Pęknięcie kości to charakterystyczny uraz tkanki kostnej, w której nie doszło do całkowitego złamania, lecz do uszkodzenia jedynie części kości. Mimo tego potrzeba czasu (około 5-6 tygodni), aby doszło do wykształcenia się zrostu kostnego. Diagnostyką i leczeniem złamań i pęknięć kości zajmuje się lekarz ortopeda, a podstawą rozpoznania jest RTG.
Pęknięcie kości – objawy
Pęknięcie kości to niewielkie przerwanie ciągłości tkanki kostnej, które nie prowadzi do całkowitego rozdzielenia kości na dwa odłamy, jak ma to miejsce w klasycznym złamaniu. Uraz ten może mieć postać cienkiej linii pęknięcia widocznej w badaniu RTG, pęknięcia podokostnowego (często spotykanego u dzieci) lub mikropęknięć o charakterze przeciążeniowym, obserwowanych m.in. u osób intensywnie trenujących sport. Z zewnątrz kończyna zazwyczaj wygląda prawidłowo, bez deformacji i nienaturalnego ustawienia. Dolegliwości bólowe są zazwyczaj mniej nasilone niż w przypadku pełnych złamań, co sprawia, że pęknięcie kości bywa bagatelizowane.
Objawy pęknięcia kości mogą występować z różnym nasileniem lub nie pojawić się wszystkie jednocześnie. Najczęściej należą do nich:
- dolegliwości bólowe – nasilające się podczas obciążania uszkodzonej kości lub poruszania sąsiednimi stawami. W fazie ostrej ból może występować także w spoczynku;
- obrzęk w miejscu urazu – któremu niekiedy towarzyszy zaczerwienienie. Obrzęk zwykle narasta w ciągu kilku godzin po urazie;
- tkliwość uciskowa – odczuwalna przy dotyku w jednym, dokładnie określonym punkcie;
- ograniczenie zakresu ruchu kończyny – wynikające głównie z bólu i odruchowego napięcia mięśni.
W przeciwieństwie do wielu złamań, pęknięcie kości nie powoduje widocznej deformacji kończyny. Nie oznacza to jednak, że jest urazem niegroźnym i niewymagającym diagnostyki oraz leczenia.
Pęknięcie kości – przyczyny
Do pęknięcia kości dochodzi najczęściej wskutek bezpośrednich lub pośrednich urazów mechanicznych. Są to zazwyczaj:
- upadki;
- uderzenia;
- skręcenia stawu;
- wypadki komunikacyjne;
- kontuzje w trakcie uprawiania sportów.
Równie często do pęknięć kości dochodzi wskutek przeciążeń i sumowania się mikrouszkodzeń. Są to tak zwane złamania zmęczeniowe, które rozpoczynają się właśnie od ignorowanych pęknięć. Tego typu urazy przeciążeniowe bardzo często występują u sportowców, żołnierzy oraz osób wykonujących pracę fizyczną.
Pęknięcia kości są dość częste również u osób z osteoporozą i osteopenią, czyli chorobami obniżającymi gęstość tkanki kostnej. Są one dość charakterystyczne u kobiet po 50. roku życia (menopauza i związany z tym spadek poziomu estrogenów prowadzi do osłabienia struktury kości), przy niedoborach witaminy D i wapnia oraz przy niektórych chorobach przewlekłych, zwłaszcza tych leczonych glikokortykoidami.
Diagnostyka pęknięć kości
Złotym standardem diagnostyki pęknięć i złamań kości jest RTG, czyli badanie rentgenowskie. Z dużą dokładnością uwidacznia nie tylko sam fakt złamania, ale również wielkość szczeliny i dokładną jej lokalizację. Bywa jednak, że przy pęknięciach zmęczeniowych szczelina nie zawsze jest widoczna. Dlatego też niekiedy rekomenduje się wykonanie tomografii komputerowej bądź rezonansu magnetycznego.
Pęknięcie kości – leczenie
Leczenie pęknięcia kości najczęściej opiera się na czasowym unieruchomieniu uszkodzonego miejsca, które ma na celu stworzenie optymalnych warunków do powstania zrostu kostnego. W zależności od lokalizacji i rozległości urazu zastosowanie znajduje opatrunek gipsowy, szyna, orteza, a w przypadku bardzo drobnych i stabilnych pęknięć bandaż elastyczny. W okresie gojenia obowiązuje ograniczenie lub całkowity zakaz obciążania uszkodzonej kości oraz unikanie nadmiernych ruchów w sąsiednich stawach. W pierwszych 24-48 godzinach po urazie zaleca się także stosowanie zimnych okładów, elewację kończyny oraz środków przeciwbólowych (jeżeli zajdzie taka potrzeba).
Po kilku tygodniach, najczęściej około 6 tygodni od urazu, wykonuje się badanie obrazowe (RTG kontrolne), aby ocenić stopień zrostu kostnego. Po zdjęciu unieruchomienia kluczową rolę odgrywa rehabilitacja, której celem jest stopniowe przywrócenie pełnego zakresu ruchu w stawach, siły mięśniowej oraz sprawności kończyny, a także zmniejszenie ryzyka pojawienia się powikłań oraz nawrotu urazu.
Czy pęknięta kość sama się zrośnie?
W większości przypadków pęknięta kość ma zdolność do samoistnego zrostu. Jednak proces ten nie zachodzi całkowicie sam i wymaga odpowiednich warunków. Kluczowe znaczenie ma stabilizacja uszkodzonego fragmentu. Najczęściej jest to w postaci unieruchomienia w gipsie, ortezie lub stabilizatorze.
Jeśli odłamy kostne nie są przemieszczone, a ukrwienie kości jest prawidłowe, organizm uruchamia naturalne mechanizmy regeneracyjne, prowadzące do stopniowego gojenia się pęknięcia. Proces ten może trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od lokalizacji urazu, wieku pacjenta oraz ogólnego stanu zdrowia.
Zobacz również: Etapy zrostu kości.
Brak odpowiedniego leczenia, przedwczesne obciążanie kończyny lub ignorowanie zaleceń lekarskich mogą jednak doprowadzić do:
- opóźnionego zrostu;
- niepełnego wygojenia;
- przekształcenia pęknięcia kości w pełne złamanie.
Pęknięcie kości a złamanie – czym się różnią?
Pęknięcie kości i złamanie to pojęcia, które często są używane zamiennie. W praktyce medycznej oznaczają jednak różny stopień uszkodzenia tkanki kostnej. Pęknięcie kości polega na przerwaniu ciągłości struktury kostnej bez całkowitego rozdzielenia jej na odłamy – kość pozostaje w jednej osi, a uraz ma zwykle charakter stabilny. Złamanie natomiast oznacza pełne przerwanie ciągłości kości, często z przemieszczeniem fragmentów, co wiąże się z większym bólem, obrzękiem i wyraźnym upośledzeniem funkcji kończyny.
W odróżnieniu od pęknięcia kości, złamanie znacznie częściej wymaga interwencji chirurgicznej lub bardziej zaawansowanego unieruchomienia. Choć pęknięcie bywa postrzegane jako łagodniejszy uraz, również wymaga diagnostyki obrazowej i odpowiedniego leczenia, ponieważ nieleczone może z czasem przejść w pełne złamanie lub prowadzić do nieprawidłowego zrostu kości.
Co przyspiesza zrost kości po złamaniu lub pęknięciu?
Tempo zrostu kości po złamaniu lub pęknięciu zależy od wielu czynników, na które pacjent ma realny wpływ. Podstawowe znaczenie ma prawidłowe unieruchomienie oraz ścisłe przestrzeganie zaleceń dotyczących obciążania uszkodzonej kończyny.
Istotną rolę odgrywa również odpowiednia dieta i właściwie dobrana suplementacja poprzez dostarczenie składników odżywczych niezbędnych do odbudowy tkanki kostnej i otaczających ją struktur. Białko stanowi materiał budulcowy dla kolagenu, który tworzy rusztowanie dla nowopowstającej kości, natomiast witamina D wspiera wchłanianie wapnia i prawidłową mineralizację zrostu. Uzupełniająco znaczenie ma także kwas hialuronowy, który wspomaga prawidłowe nawodnienie i elastyczność tkanek okołostawowych, co ma szczególne znaczenie i sprzyja bezpiecznemu powrotowi do ruchu w okresie rekonwalescencji.
Na przebieg gojenia negatywnie wpływają natomiast palenie papierosów, nadużywanie alkoholu oraz zbyt wczesne przeciążanie kończyny. Po zakończeniu okresu unieruchomienia kluczową rolę odgrywa indywidualnie dobrana i odpowiednio prowadzona rehabilitacja, która poprawia ukrwienie, stymuluje przebudowę kości i zmniejsza ryzyko powikłań.
Polecane produkty:
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Gaździk T., Ortopedia i traumatologia, Wydawnictwo lekarskie PZWL, Warszawa 2009.
- Magnusson J., Maxey L., Pooperacyjna Rehabilitacja Pacjentów Ortopedycznych, Wydawnictwo DB Publishing, 2018.
