Staw biodrowy (łac. articulatio coxae) stanowi połączenie kości miednicznej z kością udową. Zalicza się do stawów prostych, jest wieloosiowy, kulisto-panewkowy.
Staw biodrowy – budowa
Powierzchnie stawowe stawu biodrowego mają najbardziej regularne krzywizny spośród wszystkich stawów ustroju ludzkiego. W anatomii wyróżniamy panewkę stawową oraz główkę stawową.
Panewka (łac. acetabulum) jest utworzona przez kość miedniczną, pogłębia ją obrąbek panewkowy w postaci pierścienia chrzęstno-włóknistego. Dzięki niemu panewka otacza główkę stawową poza jej równik. Jedynie w miejscu wcięcia panewki nie styka się z podłożem, przekracza wcięcie jako więzadło poprzeczne panewki i w ten sposób przekształca je w otwór.
Główkę stawową tworzy kulista głowa kości udowej pokryta chrząstką. Jej promień wynosi około 2,5 cm i tylko nieznacznie przewyższa promień głowy kości ramiennej. Poniżej środka powierzchni stawowej znajduje się okrągławe wgłębienie, dołek głowy kości udowej. Dołek ten nie jest pokryty chrząstką, to do niego przyczepia się więzadło głowy kości udowej.
Torebka stawowa
Torebka stawowa jest najgrubsza i najmocniejsza ze wszystkich stawów, wraz z więzadłami może udźwignąć do 500 kg. Przyczepia się na zewnątrz od obrąbka stawowego, a na kości udowej od przodu powyżej kresy międzykrętarzowej, zaś od tyłu w połowie długości szyjki kości udowej.
Więzadła
Więzadła stawu biodrowego:
- więzadło biodrowo-udowe – rozpoczyna się w okolicy kolca biodrowego przedniego dolnego oraz na brzegu panewki stawowej, przebiega w postaci dwóch pasm do kresy międzykrętarzowej kości udowej;
- więzadło łonowo-udowe – przebiega od trzonu i gałęzi kości łonowej do górnego brzegu krętarza większego kości udowej oraz częściowo łączy się z włóknami warstwy okrężnej;
- więzadło kulszowo-udowe – jest rozpięte pomiędzy tylnym brzegiem panewki stawowej tworzonym przez trzon kości kulszowej, a brzegiem przednim krętarza większego kości udowej i również splata się z włóknami warstwy okrężnej torebki stawowej;
- więzadło głowy kości udowej – znajduje się wewnątrz stawu, łączy dno panewki stawowej z dołkiem głowy kości udowej;
- warstwa okrężna – otacza szyjkę kości udowej w jej najwęższym miejscu. Odchodzą do niej włókna więzadeł stawu biodrowego (z wyjątkiem więzadła głowy kości udowej), w największej ilości więzadła łonowo-udowego i więzadła kulszowo-udowego.
Unaczynienie stawu biodrowego
Każda powierzchnia stawu biodrowego unaczyniona jest z innego źródła, tak więc:
- powierzchnia przednia – gałązki od tętnicy udowej głębokiej, czyli tętnica okalająca udo przyśrodkowa i boczna;
- powierzchnia tylna – gałązki tętnicy pośladkowej dolnej i górnej biegnące od tętnicy biodrowej wewnętrznej.
- powierzchnia przyśrodkowa – gałąź panewkowa od gałęzi tylnej tętnicy zasłonowej, która pochodzi od tętnicy biodrowej wewnętrznej.
Naczynia chłonne stawu biodrowego towarzyszą naczyniom krwionośnym i kierują się tak jak one do okolic biodra. W rezultacie chłonka strony przedniej stawu zdąża do węzłów chłonnych pachwinowych głębokich, strony przyśrodkowej i tylnej do węzłów chłonnych biodrowych wewnętrznych.
Unerwienie stawu biodrowego
Unerwienie poszczególnych powierzchni również pochodzi z różnych nerwów, w efekcie:
- powierzchnia przednia – przez nerw udowy;
- powierzchnia tylna – przez nerw kulszowy;
- powierzchnia przyśrodkowa – przez nerw zasłonowy.
Staw biodrowy – ruchy
W związku z tym, że staw biodrowy jest stawem kulistym panewkowym, ruchy mogą się w nim odbywać dokoła nieskończonej liczby osi, z których możemy wyróżnić 3 główne. Ruchy w stawie biodrowym można podsumować następująco:
- zginanie i prostowanie o zakresie do 135° a w lekkim odwiedzeniu do 165°;
- odwodzenie i przywodzenie – do 40° w każdą stronę;
- rotacja zewnętrzna do 15° oraz wewnętrzna do 35°.
Jeżeli w obu stawach biodrowych ruch odbywa się w tym samym kierunku i w tym samym stopniu przy ustalonych udach, miednica pochyla się do przodu lub do tyłu. W pierwszym przypadku płaszczyzna wejścia ustawia się bardziej stromo, w drugim zaś bardziej poziomo. Hamowanie ruchów zgięcia i prostowania odbywa się przez więzadła i mięśnie.
Zobacz również: Dysplazja stawu biodrowego.
Mięśnie stawu biodrowego
Najsilniejszym zginaczem stawu biodrowego jest mięsień prosty uda, mniej więcej o 1/4 mniejszą siłę ma mięsień biodrowo-lędźwiowy, następnym z kolei jest mięsień naprężacz powięzi szerokiej wraz z mięśniem krawieckim. Wśród prostowników natomiast prym wiedzie mięsień pośladkowy wielki, następnie zaś mięsień pośladkowy średni, mięsień półbłoniasty i mięsień przywodziciel wielki.
Najsilniejszym przywodzicielem jest mięsień przywodziciel wielki, ponieważ wykonuje on przeszło 1/4 pracy wszystkich mięśni przywodzących. Poza nim głównymi przywodzicielami są: część mięśnia pośladkowego wielkiego, mięsień przywodziciel długi, mięsień przywodziciel krótki i mięsień półbłoniasty. W efekcie praca mięśni przywodzących jest znacznie większa niż mięśni odwodzących. Do odwodzicieli można zaliczyć mięśnie pośladkowe wraz z napinającym powięź szeroką i mięśniem prostym uda.
Zobacz również: Endoprotezoplastyka stawu biodrowego.
Ruchy obrotowe na zewnątrz wykonywane są ze znaczną siłą w porównaniu do rotacji wewnętrznej. Głównym rotatorem zewnętrznym jest mięsień pośladkowy wielki. Rotacja wewnętrzna to najsłabszy ruch w stawie biodrowym, przy czym odpowiada za niego głównie mięsień przywodziciel wielki oraz część przednia mięśnia pośladkowego małego.
Polecane produkty:
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
- Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.
