Niedobór witaminy D

Niedobór witaminy D jest niebezpieczny, ponieważ to bardzo ważna witamina dla zdrowia organizmu, wzrostu oraz mocnych kości. Niestety jej brak jest bardzo powszechny. Witamina D w większości wytwarzana jest w skórze, w momencie ekspozycji na promienie słoneczne. Znaczna część żywności zawiera jej bardzo mało, choć zdarza się niekiedy, że pożywienie jest wzbogacone właśnie w tę witaminę.

Co to jest witamina D?

Witamina D to witamina, która jest potrzebna dla zachowania zdrowia. W przeciwieństwie do innych witamin nie musimy dostarczać do organizmu jej z żywnością. Głównym źródłem witaminy D jest nasza skóra, w której pod wpływem promieni słonecznych jest ona wytwarzana. To bardzo korzystne rozwiązanie, gdyż żywność nie jest bogata w tę witaminę, wręcz przeciwnie zawiera jej naturalnie bardzo mało.

Skupiając się na żywności, pewne ilości witaminy D można spotkać w produktach takich jak:

• tłuste ryby (np. sardynki, sardele, śledzie, pstrąg, tuńczyk, łosoś, makrela);
• olej z wątroby dorsza;
• żywność wzbogacona „sztucznie” o tę witaminę (np. margaryna, niektóre zboża, mleko dla niemowląt).

Bardzo mało tej witaminy znajdziemy w mleku, produktach mlecznych (oczywiście za wyjątkiem tych, które są specjalnie wzbogacane). Nie ma co również szukać dużych ilości tej witaminy w żółtkach jaj, wątróbce czy w grzybach.

Witamina D i słońce

Promienie ultrafioletowe UVB, na które jesteśmy narażeni wystawiając nasze ciało na ekspozycję słoneczną, powoduje wytwarzanie w skórze witaminy D. Dla osoby o jasnej karnacji około 20-30 minut 2-3 razy w tygodniu w środku dnia wystarcza, aby zaspokoić zapotrzebowanie na witaminę D. Osoby z ciemniejszą karnacją i osoby starsze, w celu uzupełnienia zapotrzebowanie na witaminę D muszą spędzić dużo więcej czasu na słońcu niż te o jasnej karnacji. Ekspozycja ciała na promienie słoneczne nie równa się opalaniu. Ciało musi być odsłonięte, gdyż np. szyba nie przepuszcza w pełni promieni słonecznych.

Zdarzają się okresy w ciągu roku, gdy dostarczamy zbyt mało witaminy D do organizmu (jeśli chodzi o wytwarzanie witaminy z pomocą promieni słonecznych). Są to miesiące z przełomu października – kwietnia. Wszystko przez to, że pogoda często w tych miesiącach bywa szara, ponura, bez promieni. Ponadto jest zimno, co nie sprzyja „odkrywaniu ciała” i wystawiania go w kierunku promieni słonecznych.

Należy również znać umiar w ekspozycji na słońce. Zbyt długie przebywanie w pełnym słońcu może okazać się szkodliwe oraz może przyspieszyć procesy starzenia się skóry. Ponadto należy wystrzegać się oparzeń słonecznych, ponieważ mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu skóry.

Zobacz również: Sposoby na oparzenia słoneczne.

Witamina D – działanie

Główne działanie witaminy D polega na pomocy podczas wchłaniania z jelit wapnia i fosforu. Minerały te są natomiast potrzebne, aby utrzymać zdrowe i silne kości. Witamina D jest więc bardzo ważna dla mocnych kości. Ponadto odgrywa ona ważną rolę w tkance mięśniowej oraz w ogólnym zachowaniu zdrowia. Istnieją również dowody, że witamina D może pomóc zapobiegać takim chorobom jak:

• cukrzyca;
• nowotwory;
• choroby serca.

Niedobór witaminy D

Niedobór witaminy D oznacza, że w zbyt małej ilości dostarczyliśmy ją do organizmu. Ogólnie rzecz biorąc niedobór może wystąpić w trzech przypadkach gdy:

1. Ciało ma zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D.
2. Organizm nie jest w stanie wytworzyć tyle witaminy D ile potrzebuje.
3. Witamina D dostarczana z pożywieniem jest niewystarczająca.

Łagodny niedobór witaminy D może powodować objawy takie jak zmęczenie, ogólne osłabienie organizmu czy ból. Bardziej dotkliwy brak może powodować poważne problemy takie jak krzywica u dzieci czy osteomalacja.

Leczenie niedoborów witaminy D może odbywać się za pomocą suplementacji. Niektóre osoby są bardziej narażone na ryzyko niedoboru, a więc zaleca się im stosowanie suplementów diety bogatych w tę witaminę. Dotyczy to głównie:

• kobiet w ciąży;
• kobiet karmiących piersią;
• niemowląt / dzieci (od 6 miesiąca życia do 5 lat);
• osób w wieku 65 lat;
• osób unikających promieni słonecznych.

Lekarz może także zalecić przyjmowanie suplementów z witaminą D osobom z ciemnym fototypem skóry, a także z chorobami jelit, nerek, wątroby.

Zwiększone zapotrzebowanie

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę D może wystąpić w wielu przypadkach. Uznaje się, że znaczna większość społeczeństwa cierpi na niedobór. Są to głównie ludzie, którzy:

• bardzo mało przebywają na słońcu są narażeni na niedobór witaminy D lub gdy żyją w krajach, w których częściej pada niż świeci słońce. Są to m.in. kraje w północnych częściach świata m.in. Wielka Brytania;
• przebywają długo np. w szpitalu nie wychodząc na zewnątrz;
• religia nakazuje zakrywanie większości partii ciała;
• ciągle stosują ochrony przeciwsłoneczne (kremy z filtrem);
• mają cieńszą skórę, czyli osoby starsze, a więc nie są w stanie produkować tak dużo witaminy D. Stąd są bardziej narażeni na niedobory;
• mają ciemniejszą skórę np. mieszkańcy Afryki, pochodzenia afrykańskiego, z Karaibów i Azji Południowej, ponieważ ich ciała nie są w stanie produkować dużej ilości witaminy D, bynajmniej wolniej to ma miejsce niż u osób z jasną karnacją.

Niedobór witaminy D może również wystąpić u osób przyjmujących niektóre leki. Jest także bardziej prawdopodobny u ludzi, którzy odżywiają się według ściśle określonej diety jak np. wegetarianie, lub u osób, które nie jedzą ryb.

Objawy niedoboru witaminy D

Wiele osób nie ma objawów lub tylko takie, które zdarzają się czasami u każdego człowieka. Są to:

• bóle niejasnego pochodzenia;
• zmęczenie.

W cięższych przypadkach niedoboru witaminy D objawami u dorosłych są:

• bóle kości, tkliwość – często występują w dolnej części pleców, okolicy stawów biodrowych, miednicy, ud i stóp;
• osłabienie mięśni – co może powodować trudności we wchodzeniu po schodach czy wstawaniu z podłogi lub z niskiego fotela. Niekiedy może doprowadzić też do chodu kaczkowatego.

Ze względu na to, że objawy niedoboru witaminy D są bardzo niespecyficzne i często niejasne, problem nierzadko jest bagatelizowany. Diagnoza jest łatwiejsza do postawienia w momencie wystąpienia już większych problemów np. deformacji kości.

Dzieci z ciężkim niedoborem witaminy D mogą miewać skurcze mięśni, drgawki i trudności z oddychaniem. Problemy te są związane w konsekwencji z niską zawartością wapnia. Ich nogi mogą być w ustawieniu szpotawym (beczkowate) – kolana szpotawe. Mogą również skarżyć się na bóle kości, często pojawiające się właśnie w nogach lub bóle mięśni. Stan ten znany jest jako krzywica.

Ponadto zauważa się niewielki wzrost oraz opóźnienie wzrostu zębów. Dzieci z niedoborem witaminy D mogą późno ząbkować jeżeli prawidłowy rozwój zębów mlecznych został naruszony.

Diagnostyka

Niedobór można podejrzewać po niespecyficznych objawach w historii choroby czy stylu życia. Proste badanie krwi na poziom witaminy D może dokonać diagnozy. Wyniki badań krwi na poziom wapnia, fosforanów czy funkcje wątroby mogą wskazywać na zmiany związane z niskim poziomem witaminy D. Czasami zdjęcie rentgenowskie (RTG) jest pomocne, zwłaszcza u dzieci. Obrazuje jak poważny jest problem patrząc na zmiany w kościach m.in. nadgarstka.

Leczenie niedoboru witaminy D

Leczenie niedoboru witaminy D polega na podjęciu suplementacji. Jest to forma witaminy D zwana ergokalcyferol lub kalcyferol. Witamina D może być podawana w postaci zastrzyku, jako lek płynny lub jako witamina D w kapsułkach. Lekarz zaleca dzienną dawkę spożycia oraz formę leczenia w zależności od sytuacji, wieku, stopnia niedoboru itp.

1. Zastrzyk – jeden zastrzyk witaminy D, który powtarza się przez okres 6 miesięcy. Jest to bardzo skuteczna i wygodna metoda. To najlepsza forma leczenia dla osób, które nie lubią przyjmowania leków doustnie lub mogą zapominać o przyjmowaniu kolejnych dawek.
2. Wysokie dawki kapsułek lub cieczy – są dostępne różne, mocne dawki w zależności od tego jak mają być przyjmowane: codziennie, co tydzień, co miesiąc. To zależy od sytuacji oraz od lekarza prowadzącego.
3. Standardowe dawki kapsułek, proszków, płynów – są one przyjmowane codziennie przez okres minimum 12 miesięcy (rok). Tak, aby organizm miał czas uzupełnienia niedoborów. Jest to powolny sposób uzupełniania witaminy D, jednak bardzo skuteczny przy łagodnych niedoborach lub w przypadku zapobiegania niedoborom.

Ponadto lekarz może zlecić rutynowe spożywanie witaminy D osobom, z niektórymi chorobami jelit, nerek czy wątroby, osobom o ciemniejszej karnacji oraz przyjmującym niektóre leki.

Suplementy z witaminą D można kupić w aptece bez recepty lub sklepach z suplementami diety. Są one również dostępne na receptę, przystosowane dla pewnych grup ludzi (według wskazań lekarza). Jeśli nie jesteśmy pewni, czy powinniśmy przyjmować regularnie suplementy z witaminą D lub jaka dawka będzie odpowiednia dla Ciebie, zasięgnij pomocy lekarza.

Zobacz również: Helioterapia – forma leczenia słońcem.

Ostrzeżenia w czasie przyjmowania witaminy D

W pewnych sytuacjach suplementacja powinna być pod nadzorem lekarza. Należą do nich:

• gdy przyjmujemy leki takie jak np. na migotanie przedsionków, mające uregulować pracę serca lub leki stosowane przy nadciśnieniu tętniczym (wówczas należy unikać dużych dawek witaminy D);
• kamienie nerkowe, niektóre rodzaje chorób nerek, choroby wątroby lub choroby związane z hormonami (w takich przypadkach należy zasięgnąć porady lekarza w sprawie uzupełnienia niedoborów witaminy D);
• witamina D nie powinna być przyjmowana przez osoby, które mają wysoki poziom wapnia oraz pewne rodzaje nowotworów;
• przyjmując niektóre leki (zaburzające poziom występowania witaminy D) należy zwiększyć dawkę jej przyjmowania.

Zobacz również: Niedobory witamin.

Skutki uboczne nadmiernej suplementacji witaminą D

Przyjmowanie witaminy D we wskazanej przez lekarza dawce nie powoduje efektów ubocznych. Jednak bardzo wysokie dawki mogą podnieść poziom wapnia we krwi. Spowoduje to, że mogą pojawić się objawy takie jak m.in.:

• wzmożone pragnienie;
• nudności;
• wymioty;
• częste oddawanie moczu;
• zawroty głowy;
• bóle głowy.

Jeśli pojawiają się wyżej wymienione objawy, należy skontaktować się z lekarzem w trybie pilnym, aby podczas badania krwi można było sprawdzić poziom wapnia.

Niektóre zalecenia wskazują, aby u osób przyjmujących wysokie dawki witaminy D sprawdzić poziom wapnia w ciągu pierwszych tygodni suplementacji. W praktyce jednak nie jest to zwykle wykonywane, chyba, że pojawią się wskazujące na to objawy.

	Spirulina + Chlorella – naturalne oczyszczanie organizmu Spirulina i Chlorella to naturalny produkt, który dostarcza witaminy, minerały, a także inne niezbędne do prawidłowego funkcjonowania składniki odżywcze. Dodatkowo skutecznie wspomaga oczyszczanie organizmu, regulację metabolizmu i wzmacnianie układu … Zobacz więcej...
	Spirulina 100% naturalna Spirulina platensis - alga o niebiesko-zielonej barwie. Dostarcza kompleks niezwykle ważnych składników odżywczych takich jak m.in. białko, witaminy, minerały, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Wspomaga regulację metabolizmu … Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Walicka M., Jasik A., Paczyńska M., Wąsowski M., Tałałaj M., Marcinowska-Suchowierska E., Niedobór witaminy D – problem społeczny, Postępy Nauk Medycznych, 1/2019.
2. Grygiel-Górniak B., Puszczewicz M., Witamina D – nowe spojrzenie w medycynie i reumatologii, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 68/2014.
3. Walicka M., Czerwińska E., Marcinowska-Suchowierska E., Witamina D – wpływ na kość, Postępy Nauk Medycznych, 3/2012.