Niestabilność kolana jest wynikiem kontuzji. Nagły uraz mechaniczny objawia się utratą stabilizacji stawu kolanowego, w efekcie czego występuje nadmierny ruch między kością piszczelową, a kością udową. Jedną z najczęstszych form urazu stawu kolanowego jest niestabilność w kierunku przednio-przyśrodkowym.
Niestabilność kolana
Urazy kolana najczęściej spotykane są u sportowców, a strukturami, które ulegają uszkodzeniu w niestabilności przednio-przyśrodkowej są więzadła i łąkotki. Niestabilność kolana może jednak wystąpić u każdego człowieka. W efekcie wystarczy źle stanąć, rozpocząć zwykłą aktywność fizyczną bez rozgrzewki lub doznać jakiegokolwiek innego urazu.
Uszkodzenie więzadeł
MCL (więzadło poboczne piszczelowe) wraz z więzadłem pobocznym strzałkowym zapewnia przyśrodkową i boczną stabilizację stawu kolanowego. MCL przyczepia się do nadkłykcia przyśrodkowego kości udowej i kończy się na części przednio-przyśrodkowej kości piszczelowej. Główną funkcją więzadła MCL jest ograniczenie ruchu bocznego kości piszczelowej względem kości udowej. Do uszkodzenia więzadła pobocznego piszczelowego dochodzi w skutek siły działającej przyśrodkowo, z boku stawu kolanowego przy jego całkowitym zgięciu.
Z kolei ACL (więzadło krzyżowe przednie) biegnie ku tyłowi i ku górze od swojego przyczepu początkowego (w okolicy przedniej części powierzchni stawowej nasady bliższej piszczeli). Następnie przechodzi do przyczepu końcowego (na kości udowej na tylno-bocznej części wcięcia międzykłykciowego). Zadaniem ACL jest ograniczenie ruchu przemieszczenia się kości piszczelowej do przodu względem kości udowej, a także kontrola ruchów rotacyjnych.
Podczas uszkodzenia ACL dochodzi do charakterystycznego trzasku, któremu towarzyszy ból – szczególnie w pierwszych minutach od wystąpienia urazu. Kontuzja ACL najczęściej spotykana jest w sportach takich jak narciarstwo alpejskie, piłka nożna, piłka siatkowa, koszykówka czy rugby. Większość kontuzjowanych zgłasza się do lekarza zbyt późno. Najlepszym momentem diagnostycznym są badania stawu kolanowego do godziny po urazie, gdzie nie ma jeszcze obrzęku i wysięku stawowego. Później badanie dobrze jest wykonać dopiero po kilku dniach, gdy obrzęk zmniejszy się. Typowymi objawami uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego i więzadła pobocznego przyśrodkowego jest mniejszy zakres ruchu (szczególnie wyprost), nadwrażliwość uciskowa i niestabilność.
Zobacz również: Rehabilitacja po rekonstrukcji ACL.
Uszkodzenie łąkotek
Łąkotka boczna i przyśrodkowa łączą powierzchnie stawowe kości udowej i piszczelowej, jednocześnie pełniąc ważną rolę w stabilizacji stawu. Są odpowiedzialne za zmniejszenie tarcia i odżywianie stawu kolanowego. W związku z tym przy leczeniu operacyjnym istotne jest zachowanie jak największej części łąkotek.
Zobacz również: Uszkodzenie łąkotki – objawy i leczenie.
Diagnostyka
W celach diagnostyki uszkodzonego stawu kolanowego dokonuje się obserwacji w pozycji stojącej, podczas chodu, czy leżenia tyłem. W efekcie przydatne okazują się podstawowe testy funkcjonalne, które pokażą niestabilność kolana:
- ruchy czynne stawu kolanowego: zgięcie, wyprost, uniesienie wyprostowanej kończyny dolnej;
- ruchy bierne stawu kolanowego: zgięcie, wyprost;
- badanie palpacyjne: staw rzepkowo-udowy i ścięgno właściwe rzepki, ścięgno mięśnia czworogłowego uda, więzadeł pobocznych stawu kolanowego, szpary stawowej po stronie przyśrodkowej i bocznej, w leżeniu na plecach badanie ścięgien mięśnia półbłoniastego, mięśnia półścięgnistego, mięśnia dwugłowego uda oraz obecności torbiel Bakera i przyczepów mięśnia trójgłowego łydki.
W celu ustalenia, które struktury uległy uszkodzeniu wykonuje się specjalistyczne testy diagnostyczne, które pomagają zlokalizować uszkodzoną strukturę w stawie kolanowym.
Testy funkcjonalne
Najczęściej używane testy diagnostyczne w urazach kolana i niestabilności przednio-przyśrodkowej to:
- objaw Lachmanna (test szuflady przedniej) – najważniejszy test w podejrzeniu uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego (ACL) w stawie kolanowym. Pacjent leży na plecach, pod kolanem badanym kładziemy wałek. Jedna ręka stabilizujemy udo, druga ręka z podchwytem na kości piszczelowej. Badanie polega na wykonaniu ruchu kości piszczelowej w stronę przednią względem kości udowej. Niefizjologiczna, nadmierna ruchomość kości piszczelowej względem kości udowej świadczy o uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego (ACL);
- test stabilności MCL (więzadła pobocznego przyśrodkowego) – pacjent leży na plecach. Badany staw kolanowy zgięty pod kątem 30 stopni. Następnie terapeuta jedną ręką, nachwytem na wysokości ścięgna Achillesa trzyma uniesioną kończynę do góry i wykonuje przesunięcie stawu kolanowego w stronę koślawości. Wystąpienie objawów bólowych świadczy o uszkodzeniu więzadła MCL;
- test McMurraya (test zgięciowo-rotacyjny) – pacjent leży na plecach, badany staw kolanowy w zgięciu. Jedną ręką terapeuta stabilizuje staw kolanowy, druga chwyta za piętę i ruchami rotacyjnymi kości piszczelowej badamy rotację zewnętrzną i rotację wewnętrzną. Ból i trzask w stawie kolanowym może świadczyć o uszkodzeniu łąkotek. Obecność bólu, ale brak przeskakiwania może świadczyć o nieprawidłowości w budowie stawu rzepkowo-udowego;
- badanie zmiany osi – pacjent w leżeniu tyłem. Kość piszczelowa w rotacji wewnętrznej, a staw kolanowy w pełnym wyproście. Następnie terapeuta jedną ręką przykłada siłę na boczną stronę stawu kolanowego w kierunku przyśrodkowym. Przemieszczenie się kości względem siebie świadczy o uszkodzeniu ACL. Następnie terapeuta wykonuje zgięcie stawu kolanowego. Pojawienie się odgłosu i przeskoku w stawie świadczy o uszkodzeniu ACL;
- test tylnego opadania (test stabilności) – pacjent leży na plecach. Obie kończyny zgięte do 90 stopni w stawie kolanowym. Jest to test obserwacji. Opadanie kości piszczelowej względem kości udowej świadczy o uszkodzeniu więzadła krzyżowego.
Zobacz również: Badanie stawu kolanowego.
Badania dodatkowe
W celach diagnostycznych gdy pojawiła się niestabilność kolana pomocne będą badania dodatkowe:
- Zdjęcie rentgenowskie (RTG) – głównym celem badania jest wykluczenie złamania awulsyjnego, czy nie doszło do złamania nasady bliższej kości piszczelowej w wyniku zerwania ACL;
- Rezonans Magnetyczny (RM) – badanie za pomocą rezonansu magnetycznego może pomóc w ocenie rozległości urazu, badanie wykonuje się przy podejrzeniu uszkodzenia łąkotki;
- Ultrasonografia (USG) – badanie ukazujące częściowe uszkodzenie ścięgna rzepki, w celu oszacowania rozmiaru obrzęku i lokalizacji kaletki maziowej.
Fizjoterapia
Wszelkie urazy związane z niestabilnością stawu kolanowego bardzo często wymagają podjęcia kroków chirurgicznych. Operacje wykonywane są zwłaszcza u osób młodych i aktywnych fizycznie, aby w dalszym ciągu mogły uzyskiwać wysokie wyniki sportowe i nie odczuwały kontuzji w życiu codziennym. Cele fizjoterapii w przypadku leczenia operacyjnego dzielą się na te ustanowione przed operacją i po niej.
Zobacz również: Fizjoterapia po operacji stawu kolanowego.
Przed operacją
Fizjoterapia powinna rozpocząć się zaraz po urazie. Do 4 tygodni przed zabiegiem operacyjnym istotne jest uzyskanie celów takich jak:
- zmniejszenie bólu i obrzęku;
- zmniejszenie stanu zapalnego, co wpływa na zmniejszenie zwłóknień stawowych;
- przywrócenie możliwych zakresów ruchu w stawach;
- ćwiczenia wzmacniające mięsień czworogłowy uda, mięsień kulszowo-goleniowe, prostowniki i zginacze stawu biodrowego, mięśnie podudzia;
- edukacja pacjenta – instruktaż chodzenia z kulami.
Po operacji
Faza pierwsza (0-2 tygodnie):
- częściowe obciążenie kończyny operowanej;
- zniesienie obrzęku;
- uzyskanie zakresu ruchu od 0 do 100 stopni;
- siła mięśnia czworogłowego uda 4-5 w skali Lovetta;
- siła mięśni kulszowo- goleniowych 5 w skali Lovetta.
Zobacz również: Skala Lovetta – kończyna dolna.
Faza druga (2-12 tygodni):
- brak obrzęku;
- uzyskanie pełnego wyprostu w stawie kolanowym;
- pełny przysiad;
- zgięcie stawu kolanowego do 130 stopni;
- prawidłowy chód i dobra równowaga.
Faza trzecia (3-6 miesięcy):
- pełna siła mięśniowa;
- pełny zakres ruchu;
- dobre czucie głębokie;
- możliwość truchtu;
- ćwiczenia przywracające pacjenta do narciarstwa.
Faza czwarta (6-12 miesięcy) – powrót do sportu:
- ćwiczenia siłowe, powrót do narciarstwa;
- treningi z pełnym obciążeniem;
- pozytywne testy funkcjonalne: test zwinności, test wyskoków w górę.
Zobacz również: Artroskopia.
Bibliografia
- Adamczyk G., Diagnostyka kliniczna uszkodzeń więzadeł krzyżowych stawu kolanowego, Acta Clinica, grudzień 2001.
- Pogorzała A., Buczak J., Przyczyny niestabilności stawu kolanowego po uszkodzeniu więzadła krzyżowego przedniego i metody jej leczenia, Horyzonty współczesnej fizjoterapii.
- Buckup K., Buckup J., Testy kliniczne w badaniu kości, stawów i mięśni, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014.
Polecane produkty:
|
Plastry kinesiotaping
Taśmy Kinesio Tex Classic to oryginalne, japońskie plastry znane i cenione od lat przez fizjoterapeutów na całym świecie. Stworzone zostały i do tej pory nadzorowane są przez doktora Kenzo Kase. Taśmy te zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce Zobacz więcej... |
|
Plastry do kinesiotapingu
Zapewniają skuteczną i bezinwazyjną metodę w walce z bólem układu mięśniowo-nerwowego. Dodatkowo korzystnie wpływają na poprawę krążenia krwi oraz limfy, zapewniając przy tym wygodę podczas noszenia. Zobacz więcej... |
