Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego (ACL) to jedna z najczęstszych i najbardziej dotkliwych kontuzji w obrębie stawu kolanowego. Najczęściej dochodzi do niej podczas gwałtownego zatrzymania połączonego ze skrętem podudzia, np. w trakcie biegu, zmiany kierunku ruchu lub lądowania po skoku. Urazowi temu często towarzyszy uszkodzenie innych struktur kolana, zwłaszcza łąkotki, co wymaga jednoczesnego zaopatrzenia podczas artroskopii. W przypadku całkowitego zerwania ACL najczęściej zaleca się leczenie operacyjne. Szczególnie dotyczy to osób młodych, aktywnych fizycznie, dla których stabilność kolana ma kluczowe znaczenie w codziennym funkcjonowaniu.
Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego – przyczyny
Więzadła stawu kolanowego nie są strukturami szczególnie elastycznymi, dlatego przy zadziałaniu dużej siły i nagłym przeciążeniu łatwo mogą ulec uszkodzeniu. Więzadło krzyżowe przednie pęka zazwyczaj wtedy, gdy zostaje naciągnięte ponad granicę swojej wytrzymałości mechanicznej. To właśnie ono należy do najczęściej kontuzjowanych więzadeł kolana. Uraz ten zwykle występuje w wyniku ostrego, nagłego zdarzenia, najczęściej podczas aktywności sportowej. Ryzyko rośnie przy gwałtownym zatrzymaniu, dynamicznej zmianie kierunku biegu, skręceniu kolana czy uderzeniu w jego boczną część. Z tego powodu zerwanie ACL często dotyka piłkarzy, siatkarzy, koszykarzy oraz narciarzy, u których charakterystyczne ruchy skrętne i koślawienie kolan sprzyjają przeciążeniu struktur stabilizujących staw.
Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego – objawy
Objawy zerwania więzadła krzyżowego przedniego są dość charakterystyczne. W pierwszej kolejności pojawia się silny obrzęk kolana oraz ból nasilający się zwłaszcza podczas prób obciążania kończyny dolnej i wykonywania ruchów w stawie kolanowym. W szczególności jeśli jednocześnie doszło do uszkodzenia łąkotki objawy będą się nasilać i nie ustąpią po odpoczynku.
Dodatkowo w trakcie badania zaobserwować można charakterystyczny objaw zwany szufladą przednią. Polega on na możliwości nadmiernego przesunięcia kości piszczelowej ku przodowi względem kości udowej, ponieważ zerwane więzadło krzyżowe przednie odpowiada przede wszystkim za stabilność tych obu kości w płaszczyźnie strzałkowej.
W przypadku izolowanego zerwania więzadła krzyżowego przedniego, dolegliwości bólowe oraz objawy wciąż wskazaniem do operacji często ustępują już po kilku lub kilkunastu dniach od urazu przy zastosowaniu odpowiedniego postępowania przeciwobrzękowego i rehabilitacyjnego. Pomimo braku bólu, uraz ten wciąż stanowi wskazanie do leczenia operacyjnego, ponieważ niestabilne kolano wielokrotnie zwiększa ryzyko uszkodzenia łąkotek i chrząstki stawowej, a także predysponuje do kolejnych kontuzji w obrębie stawu. Niezależnie od czasu, jaki upłynął od kontuzji, pacjent zwykle odczuwa niestabilność kolana podczas chodzenia i biegania, co znacząco ogranicza jego codzienne funkcjonowanie.
Diagnostyka zerwania więzadła krzyżowego przedniego
Aby dokładnie zaobserwować więzadło krzyżowe przednie, niezbędne jest wykonanie badań obrazowych. Złotym standardem jest tutaj rezonans magnetyczny (MRI), na obrazie którego lekarz ortopeda przeanalizuje nie tylko stopień uszkodzenia więzadeł, ale również stan łąkotek, rzepki, chrząstki stawowej, struktur kostnych tej okolicy. RTG lub USG jest niemiarodajne, ponieważ nie ukaże więzadła krzyżowego przedniego.
Na poniższym zdjęciu możemy zobaczyć jak wygląda rezonans magnetyczny, na którym widoczne jest uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego (zaznaczone na czerwono):
Warto zaznaczyć, że już w gabinecie fizjoterapeuty za pomocą odpowiednio dobranych testów funkcjonalnych mona wstępnie stwierdzić zerwanie więzadła krzyżowego przedniego. Są to m.in.:
Na podstawie uzyskanych wyników fizjoterapeuta jest w stanie wstępnie stwierdzić uszkodzenie ACL i zalecić wykonanie dalszej diagnostyki obrazowej. Decyzję o skierowaniu na takie badania podejmuje jednak lekarz ortopeda, który (jeśli na podstawie oceny fizjoterapeuty istnieje podejrzenie zerwania więzadła) najczęściej zleca rezonans magnetyczny. To badanie pozwala najdokładniej ocenić zakres i charakter uszkodzenia, stanowiąc podstawę do dalszego planowania leczenia.
Zerwanie więzadła krzyżowego przedniego – leczenie
Leczenie zerwanego więzadła krzyżowego przedniego powinno odbywać się na sali operacyjnej. Jednak dopiero w momencie, gdy stan ostry zostanie wyciszony. Udowodniono, że kolano znacznie lepiej się goi, gdy minie stan zapalny, obrzęk, a ból zostanie zniesiony do minimum. Wymagany jest też pełny zakres wyprostu bierny i czynny oraz zakres zgięcia na poziomie co najmniej 90 stopni. Operacja polega na rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego, co odbywa się drogą pobrania i przeszczepu struktury mięśniowej (najczęściej z mięśnia czworogłowego uda lub z grupy mięśni kulszowo-goleniowej). Następnie zaopatrza się uszkodzenia towarzyszące, np. zszywa się pękniętą łąkotkę. Jeśli w trakcie operacji szyta była łąkotka, pacjent powinien poruszać się o kulach ortopedycznych przez 6 tygodni. Jeśli był to czysty ACL, odrzucenie kul następuje po uzyskaniu pełnego biernego i czynnego wyprostu pooperacyjnego oraz po wyciszeniu bólu.
Już od pierwszego dnia po operacji niezbędna jest rehabilitacja. Jej podstawą są indywidualnie dobrane ćwiczenia, początkowo ćwiczenia izometryczne oraz ćwiczenia czynne bez żadnych oporów zewnętrznych, później zaś z taśmami rehabilitacyjnymi. Jako że każde kolano goi się inaczej, co w dużym stopniu zależy od poziomu wytrenowania przed operacją, masy ciała, wieku, ogólnego stanu zdrowia i wielu innych czynników, nie ma jednoznacznie ustalonych widełek czasowych dla poszczególnych etapów rekonwalescencji. Wiadomo jednak, że przez wzgląd na przebudowę więzadła krzyżowego przedniego powrót do intensywnego sportu (na przykład zawodowej piłki nożnej) nie powinien odbyć się wcześniej niż po 12 miesiącach od operacji.
Suplementacja
Powrót do pełnej sprawności po zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego wymaga nie tylko dobrze zaplanowanej rehabilitacji, ale również wsparcia procesów regeneracyjnych organizmu od środka. Odpowiednia suplementacja może przyspieszyć odbudowę tkanek, poprawić elastyczność struktur stawowych i wspomóc utrzymanie prawidłowej kondycji chrząstki stawowej oraz kości. Warto stosować zwłaszcza na:
- kolagen – stanowi główny składnik budulcowy więzadeł i chrząstki stawowej, wspomaga ich odbudowę oraz zwiększa odporność stawu na przeciążenia;
- kwas hialuronowy – odpowiada za właściwe nawilżenie i amortyzację stawu kolanowego, co ułatwia regenerację po urazie;
- witaminę D – niezbędną do utrzymania zdrowych i mocnych kości, a także prawidłowego funkcjonowania mięśni wspierających stabilność kolana.
Połączenie dobrze prowadzonej fizjoterapii z właściwie dobraną suplementacją znacząco wspiera proces gojenia, przyspiesza powrót do aktywności fizycznej i zmniejsza ryzyko ponownego urazu.
