Etapy zrostu kości niemal zawsze przebiegają w tej samej kolejności, chyba że mamy do czynienia z procesem patologicznym. Gojenie kości jest skutkiem zarówno aktywności kościotwórczej osteoblastów i okostnej, jak i procesów zachodzących w krwiaku pourazowym. Dla prawidłowego przebiegu procesów gojenia się kości ważne jest unieruchomienie.
Zrost kości – od czego zależy?
Prawidłowy zrost kości warunkowany jest przede wszystkim:
- zwiększoną aktywnością granulocytów, makrofagów, limfocytów T, osteoblastów i osteoklastów uczestniczących w reakcji zapalnej, powstającej w miejscu złamania;
- obecnością mediatorów procesu zapalnego (prostaglandyny i interleukiny) oraz czynników wzrostu produkowanych przez osteoblasty;
- właściwym unieruchomieniem odłamów (wyeliminowanie ruchów, szczególnie translacyjnych, angulacyjnych i rotacyjnych);
- właściwym ukrwieniem urazowej okolicy ciała.
Wpływ na procesy gojenia się ma także wiek (u młodszych osób złamania i pęknięcia kości goją się znacznie szybciej), ogólny stan zdrowia (gojenie się jest utrudnione u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi, chorobami zwyrodnieniowymi lub osteoporozą), a nawet codzienna dieta. Dieta w trakcie rekonwalescencji po złamaniach powinna być bogata w wapń, fosfor oraz witaminę C. Warto dodatkowo suplementować witaminę D oraz kolagen.
Etapy zrostu kości
Wyróżnia się 2 podstawowe fazy tworzenia zrostu kostnego:
- I – faza stymulacji histochemicznej, która trwa 4 – 6 tygodni od złamania;
- II – faza stymulacji piezoelektrycznej kryształów hydroksyapatytu, która trwa po 6 – 8 tygodniach od złamania, aż do momentu uzyskania zrostu.
Wszystko można opisać jednak znacznie bardziej szczegółowo.
Pierwsze dni po złamaniu kości
W miejscu złamania kości rozpoczynają się interakcje pomiędzy komórkami oraz pomiędzy komórkami a macierzą tkanki kostnej. Wspomniane komórki produkują i wydzielają specyficzne polipeptydy, w szczególności czynniki wzrostu. Pod wpływem ich działania dochodzi do proliferacji osteogennych komórek okostnej, śródkostnej i szpiku kostnego. Rozpoczyna się to w ciągu 8-12 godzin od momentu urazu, na co nakłada się tzw. faza przekrwienia. Reakcja proliferacyjna komórek okostnej najintensywniej zaznacza się w miejscu złamania, a jej intensywność maleje wraz z odległością od miejsca złamania, rozciągając się na okostną innych nieuszkodzonych kości. Rezultatem tego zjawiska jest charakterystyczne pogrubienie kości, które widoczne będzie już przez całe życie poszkodowanej osoby.
Znajdujące się w krwiaku komórki tuczne uwalniają heparynę, która z kolei odgrywa kluczową rolę w angiogenezie oraz osteogenezie. W pierwszych dniach po złamaniu szczególnie odczuwa się ból i dyskomfort, pojawia się również obrzęk. Po około tygodniu od złamania tworzy się kostnina o strukturze włóknisto-chrzęstnej. Dochodzi do odnowienia pierwszych naczyń krwionośnych.
Tworzenie kostniny
Kolejnym etapem, który rozpoczyna się około 3-4 tygodnie od momentu złamania, jest tworzenie kostniny twardej. Zrąb chrzęstny jest już dobrze wykształcony, stanowi swojego rodzaju „matrycę” dla dalszej regeneracji zbitej kości. Tworzenie kostniny twardej trwa do momentu uzyskania zrostu kostnego, czyli standardowo 4-6 tygodni, w przypadku złamań niepowikłanych.
Faza przebudowy i modelowania
Ostatnim etapem gojenia się złamań kości jest faza przebudowy i modelowania, która trwać może od kilku miesięcy do wielu lat. W jej trakcie w dalszym ciągu usuwana jest martwa kość oraz wciąż trwa przebudowa nowo powstającej kości grubowłóknistej. Jest to możliwe dzięki współpracy licznych mechanizmów komórkowych. Najaktywniejsze są osteoklasty, które wraz ze znajdującymi się w pobliżu osteoblastami wywołują przebudowę tkanki kostnej. Następuje trwająca wiele lat przebudowa kości grubowłóknistej w kość blaszkowatą, odtworzenie jamy szpikowej i mikrostruktury tkanki kostnej, jak również przywrócenie normalnego wymiaru kości. Zdolność do modelowania jest ograniczona po uzyskaniu przez szkielet dojrzałości.
Jak zatem widać, gojenie się złamań kości nie trwa wyłącznie do momentu uzyskania zrostu kostnego (4-6 tygodni), lecz nawet wiele lat. Dlatego tak ważne jest odpowiednie postępowanie, na które składa się fizjoterapia, suplementacja oraz właściwa dieta sprzyjająca tworzeniu się zrostów kostnych.
Polecane produkty:
|
Kolagen naturalny w kapsułkach
Skład produktu to wyłącznie naturalny, rybi kolagen. Dzięki temu jest on aktywny biologicznie, a także bardzo wysokiej wchłanialności. Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Kuropka P., Kuryszko J., Przetocka-Wydro A., Gojenie się złamań kości, Medycyna Weterynaryjna, 62/2006.
- Koczewski P., Biologia zrostu kostnego. Zaburzenia zrostu kostnego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
