Przykurcz mięśni

Przykurcz mięśni to nieprzyjemna patologia układu mięśniowego, polegająca na braku zdolności do całkowitego rozciągnięcia danego mięśnia. Może wynikać z wielu przyczyn, zarówno wewnątrzustrojowych, jak i pochodzenia zewnętrznego. Niewielki przykurcz mięśni dotyczy wielu osób, także całkowicie zdrowych.

Fizjologia powstawania przykurczy

Z mechanizmem powstawania przykurczy spotykamy się w przypadku zaburzeń bilansu mięśniowego, które polegają na zachwianiu równowagi sił pomiędzy antagonistycznymi grupami mięśniowymi. Mięśnie osłabione nie są równym partnerem dla swych antagonistów. W efekcie te ostatnie tracą możność pełnego rozciągnięcia i rozkurczu, co prowadzi do ich przykurczania się. Z kolei mięśnie osłabione ulegają nadmiernemu rozciągnięciu, co powoduje dalsze ich osłabienie. W ten sposób wspomniana wyżej nierównowaga sił pogłębia się.

Konsekwencją takiego stanu jest obkurczanie się torebki stawowej i dalsze utrwalanie przykurczu. Zanim do tego dojdzie, w niektórych przypadkach możliwe jest jeszcze wykonanie ruchu w pełnym zakresie. Dotyczy to jednak tylko przykurczy mięśni wielostawowych, ponieważ ruch w stawie o ograniczonej ruchomości jest często możliwy w pełnym zakresie, jeśli przybliży się przyczepy przykurczonego mięśnia, tj. zapewni odpowiednie ustawienie w sąsiednim stawie.

Zobacz również: SFTR – zakresy ruchów w stawach.

Konsekwencje przykurczy mięśniowych

Ograniczenia ruchomości zlokalizowane w kończynach dolnych znajdują odzwierciedlenie w postawie ciała i lokomocji. Jeśli przykurcze znajdują się w ustawieniach fizjologicznych, to zaburzenia postawy ciała są nieznaczne. Nieco większe zmiany w płaszczyźnie strzałkowej są kompensowane hiperlordozą. Dopiero zniesienie lordozy (objaw Thomasa) ujawnia ten przykurcz mięśni.

Omawiane zmiany znajdują również odzwierciedlenie w lokomocji. Wynika to z samego ograniczenia ruchomości bądź z nierówności kończyn. Przykładowo, jeśli jedna z kończyn dolnych jest objęta przykurczem funkcjonalnym, kompensacja może nastąpić poprzez jej nadmierne zgięcie w pozostałych, ruchomych jeszcze stawach.

Przykurcze w obrębie tułowia będą ograniczały zdolność sięgania po przedmioty, odwracania się i wykonywania podstawowych czynności. Dodatkowo mogą znacznie ograniczać zdolność prawidłowego oddychania, czynność narządów wewnętrznych oraz harmonijność chodu.

Przykurcz mięśni może rzutować na struktury oddalone od miejsca patologii. Zdarza się, że przykurcze w obrębie stopy czy goleni będą pośrednio wpływać na zaburzenia struktury kręgosłupa, co z kolei będzie powodowało między innymi dolegliwości bólowe pleców. Dzieje się tak, ponieważ ludzki organizm jest jedną całością, a wszystkie jest struktury łączą się ze sobą różnymi tkankami, np. powięziami.

Przykurcz mięśni – przyczyny

Przykurcze mięśniowe mogą wynikać z wielu przyczyn. Uznaje się, że spora część populacji nie jest odpowiednio rozciągnięta, ponieważ nie wykonuje dostatecznej ilości ćwiczeń rozciągających każdego dnia. Zazwyczaj delikatne przykurcze dotyczą mięśni kulszowo-goleniowych, choć nie wpływa to na funkcjonowanie danej osoby.

Głębsze, bardziej poważne lub utrwalone przykurcze mogą wynikać z:

• unieruchomienia, np. u pacjentów leżących czy korzystających z wózków inwalidzkich;
• chorób takich jak dystrofia mięśniowa, choroby tkanki łącznej, reumatoidalne zapalenie stawów czy nowotwory;
• unieruchomienia określonej części ciała opatrunkiem lub gipsem;
• braku aktywności fizycznej, siedzącego trybu życia;
• obecności zrostów i blizn;
• schorzeń obwodowego układu nerwowego;
• urazów, również kostnych i stawowych.

Przyczyny można podzielić na neuropochodne (np. w przypadku spastyczności), strukturalne (gdy uszkodzone są same mięśnie, np. w wyniku zwyrodnienia, zwłóknienia czy niedokrwienia) oraz mięśniopochodne (w efekcie dysbalansu mięśniowego). Należy wiedzieć, że tendencja do powstawania przykurczów wzrasta wraz z wiekiem. Osoby w wieku podeszłym są znacznie bardziej narażone na rozwój przykurczu, co w dużej mierze wiąże się z trybem życia tych osób i obecnością różnych chorób ogólnoustrojowych.

Profilaktyka

Przykurcze mięśniowe są objawem, któremu w dużej mierze można zapobiegać. Właśnie z tego względu u pacjentów leżących (także nieprzytomnych i w śpiączce) oraz niepełnosprawnych tak ważne są ćwiczenia wszystkich stawów, zwłaszcza kończyn. Zwykle wykonuje się ćwiczenia bierne i ćwiczenia synergistyczne, ponieważ taki pacjent nie jest w stanie samodzielnie wykonać ruchu.

Ćwiczenia izometryczne i ćwiczenia synergistyczne są w stanie zapobiegać w pewnym stopniu przykurczom po unieruchomieniu danej części ciała, np. po złamaniu. Zapobiegnie to głównie zanikom mięśniowym, co jednak pośrednio przekłada się na zdolność danego mięśnia do rozciągania. Odpowiednio i regularnie prowadzona kinezyterapia jest w stanie opóźnić wystąpienie przykurczy w wyniku wielu chorób ogólnoustrojowych.

Z kolei regularne rozciąganie przez osoby zdrowe zapewni im prawidłowe funkcjonowanie wszystkich elementów układu kostno-stawowo-mięśniowego. Wpłynie to na poprawę sylwetki, ukrwienie tkanek oraz zapobiegnie rozwojom dysfunkcji tego układu.

Przykurcz mięśni – rehabilitacja

Przykurcz mięśniowy jest patologią, którą zazwyczaj można wyleczyć za pomocą fizjoterapii. Duże znaczenie ma tutaj kinezyterapia, a przede wszystkim stretching. Ćwiczenia rozciągające powinny być jednak prowadzone zgodnie z metodyką, ponieważ w innym przypadku mogą przynieść więcej szkód niż pożytku.

Przed rozciąganiem danej partii mięśniowej warto skorzystać z zabiegów fizykalnych o działaniu rozgrzewającym, np. naświetlania promieniowaniem podczerwonym lub promieniowaniem nadfioletowym. Skuteczne są również kąpiele wirowe. W przypadku spastyczności warto zastosować tonolizę.

Efekty rozciągania można utrwalić za pomocą aplikacji kinesiotapingu lub ortezy. Ortezy mają szczególne znaczenie w przykurczach kończyn dolnych spowodowanych urazami. Najkorzystniejsze są wówczas ortezy wyposażone w specjalny zegar, który można nastawić na określoną ilość stopni ruchomości w stawie, w zależności od obecnych zdolności pacjenta.

Wałek igłowy – aplikator wieloigłowy Wałek igłowy to aplikator przeznaczony do wykonywania masażu na różne części ciała. Wysoka efektywność znalazła zastosowanie w kompleksowej terapii różnych schorzeń, a także profilaktyce ... Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Nowotny J., Podstawy fizjoterapii, Tom I, Wydawnictwo Kasper, Kraków 2004.
2. Radzimińska A., Leszczyszyn S., Garstka W., Bułatowicz I., Piekorz Z., Siedlaczek M., Strojek K., Żukow W., Wpływ ćwiczeń rozciągających na mięśnie kulszowo-goleniowe, Journal of Health Sciences, 3/2013.