Biodostępność

Biodostępność (dostępność biologiczna) to ilość spożytej substancji odżywczej, która została wchłonięta oraz bierze udział w przemianach metabolicznych organizmu. Biodostępność jest zjawiskiem niezwykle ważnym, ponieważ rozwój poszczególnych układów organizmu oraz ich prawidłowe funkcjonowanie zależy od dostępu do składników odżywczych niezbędnych dla komórek.

Biodostępność – charakterystyka

Biodostępność to pojęcie często pojawiające się w medycynie i farmaceutyce, ponieważ opisuje przyswajalność leków przez organizm człowieka. Uznaje się, że preparaty syntetyczne posiadają stosunkowo niską biodostępność składników. Wysoką natomiast charakteryzują się preparaty naturalne.

O omawianym zjawisku można wspominać również w kontekście ogólnie dostępnych produktów spożywczych. Niektóre produkty (choć naturalne) cechują się niższą przyswajalnością przez organizm człowieka, niż inne.

Biodostępność białek

Zjawisko biodostępności można z powodzeniem wyjaśnić na przykładzie białka. Produkty, które zawierają wszystkie osiem niezbędnych aminokwasów, tradycyjnie zwie się białkami kompletnymi. Należą do nich produkty nabiałowe, jaja, mięso, ryby i soja. Różne produkty roślinne, takie jak płatki zbożowe czy warzywa strączkowe, zawierają duże ilości tylko kilku niezbędnych aminokwasów, przy czym reszta z nich nie występuje, bądź występuje w bardzo małych ilościach. Niezbędne aminokwasy, których brakuje lub jest ich niewiele, nazywa się ograniczającymi.

Stosunek poszczególnych aminokwasów względem siebie oraz ilość poszczególnych determinuje biodostępność produktów białkowych lub suplementów. Na przykład zawartość glutaminy i aminokwasów BCAA (leucyna, izoleucyna, walina) określa zasięg, w jakim białka ulegają wchłonięciu i wykorzystywaniu do rozwoju tkanek.

Przyswajalność poszczególnych białek często mierzy się ich wartością biologiczną. Dzięki niej można określić, jaka dokładnie proporcja aminokwasów dopasowana jest do indywidualnych potrzeb organizmu. Jest to wskaźnik procentowej ilości protein, które organizm zatrzymuje do funkcjonowania i rozwoju tkanek. Innymi słowy, to pula spożytych białek, które organizm faktycznie zużywa co swoich celów. Przykładowo, jajko jest produktem spożywczym zawierającym najdokładniej dopasowany do potrzeb organizmu stosunek aminokwasów. Dlatego wysoki procent białek jaja można użyć do tworzenia nowych białek ciała.

Od czego zależy biodostępność?

Stopień, w jakim składniki odżywcze czy substancje lecznicze wchłaniają się z układu pokarmowego zależy od ogólnego stanu zdrowia konsumenta. Chodzi tu głównie o wchłanianie jelitowe, czyli ogólną kondycję poszczególnych odcinków układu pokarmowego, zwłaszcza jelit.

Aby biodostępność była duża, ważne są odpowiedni skład i proporcje mikroflory jelitowej. Mikroflora jelitowa to drobnoustroje naturalnie zasiedlające drogi pokarmowe. Wpływają one korzystnie na trawienie, biorą udział w syntezie wielu witamin, chronią organizm przed przenikaniem drobnoustrojów i związków szkodliwych, a także zwiększają biodostępność cennych składników odżywczych.

Jak zwiększyć biodostępność?

Wszystko zależy od tego, które składniki odżywcze chcemy przyswoić w największej ilości. W przypadku karotenoidów, ich przyswajanie zwiększa się po odpowiedniej obróbce termicznej, najlepiej gotowaniu. Z kolei chcąc dostarczyć do organizmu witaminę A, witaminę D, witaminę E i witaminę K należy spożywać je podczas posiłku bogatego w substancje tłuszczowe, ponieważ są to witaminy rozpuszczalne w tłuszczach. Podobna zasada ma miejsce przy suplementacji koenzymu Q10, którego biodostępność zwiększa się w środowisku oleistym. Natomiast biodostępność magnezu zwiększa się w obecności białek, zaś zmniejsza przy obecności wapnia czy potasu.

Należy zatem wiedzieć, jak komponować posiłki, aby wszystkie cenne składniki odżywcze mogły zostać przyswojone w jak największym stopniu. Jednocześnie ważne jest dbanie o mikroflorę jelitową, np. suplementując probiotyki lub spożywając naturalną żywność probiotyczną (kefiry, maślanka i inne fermentowane napoje mleczne).

Ciekawostką jest, że biodostępność produktów spożywczych zmniejszają niektóre przeciwutleniacze, np. kwas fitynowy. Związki te są jednak bardzo potrzebne, ponieważ wykazują działanie przeciwutleniające.

Biodostępność, wchłanialność, przyswajalność – czym są?

Wchłanialność, przyswajalność i biodostępność to niezwykle ważne pojęcia, którymi posługujemy się na co dzień. Znajdują zastosowanie w dietetyce, farmakoterapii, medycynie i innych dziedzinach życia. Często stosowane zamiennie, odnoszą się jednak do różnych zjawisk fizjologicznych. Każde pojęcie wymaga więc odrębnego wyjaśnienia. Wszystkie mają ogromne znaczenie dla człowieka, w szczególności dla prawidłowego żywienia czy skuteczności farmakoterapii.

Biodostępność

Pojęcie biodostępności bardzo często stosuje się zamiennie z przyswajalnością. Z jednej strony można uznać to za prawidłowe wykorzystanie, choć biodostępność oznacza nieco inne zjawisko. Odnosi się do stopnia, w jakim organizm człowieka jest w stanie wchłonąć i jednocześnie przetransformować do formy aktywnej dane związki i cząsteczki. Taka ilość wskazuje więc zarówno na odsetek substancji przyswojonych, jak i jednocześnie finalnie wykorzystanych. Nie należy mylić tego terminu z biorównoważnością, co odnosi się do porównania dwóch leków o takim samym działaniu.

Wchłanialność

Wchłanialność to proces przechodzenia rozpuszczonych składników organicznych przez kosmki jelitowe w jelicie cienkim oraz pozostałe struktury układu pokarmowego. Odbywa się to za pośrednictwem krwi i innych płynów ustrojowych. Składniki organiczne dostarczane są do układu pokarmowego wraz z pożywieniem lub lekami. Aby mogły one zostać przeniesione do krwi i wykorzystane przez wszystkie komórki organizmu, muszą zostać najpierw wchłonięte. Proces ten obejmuje również przenikanie gazów i substancji lotnych przez nabłonek oddechowy płuc do krwi.

Innymi słowy, jeśli na opakowaniu suplementu diety lub leku znajdziemy informację, że wchłanialność następuje w jelicie cienkim, otrzymujemy informację, że to właśnie tam cząsteczki aktywne preparatu wnikają do organizmu, aby wywoływać dalej pożądane efekty.

Przyswajalność

Pojęcie przyswajalności odnosi się do możliwości wchłaniania danej substancji czy związku w ludzkim organizmie. Mówiąc o przyswajalności leków określa się więc stopień wchłaniania konkretnej substancji aktywnej, natomiast w przypadku przyswajalności składników odżywczych z pożywienia mówi się o możliwości ustroju do wchłaniania konkretnej ilości tych związków. Przykładowo, oznaczenie na opakowaniu suplementu czy leku „wchłanialność 60%” mówi o tym, że właśnie tyle procent z przyjętej dawki zostanie wchłonięte przez organizm i wykorzystane.

Jednocześnie, na przyswajalność wpływ może mieć wiele czynników. Zawartość składników antyodżywczych w diecie, przewlekłe choroby układu pokarmowego, częste sięganie po używki czy przyjmowanie leków.

Koenzym Q10 kapsułki Koenzym Q10 to jeden z najważniejszych antyoksydantów. Nie tylko tylko chroni organizm przed wolnymi rodnikami. Bierze on również udział w każdej, podstawowej funkcji komórki ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Maciejczyk A., Kruk M., Bezpieczeństwo farmakoterapii, Wydawnictwo Medipage, Warszawa 2017.
2. Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2018.
3. Traczyk W., Fizjologia człowieka w zarysie, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007.
4. Grober U., Mikroskładniki odżywcze, Wydawnictwo MedPharm Polska, Wrocław 2009.
5. Abramek K., Witaminy, minerały i suplementy, Wydawnictwo Złote Myśli, Gliwice 2010.