego brzusiec czołowy, także parzysty. Jest mięśniem czworobocznym, równie cienkim. Jego przyczepy są następujące:
- przyczep początkowy (pp): skóra brwi i gładzizny;
- przyczep końcowy (pk): włókna czepca ścięgnistego.
Obydwa brzuśce czołowe mięśnia potyliczno-czołowego ograniczają znajdujące się między nimi długie, trójkątnego kształtu pole wierzchołkiem skierowane w stronę gładzizny. Odpowiada ono dawnemu ciemiączku przedniemu.
Mięsień skroniowo-ciemieniowy
Mięsień skroniowo-ciemieniowy to anatomicznie raczej mięsień szczątkowy. Jego przyczepy są następujące:
- przyczep początkowy (pp) – czepiec ścięgnisty;
- przyczep końcowy (pk) – powierzchnia wewnętrzna chrząstki małżowiny usznej (u niektórych osób jednak mięsień ten kończy się we włóknach czepca ścięgnistego i tym samym nie dochodzi do okolic małżowiny usznej).
Ciekawostką jest, że mięsień skroniowo-ciemieniowy wraz z brzuścem czołowym mięśnia potyliczno-czołowego pochodzą z pasm mięśniowych, które u niższych ssaków przebiegają poziomo od ucha do czoła jako mięsień uszno-czołowy.
Mięsień naczaszny – funkcje
Dokładne funkcje mięśnia naczasznego można przedstawić jako:
- unoszenie brwi i tworzenie poprzecznych fałd na czole (brzusiec czołowy);
- pociąganie skóry głowy ku tyłowi (brzusiec potyliczny);
- utrzymywanie napięcia czepca ścięgnistego, co stabilizuje skórę głowy.
Współdziałanie obu brzuśców pozwala na mimiczne ruchy czoła i wyraz twarzy związany ze zdziwieniem czy zainteresowaniem. Warto podkreślić, że brzusiec czołowy jest praktycznie jedyną strukturą anatomiczną w ciele człowieka, która może spowodować fałdy poprzeczne na czole człowieka. Jest on tym samym antagonistą trzech mięśni: mięśnia okrężnego oka, mięśnia marszczącego brwi oraz mięśnia podłużnego.
Czepiec ścięgnisty
Na szczycie czaszki lokalizuje się cienka, lecz bardzo wytrzymała i solidna błona, która swoją ruchomość zawdzięcza połączeniu z wewnętrzną częścią skóry głowy, a nie z okostną. Błoną tą jest właśnie czepiec ścięgnisty, składający się z płaskiego pasma tkanki łącznej, którego napięcie i ułożenie ustalają mięśnie okalające. Ma kluczowe znaczenie w mimice twarzy, czyli w jej ekspresji. Pozwala to na wyrażanie emocji. Czepiec ścięgnisty jest jednocześnie ważną strukturą stabilizacyjną. Tworzy bowiem swoistą warstwę ochronną nad czaszką, amortyzując wstrząsy. Ściśle zrasta się ze skórą głowy, co zapewnia jej stabilność. Na koniec warto wspomnieć, że bierze udział w rozkładaniu napięć mięśniowych w obrębie głowy i szyi.
Polecane produkty:
|
Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy
Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
- Tomaszewska-Kumela P., Rozluźnienie mięśnia czołowego i czepca ścięgnistego a ból i biomechanika kręgosłupa, Kraków 2022.
