Płaskostopie

Płaskostopie (łac. pes planus) jest wadą postawy polegającą na obniżeniu się fizjologicznych sklepień stopy. Jego istotą jest dysproporcja między statycznym obciążeniem, a wydolnością mięśni i więzadeł przyczepiających się do kości, które budują poszczególne łuki stopy. Płaskostopie rozwija się głównie u dzieci oraz młodzieży, ponieważ to w młodym wieku stopa znajduje się w fazie wzrostu.

Stopa

Stopa utworzona jest przez system łuków kostnych, do których zaliczamy następujące łuki:

• łuk podłużny przyśrodkowy;
• łuk podłużny boczny;
• łuk poprzeczny przedni;
• łuk poprzeczny tylny.

Są one miejscem przyczepu konkretnych mięśni, odpowiadających za ustawienie stopy oraz wszelkie jej wady.

Płaskostopie – przyczyny

Istnieje wiele przyczyn rozwoju tej wady postawy. Za główną uznaje się tryb życia. Szczególnie w obecnych czasach coraz bardziej siedzący, statyczny. Bardzo szkodliwe jest długotrwałe siedzenie ze zwisającymi nogami, które negatywnie wpływa na krążenie krwi w kończynach. Może to powodować niewystarczające odżywienie mięśni. Dodatkowym elementem wpływającym na rozwój płaskostopia jest noszenie niewygodnego obuwia uniemożliwiającego ruchy palców, co z kolei prowadzi do niedorozwoju mięśni podeszwowych.

Warto zwrócić uwagę również na podłoże, po którym się poruszamy. Zwłaszcza w miastach jest to równy, stabilny teren angażujący podczas chodzenia głównie zginacze i prostowniki stopy. Mięśnie odpowiedzialne za ruchy boczne stopy (w stawie skokowym dolnym) nie są tak często wykorzystywane, a to właśnie one odpowiedzialne są za sklepienie. Wada ta może być również wrodzona np. wrodzona wiotkość więzadeł stopy. Inną przyczyną jest nadwaga.

Leczenie płaskostopia

Proces leczenia płaskostopia powinien obejmować przede wszystkim odpowiednio dobrane ćwiczenia oraz edukację zdrowotną pacjenta. Fizjoterapia powinna być ukierunkowana na rozciągnięcie odpowiednich mięśni oraz wzmocnienie innych. Tylko wtedy wada może zostać skorygowana. Poniżej przedstawiono przykłady efektywnych ćwiczeń w przypadku tej wady.

Ćwiczenia rozciągające

Ćwiczenia rozciągające powinny skupiać się na rozciąganiu przykurczonych mięśni trójgłowych łydek, a także ścięgna Achillesa oraz mięśni strzałkowych długich. Przykurczone ścięgno Achillesa dodatkowo ustawia stopę w koślawości, co zwiększa jej wadę. Jego rozciągnięcie (oraz wymienionych wyżej mięśni) jest niezbędne do tego, aby stopa przyjęła skorygowaną pozycję, co jest niezbędną pozycją wyjściową do pozostałych ćwiczeń. Należy jednak dodać, że przykurcz mięśnia trójgłowego łydki nie występuje w każdym przypadku płaskostopia podłużnego.

Przykład ćwiczenia

W leżeniu tyłem (na następnym etapie w siadzie płaskim) wykonywać zgięcie grzbietowe stopy, napiąć mięsień trójgłowy łydki na 5 sekund, a następnie go rozluźnić.

Ćwiczenia kształtujące

Są to ćwiczenia, które kształtują oraz doskonalą nawyk prawidłowego ustawiania stóp w różnych warunkach. Ważne jest nauczenie pacjenta wykonywania prawidłowego przetoczenia stopy podczas chodu. W tym celu na podłożu stawia się najpierw piętę, a następnie przetacza całą stopę po jej łuku zewnętrznym, później poprzecznym, aż do reszty palców. Ćwiczenia te często wykonuje się początkowo w pozycji wyjściowej ugiętego siadu. Wraz z doskonaleniem techniki, z pozycji siadu na krześle, aż do stania.

Zobacz również: Typy chodu.

Stymulacja mięśni

Stymulacja mięśni poprzez chodzenie boso po nierównym, drażniącym stopę podłożu, np. trawie, piasku lub macie z wypustkami.
Ćwiczenia wzmacniające mięśnie krótkie i mięśnie długie stopy są ostatnim elementem kinezyterapii. Można je wykonywać dopiero wtedy, gdy pacjent dokona pełnej korekcji stóp. Odnośnie mięśni krótkich, wzmacnia się wszystkie mięśnie podeszwowe stóp podczas ich pełnego skurczu i niepełnego rozciągnięcia.

Przykład ćwiczenia

W leżeniu tyłem, stawy biodrowe i stawy kolanowe zgięte do kąta prostego, stopy oparte o ścianę. Należy maksymalnie podkurczyć palce stóp i utrzymać ten skurcz przez około 15 sekund, a następnie rozluźnić na 3 sekundy. Mięśnie długie wymagające wzmocnienia przy płaskostopiu to głównie mięśnie piszczelowe tylne oraz mięśnie strzałkowe długie.

Inne elementy rehabilitacji

Proces leczenia płaskostopia to nie tylko ćwiczenia. Warto wiedzieć w jaki sposób można uzupełniać terapię oraz jakie korzyści przynoszą dodatkowe metody. Pierwszą z nich jest masaż. Fizjoterapeuta na początku skupia się na pobudzeniu mięśni rozciągniętych (głównie mięśnie podeszwowe stopy, ale i mięśnie piszczelowe tylne oraz mięśnie strzałkowe długie). Drugim etapem jest masaż rozluźniający mięśnie przykurczone.

Często pomocne bywa zaopatrzenie ortopedyczne. Dużą popularnością cieszą się wkładki ortopedyczne, których celem jest zapewnienie właściwej konfiguracji stopy oraz zapobieganie pogłębianiu się wady. Należy pamiętać, że wkładki działają tylko objawowo, zatem nie mogą być zamiennikiem całego procesu leczenia. Dodatkowo biernie unosząc sklepienie stopy uciskają mięśnie i więzadła powodując ich niedokrwienie. Zatem niezbędna jest kinezyterapia, która zniweluje te negatywne skutki. Wkładki powinny być odpowiednio dobrane przez fizjoterapeutę lub ortopedę.

Płaskostopie – podsumowanie

Leczeniem płaskostopia zajmuje się ortopeda lub fizjoterapeuta. Widząc u dziecka niepokojące objawy wskazujące na wadę postawy należy niezwłocznie udać się do specjalisty, ponieważ nieleczone płaskostopie wiąże się z wieloma negatywnymi skutkami. Mogą to być m.in. paluch koślawy, przewlekłe stany zapalne torebek stawowych i więzadeł czy bolesność stóp. Szybko rozpoznana wada umożliwia wczesne wdrożenie leczenia, co z kolei daje szansę na lepszy efekt korekcji.

	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...
	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Wilczyński J., Korekcja wad postawy człowieka, Wydawnictwo Anthropos, Starachowice 2005.
2. Puszczałowska-Lizis E., Kwolek A., Częstość występowania płaskostopia podłużnego u młodzieży akademickiej w świetle różnych technik opracowania plantogramu, Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, 3/2011.