Angiogeneza to określenie odnoszące się do zjawiska powstawania sieci naczyń włosowatych w narządach. Proces regulowany jest wieloma czynnikami, zarówno pro- jak i antyangiogennymi.
Co to jest angiogeneza?
Jak wspomniano, angiogeneza jest procesem tworzenia nowych naczyń włosowatych na bazie istniejącej już sieci naczyń krwionośnych. W prawidłowych tkankach fizjologicznych angiogeneza jest samokontrolująca i samoograniczająca się. Stanowi istotny mechanizm zarówno w okresie płodowym, jak i podczas wzrostu organizmu.
Podczas rozwoju embrionalnego z angioblastów w tkankach tworzy się sieć przepuszczalnych naczyń włosowatych. Proces ten zwie się niekiedy waskulogenezą. Naczynia krwionośne rozgałęziają się i łączą z innymi naczyniami włosowatymi, dostarczając im komórek mięśniowych, co powoduje ich dojrzewanie. Proces angiogenezy u osób dorosłych najprawdopodobniej przebiega podobnie. W procesie angiogenezy uczestniczy wiele czynników. Kluczowym jest jednak białkowy czynnik wzrostu – naczyniowy czynnik wzrostu śródbłonka (VEGF).
Wyróżnia się 2 podstawowe rodzaje angiogenezy:
- fizjologiczną;
- patologiczną.
Jednocześnie częstym błędem jest mylenie angiogenezy z waskulogenezą. To drugie zjawisko obejmuje tworzenie naczyń z komórek macierzystych, a nie z istniejących już naczyń, jak to jest w przypadku pierwszego zjawiska.
Angiogeneza fizjologiczna
Fizjologiczna angiogeneza warunkuje wzrost i rozwój organizmu, odpowiada za naprawę tkanek oraz ogólne dojrzewanie organizmu. W rezultacie tego procesu powstają nowe naczynia krwionośne, które charakteryzują się prawidłowym kształtem i rozmiarem.
Angiogeneza patologiczna
Przesunięcie równowagi w kierunku angiogenezy staje się punktem zwrotnym dla transformacji złośliwej. Powstają sieci naczyń przenikających guz, którego odżywione komórki zaczynają się intensywnie namnażać. Dostępność czynników wzrostu (w tym pochodzących z tworzących się naczyń) warunkuje szybki wzrost nowotworu i tworzenie nacieków nowotworowych. Najczęściej omawia się to zjawisko w odniesieniu do chorób nowotworowych, jednak angiogeneza towarzyszy także chorobom takim jak np. reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie błony śluzowej żołądka, miażdżyca, cukrzyca, sinicze wady serca bądź łuszczyca.
Funkcje angiogenezy
Angiogeneza warunkuje prawidłowe funkcjonowanie rozwijającego się i wzrastającego organizmu. Odgrywa także ważną rolę w dorosłym życiu podczas gojenia ran, tworzenia ciałka żółtego po jajeczkowaniu lub tworzenia nowego endometrium po menstruacji. Dzięki rozległej sieci naczyń krwionośnych możliwy jest rozwój komórek oraz stałość otaczającego je środowiska. Wraz z krwią przedostają się bowiem do tych komórek substancje energetyczne i budulcowe wraz z tlenem.
W warunkach patologicznych angiogeneza odgrywa istotną rolę w procesie wzrastania nowotworów. Guz, w którym nie rozwiną się naczynia, nie ma możliwości wzrostu. W tkankach nieprawidłowych bądź patologicznie zmienionych, zaburzona zostaje równowaga pomiędzy aktywnością czynników pro- oraz antyangiogennych na korzyść tych ostatnich.
Przebieg angiogenezy
Przebieg angiogenezy można przedstawić krótko w 6 etapach:
- I – wiotczenie ściany naczynia oraz pobudzenie komórek śródbłonka znajdujących się wewnątrz istniejących już naczyń. W efekcie następuje rozszerzenie istniejących już naczyń, zwanych w tym przypadku macierzystymi;
- II – degradacja błony podstawnej i macierzy zewnątrzkomórkowej;
- III – migracja komórek śródbłonka w kierunku stymulatorów angiogenezy;
- IV – proliferacja komórek śródbłonka;
- V – formowanie nowych naczyń krwionośnych;
- VI – dojrzewanie i formowanie nowej błony podstawnej. Następuje ostateczne otoczenie nowopowstałych naczyń krwionośnych przez komórki mezenchymalne.
Jednocześnie należy pamiętać, że aktywacja komórek śródbłonka w warunkach patologicznych następuje w wyniku zadziałania wielu czynników. Wyróżnia się tu między innymi hipoglikemię czy hipoksemię. Ponadto komórki zlokalizowane w nowo powstałych pętlach kapilar guza nowotworowego w dużym stopniu różnią się strukturą oraz właściwościami od komórek prawidłowych. Różnice te dotyczą kształtu i rozmiaru. Są one nieregularne, posiadają nieszczelną błonę podstawną oraz szerokie połączenia międzykomórkowe.
Bibliografia
- Banyś A., Bułaś L., Długosz E., Szulc-Musiał B., Jankowski A., Angiogeneza w chorobie nowotworowej, Farmacja Polska, 4/2009.
- Jarosz P., Woźniak B., Angiogeneza w chorobach nowotworowych, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, 4/2012.
- Sacewicz I., Wiktorska M., Wysocki T., Niewiarowska J., Mechanizmy angiogenezy nowotworowej, Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 63/2009.
- Korzyk A., Angiogeneza – możliwości, problemy, perspektywy, Postępy Biochemii, 1/2015.
- Ganong W., Fizjologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2017.
Polecane produkty:
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
