Staw kolanowy – anatomia kolana

Staw kolanowy (łac. articulatio genus) stanowi połączenie uda z podudziem. Ponadto jest największym stawem człowieka, a jednocześnie najbardziej podatnym na uszkodzenia i urazy. Zachodzą w nim ruchy zgięcia i prostowania oraz ruchy rotacyjne przy jednoczesnym zgięciu kolana.

Staw kolanowy – budowa

Na początku warto omówić powierzchnie stawowe. Dwa wypukłe kłykcie kości udowej stanowią główkę stawową, natomiast wklęsłe powierzchnie kłykci kości piszczelowej wraz z rzepką tworzą panewkę stawu kolanowego.

Główka stawowa

Powierzchnie stawowe obu kłykci są silnie wypukłe w osi strzałkowej i lekko w osi czołowej. Części przednie wydają się spłaszczone w stosunku do silnie zaokrąglonych części tylnych, na których zachodzi ruch obrotowy kości piszczelowej, gdy kolano jest zgięte. Z kolei powierzchnie stawowe kłykcia przyśrodkowego i bocznego kości udowej są połączone powierzchnią rzepkową.

Panewka stawowa

Powierzchnia stawowa kłykcia przyśrodkowego kości piszczelowej jest owalna, większa i głębsza od powierzchni stawowej kłykcia bocznego, która jest kształtu trójkątnego. Natomiast powierzchnia panewki utworzonej przez kłykcie kości piszczelowej jest około trzykrotnie mniejsza od główki stawowej kości udowej i jest ona uzupełniona przez powierzchnię stawową rzepki.

Powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki stawowej. Ma ona przeważnie 3-5 mm, a największą grubość osiąga na wyniosłym pasmie na środku rzepki – do 6,5 mm.

Łąkotki

Łąkotki (łac. menisci) to dwa półksiężycowate pierścienie włókniste, które pogłębiają powierzchnię stawową kości piszczelowej. Ich dwa końce nazywane rogami łąkotek to miejsca silnych połączeń łącznotkankowych z kością piszczelową. Dolna powierzchnia łąkotki jest równa, górna natomiast wklęsła, przylegająca do kłykcia kości udowej. Wyróżnia się 2 łąkotki:

• łąkotkę boczną (łac. meniscius lateralis);
• łąkotkę przyśrodkową (łac. meniscus medialis).

Łąkotka boczna rozpoczyna się nieco do przodu od guzka międzykłykciowego bocznego, a kończy do tyłu od niego, przyczepiając się częściowo do guzka międzykłykciowego przyśrodkowego. Dodatkowo jest krótsza i bardziej zakrzywiona od przyśrodkowej.

Z kolei łąkotka przyśrodkowa jest dłuższa, o większym łuku i szersza od łąkotki bocznej. Rozpoczyna się przed polem międzykłykciowym przednim, a kończy się w polu międzykłykciowym tylnym.

Obie są ruchome i przesuwają się na panewkach kości piszczelowej podczas ruchu w stawie kolanowym. W rezultacie, gdy zachodzi zgięcie, łąkotki przesuwają się w tył. Natomiast podczas wyprostu przesuwają się w przód. Zakres ich ruchomości wynosi około 1 cm, przy czym łąkotka boczna ma większą ruchomość od łąkotki przyśrodkowej.

Zobacz również: Badanie stawu kolanowego.

Więzadła

W kolanie znajduje się wiele więzadeł, które dla ułatwienia można podzielić na poboczne, krzyżowe i pozostałe.

Więzadła poboczne

Więzadła poboczne wzmacniają ściany boczne torebki stawowej. Ustalają staw w pozycji wyprostowanej, przy zgięciu rozluźniają się umożliwiając ruchy rotacyjne. Wyróżnia się następujące więzadła poboczne w stawie kolanowym:

• więzadło poboczne strzałkowe – rozpięte pomiędzy nadkłykciem bocznym kości udowej, a powierzchnią boczną głowy strzałki. Nie zrasta się z torebką stawową. Ponadto jest oddzielone od niej i od łąkotki bocznej przez ścięgno i kaletkę maziową mięśnia podkolanowego oraz tkankę tłuszczową;
• więzadło poboczne piszczelowe – przebiega od nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej do brzegu podpanewkowego przyśrodkowego kości piszczelowej. Dodatkowo zrasta się z torebką stawową i łąkotką przyśrodkową.

Zobacz również: Badanie więzadeł pobocznych stawu kolanowego.

Więzadła krzyżowe

Więzadła krzyżowe kolana łączą kość udową z kością piszczelową, kierują powierzchniami stawowymi podczas ruchu stawu. Są połączone z tylną ścianą torebki stawowej oraz ze sobą za pomocą luźnej tkanki łącznej i tkanki tłuszczowej. Ponadto odgrywają kluczową rolę w zabezpieczeniu stawu, zwłaszcza podczas jego zgięcia. Należą do nich więzadła:

• więzadło krzyżowe przednie – rozpoczyna się na powierzchni wewnętrznej kłykcia bocznego kości udowej. Następnie przebiega skośnie do przodu, w dół i przyśrodkowo, a kończy się w polu międzykłykciowym przednim kości piszczelowej;
• więzadło krzyżowe tylne – krzyżuje ACL od tyłu, jest od niego krótsze i mocniejsze. Przebiega pomiędzy przednią częścią powierzchni wewnętrznej kłykcia przyśrodkowego kości udowej, a polem międzykłykciowym tylnym kości piszczelowej.

Pozostałe więzadła

Do pozostałych więzadeł kolana należą:

• więzadło podkolanowe skośne – przebiega od kłykcia bocznego kości udowej skośnie i przyśrodkowo w dół, po czym przechodzi częściowo w ścięgno mięśnia półbłoniastego, a część jego włókien wchodzi do torebki stawowej i powięzi mięśnia podkolanowego. Więzadło współtworzy dno dołu podkolanowego, leży na nim tętnica podkolanowa. Jego funkcją jest hamowanie nadmiernego wyprostu i ruchów obrotowych;
• więzadło podkolanowe łukowate – rozpoczyna się w okolicy kłycia bocznego kości udowej i wnika do tylnej ściany torebki stawu kolanowego pod więzadłem podkolanowym skośnym. Następnie od więzadła podkolanowego łukowatego odchodzi do głowy strzałki pasmo – troczek więzadła łukowatego;
• więzadło poprzeczne kolana – rozpina się pomiędzy najbardziej wysuniętymi w przód częściami obu łąkotek. Napina się podczas rotacji zewnętrznej stawu;
• więzadło rzepki – to środkowa część ścięgna mięśnia czworogłowego uda. Przebiega od dolnego brzegu rzepki do guzowatości kości piszczelowej. Dodatkowo pomiędzy kością piszczelową, a więzadłem znajduje się kaletka maziowa podrzepkowa głęboka.

Zobacz również: Niestabilność kolana w urazach.

Unerwienie stawu kolanowego

Unerwienie stawu kolanowego pochodzi od: nerwu udowego, nerwu piszczelowego, nerwu strzałkowego wspólnego, nerwu zasłonowego.

Unaczynienie stawu kolanowego

Natomiast za unaczynienie stawu kolanowego odpowiadają: tętnica zstępująca kolana, gałąź tętnicy udowej, gałąź zstępująca tętnicy bocznej okalającej udo, pięć tętnic pochodzących od tętnicy podkolanowej, dwie tętnice wsteczne piszczelowe, gałąź okalająca strzałkę od tętnicy piszczelowej tylnej.

Rehabilitacja stawu kolanowego

Do częstych urazów stawu kolanowego można zaliczyć kolano kinomana, kolano skoczka, uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego, wszelkie uszkodzenia łąkotek i ich skręcenia czy zwichnięcia. Niżej przedstawiono rehabilitację po zerwaniu więzadła krzyżowego przedniego (ACL).

Zobacz również: Fizjoterapia po operacji stawu kolanowego.

Reklama: stół 90 cm

	Plastry kinesiotaping Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej...
	Plastry do kinesiotapingu Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2004.
2. Sokołowska-Pituchowa J., Anatomia człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006.