Ścięgno (łac. tendo, tendon) to włókniste pasmo zbudowane z niezwykle solidnej, wytrzymałej tkanki łącznej właściwej zbitej. Łączy brzusiec mięśnia z jego przyczepami początkowymi i końcowymi, a więc zwykle z narządem szkieletowym. Można zatem powiedzieć, że ścięgno jest przedłużeniem mięśnia po obu jego stronach, odpowiadającym za stabilizację danego mięśnia.
Budowa ścięgna
Ścięgna mięśni poprzecznie prążkowanych skóry i błon śluzowych składają się w dużej mierze z włókien sprężystych. Tkanka łączna śródścięgnowa i okołościęgnowa spaja w zbliżony sposób włókna ścięgna w jedną całość, jak omięsna, śródmięsna i namięsna spajają włókna mięśniowe. Dzięki temu są one wytrzymałe na znaczne obciążenia i rozciągliwe, choć jedynie do pewnego stopnia. Po wyizolowaniu ich można zauważyć, że są barwy białawej lub srebrzystej, przy czym pozostała część mięśnia jest czerwona lub różowa. Jak jednak dokładnie zbudowane jest ścięgno?
Ścięgna składają się przede wszystkim z kolagenu (główne białko budulcowe organizmu człowieka), proteoglikanu, glikoprotein, wody i komórek. Największą część kolagenu stanowi kolagen typu I (nawet do 95%), który tworzy 60-85% masy suchej ścięgna, a na pozostałe 5% składa się z kolagen typu III i V. Każde ścięgno ma budowę hierarchiczną. Najmniejszymi cegiełkami budulcowymi są pojedyncze cząsteczki kolagenu o wielkości liczonej w nanometrach. Łączą się one w większą strukturę – fibryle. Fibryle łączą się ze sobą, tworząc włókna kolagenowe już o większych rozmiarach. Są one otoczone osłonką zbudowaną z tkanki łącznej, po czym ponownie łączą się ze sobą, tworząc I-rzędowe pęczki kolagenowe, II-rzędowe pęczki kolagenowe i ostatecznie III-rzędowe pęczki kolagenowe. Te ostatnie składają się na ścięgna.
Funkcje ścięgna
Ścięgna odpowiadają przede wszystkim za:
- mocowanie mięśni do kości, stawów i innych struktur będących ich przyczepami początkowymi i końcowymi;
- przenoszenie siły generowanej w mięśniach do kości, dzięki czemu możliwy jest ruch w danym stawie.
Ścięgno w stanie spoczynku przyjmuje postać delikatnie falistą, jednak gdy mięśnie, do których ścięgno jest przeczepione, zaczynają pracować, prostuje się ono i rozciąga. Jest na tyle wytrzymałe, że może znieść obciążenia mechaniczne (w tym rotacyjne) wielokrotnie przekraczające masę ludzkiego ciała.
Ścięgno Achillesa – charakterystyka
Ścięgno Achillesa (łac. tendo Achillis) zlokalizowane w tylnej części łydki, jest największym i najbardziej znanym ścięgnem w organizmie ludzkim. Stanowi kluczową strukturę anatomiczną, uczestniczącą w mechanizmie lokomocji. Pozwala na wygenerowanie znacznej siły podczas fazy odbicia w trakcie chodu, gdy cały ciężar ciała przenoszony jest na przodostopie. Przykładowo podczas biegania pięta nie ma styczności z podłożem, w związku z czym ścięgno Achillesa narażone jest na obciążenia wielokrotnie przekraczające masę ciała biegacza. Nierzadko dochodzi do jego naderwania czy zerwania, przy czym drugi przypadek wymaga operacji. Długość ścięgna Achillesa pochodząca od mięśnia brzuchatego łydki wynosi 11-26 cm, z kolei mięsień płaszczkowaty oddaje temu ścięgnu 3-11 cm.
Zobacz również: Uszkodzenie ścięgna Achillesa.
Urazy ścięgien
Do urazów ścięgien dochodzi najczęściej w momencie zadziałania znacznej siły mechanicznej, np. rozciągającej lub zgniatającej. Na urazy znacznie bardziej są narażone ścięgna już wcześniej kontuzjowane (np. naderwane), osłabione (np. w związku z brakiem aktywności fizycznej) lub nierozgrzane (efekt pomijania rozgrzewki przed treningiem). Do urazów ścięgien predysponują także choroby ogólnoustrojowe takie jak:
- cukrzyca;
- choroby autoimmunologiczne;
- nadczynność tarczycy;
- kolagenozy;
- i wiele innych.
Diagnostyką i leczeniem zajmuje się lekarz ortopeda, ponieważ niezbędne jest wykonanie badań obrazowych. Jeśli to konieczne, wykonuje się zabieg chirurgiczny. Następnie opiekę nad pacjentem przejmuje fizjoterapeuta, który umożliwia szybki i optymalny powrót do pełnej sprawności.
Polecane produkty:
|
Kolagen w proszku na stawy, kości i skórę
Kolagen bioalgi zawiera aż 97% hydrolizowanego kolagenu. Jego opatentowana formuła sprawia, że wchłanialność jest na bardzo wysokim poziomie. Wspomaga łagodzenie objawów już istniejących chorób stawów, dodatkowo zapobiegając pojawianiu się nowych. Zobacz więcej... |
|
Kwas hialuronowy na stawy i skórę
Kwas hialuronowy zapewnia mazi stawowej właściwości lepko-sprężyste, przez co zmniejsza ból w stawach. Dodatkowo wypełnia przestrzenie w naskórku redukując zmarszczki. Sprawia, że skóra wygląda młodziej i polepsza się jej odcień, dając też efekt ... Zobacz więcej... |
Bibliografia
- Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, Tom I, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
- Pogorzała A., Wysokińska K., Zerwanie ścięgna Achillesa – przyczyny, objawy kliniczne, metody leczenia i profilaktyka zapobiegająca urazom, Fizjoterapia – wiedza i doświadczenie, 6/2020.
