Ćwiczenia bierne

22 lutego, 2011
12:27

Aktualizacja: 16 stycznia, 2024

Ćwiczenia bierne to takie ćwiczenia, w których ruchy w stawach pacjenta wykonuje terapeuta lub urządzenie. Jedynym zadaniem pacjenta jest rozluźnienie mięśni. Ruch prowadzony jest w płaszczyznach anatomicznych (SFTR), wokół odpowiadających im osi. Ćwiczenia bierne są wskazane przy braku dowolnej czynności mięśniowej różnego pochodzenia.

Ćwiczenia bierne – jaki jest ich cel?

Celem ćwiczeń biernych jest utrzymanie istniejącego zakresu ruchu w stawie, zatem niedopuszczenie do utraty elastyczności struktur okołostawowych i tworzenia się zrostów, zapobieganie przykurczom mięśni. Wspomagają działanie mechanizmu pompy mięśniowej. Pełnosprawne mięśnie wywierają nacisk na układ żylny zlokalizowany w ich obrębie, tym samym pobudzając krążenie i usprawniając odpływ krwi żylnej z obwodu.

Ćwiczenia usprawniają przepływ krwi i limfy, sprzyjają zachowaniu pamięci ruchowej i czucia głębokiego oraz mają wpływ zapobiegawczy na powstawanie odleżyn. Można więc podsumować, że ćwiczenia bierne spełniają rolę czynnika podtrzymującego sprawność, ponieważ opóźniają postęp zmian degeneracyjnych wynikających z bezczynności.

Kolejnym celem jest dążenie do zamiany ruchu biernego na ruch czynny – jeśli istnieje taka możliwość.

Uznaje się jednak, że podstawowym zadaniem ćwiczeń biernych jest oddziaływanie na ośrodkowy układ nerwowy poprzez udrażnianie szlaków torowania – głównie proprioceptywnego (czucie głębokie). Uzyskuje się je za pomocą docisku na powierzchnie stawowe podczas ćwiczeń lub przez pełne rozciągnięcie mięśnia w obrębie stawu.

Zobacz również: Propriocepcja – dlaczego jest tak ważna w fizjoterapii.

Nie należy pomijać również korzystnego wpływu ćwiczeń biernych na czucie powierzchniowe. Uaktywnia się ono na drodze drażnienia eksteroreceptorów skóry pacjenta poprzez kontakt z ręką terapeuty, który prowadzi ruch bierny. Dzięki torowaniu opartemu na czuciach powierzchownym i głębokim, ćwiczenia te spełniają rolę stymulatora ideomotorycznego.

Metodyka ćwiczeń biernych

Do najważniejszych zasad wykonywania ćwiczeń biernych zaliczamy:

prowadzenie ruchu za pomocą sił zewnętrznych, głównie przez ręce fizjoterapeuty;
dobranie odpowiedniej pozycji wyjściowej pacjenta. Powinna być taka jak podczas wykonywania testu Lovetta w stopniu 0 i 1;
stabilizację właściwego odcinka narządu ruchu tak, aby zapewnić wykonywanie ruchu biernego tylko w obrębie mobilizowanego stawu;
zastosowanie odciążenia i chwytu bezpiecznego oraz wygodnego dla pacjenta;
prowadzenie ruchu w pełnym, biernym i fizjologicznym zakresie ruchomości, zgodnie z normą dla danego stawu;
liczba powtórzeń ruchu w jednej płaszczyźnie waha się od 30 do 50.

Ćwiczenia powinniśmy wykonywać nawet 3 razy dziennie, stosując większe dawki i liczby powtórzeń u pacjentów z nasileniem działania czynnika patologicznego.

Podczas wykonywania ćwiczeń biernych obowiązuje zasada bezpośredniego oddziaływania. Oznacza to, że jeśli usprawniamy staw biodrowy, należy umiejscowić rękę w celu stabilizacji na udzie. Chwyt na podudzie byłoby błędem, ponieważ pozbawiony ochronnego napięcia mięśniowego porażonych mięśni uda staw kolanowy może ulec deformacji.

Ćwiczenia bierne – wskazania

znaczne osłabienie siły mięśniowej (0-1 w skali Lovetta);
porażenie wiotkie lub spastyczne;
stan po długotrwałym unieruchomieniu;
paraliż;
początkowe uruchamianie stawu po zabiegu;
gdy ruch czynny nie jest wskazany (np. choroby układu krążenia);
nieutrwalone ograniczenia ruchomości w stawach.

Każdorazowo decyzję o podjęciu ćwiczeń biernych podejmuje lekarz prowadzący. Ocenia on, czy nie istnieją przeciwwskazania do ich wykonywania, które mogą zaszkodzić danemu pacjentowi.

Przeciwwskazania do ćwiczeń biernych

ostry stan zapalny stawu lub tkanek okołostawowych;
gorączka (ale nie przewlekły stan podgorączkowy);
stan zapalny żył;
stany pourazowe po złamaniach kości długich z niepełnym zrostem;
stany po zwichnięciach bądź innych urazach stawowych i śródstawowych;
urazy skóry, mięśni lub tkanek miękkich bezpośrednio przed zdjęciem szwów;
występowanie dolegliwości bólowych podczas ćwiczeń;
zakrzepica.

Polecane produkty:

	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...
	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...